ਲੂਣਾ (ਕਾਵਿ-ਨਾਟਕ)ਲੂਣਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਦੀ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾ ਹੈ। 1965 ਵਿੱਚ ਛਪੇ ਪੂਰਨ ਭਗਤ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਥਾ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ, ਇਸ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਹਾਸਲ ਕਰ ਕੇ ਬਟਾਲਵੀ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਅਵਾਰਡ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਬਣਿਆ।[1] ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬਲ ਸਮਾਜਿਕ ਮੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਤਿੱਖੀਆਂ ਵਿਅੰਗ-ਟਕੋਰਾਂ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਔਰਤ ਦੇ ਮਾਸੂਮ ਅਤੇ ਮੂਕ ਵਲਵਲਿਆਂ ਨੂੰ ਜਬਾਨ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਲੂਣਾ ਨੂੰ ਦੰਤਕਥਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖਲਨਾਇਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਬਣਾਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਖਲਨਾਇਕ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਥਾਨਕਮਹਾਂਕਾਵਿ ਪੂਰਨ ਭਗਤ ਦੀ ਪੁਰਾਤਨ ਕਥਾ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਪੂਰਨ ਇਕ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਪਿਤਾ ਲੂਣਾ ਨਾਮ ਦੀ ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਹੈ। ਪੂਰਨ ਦੀ ਮਤਰੇਈ ਮਾਂ ਲੂਣਾ ਪੂਰਨ ਵੱਲ ਆਕਰਸ਼ਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਉਸ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਪੂਰਨ, ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਭਗਤ ਹੋਣ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਾਲਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਸਨੂੰ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲੂਣਾ ਨੂੰ ਇਸਦੀ ਸੱਟ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪੂਰਨ ਤੇ ਝੂਠਾ ਇਲਜਾਮ ਲਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਯਕੀਨ ਦਿਵਾ ਕੇ ਪੂਰਨ ਨੂੰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਵਾ ਕੇਆਪਣਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਥਾ ਵਿੱਚ, ਲੂਣਾ ਖਲਨਾਇਕ ਹੈ। ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਦੰਤਕਥਾ ਤੋਂ ਉਲਟ ਨਜ਼ਰੀਆ ਲਿਆ ਅਤੇ ਕਿਸ਼ੋਰ ਲੜਕੀ ਦੇ ਦਰਦ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਆਦਮੀ ਨਾਲ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਅੱਗੇ, ਉਸ ਆਦਮੀ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਲੂਣਾ ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਬੇਤਾਬ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪੂਰਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਦੀ ਗੱਲ ਦਸਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਪੂਰਨ ਉਸਨੂੰ ਠੁਕਰਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਰਦੇ ਲੂਣਾ ਨੂੰ ਗੁੱਸਾ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਤਾਇਸ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਨੂੰ ਅਜੋਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਰਚਨਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,[2] ਅਤੇ ਜਿਸਨੇ ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿੱਸੇ ਦੀ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਵਿਧਾ ਵੀ ਬਣਾਈ। ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਮੋਹਣ ਸਿੰਘ(ਕਵੀ) ਅਤੇ ਅਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ[3] ਵਰਗੇ ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਜੋ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸਿਆਂ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ, ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਾਤਰ
ਬਾਹਰੀ ਸਰੋਤਹਵਾਲੇ
|
Portal di Ensiklopedia Dunia
