ਵਿਠਲਭਾਈ ਪਟੇਲ

ਵਿਠਲਭਾਈ ਪਟੇਲ (1873 – 22 ਅਕਤੂਬਰ 1933) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਵਿਧਾਇਕ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਨੇਤਾ,  ਸਵਰਾਜ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸਹਿ-ਬਾਨੀ ਅਤੇ ਸਰਦਾਰ ਪਟੇਲ ਦਾ ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਸੀ। 

ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਨਾਦਿਆਦ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ, ਵਿਠਲ ਭਾਈ ਝਵੇਰਭਾਈ ਪਟੇਲ ਪੰਜ ਪਟੇਲ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਤੀਜੇ ਸਨ, ਜੋ ਵਲਬਭਾਈ ਪਟੇਲ ਨਾਲੋਂ ਚਾਰ ਸਾਲ ਵੱਡਾ ਸੀ। ਉਹ ਕਰਮਸਾਦ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਲਈ ਵੱਡਾ ਹੋਇਆ। ਗੋਧਨਾਭਾਈ ਪਟੇਲ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਵਿਠਲਭਾਈ ਦੀ ਜਨਮਦਿਨ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਗਲਤੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਆਧੁਨਿਕ ਖਾਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫਸ ਗਈ ਹੈ. ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਨਮ ਤਾਰੀਖ 27 ਸਤੰਬਰ, 1873 ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਖ਼ਰੀ ਪਾਸਪੋਰਟ 'ਤੇ ਸਪਸ਼ਟ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਬਾਅਦ ਮੌਤ ਦੀ  ਸੂਚਨਾ ਸੰਬੰਧੀ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁਨ ਨੋਟਿਸਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ 18 ਫਰਵਰੀ 1871 ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਗ਼ਲਤ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਸਰਦਾਰ ਵੱਲਭ ਭਾਈ ਪਟੇਲ ਨਾਲੋਂ ਸਿਰਫ ਦੋ ਸਾਲ ਵੱਡਾ ਸੀ।^[1] ਉਹ ਝੱਵਰਭਾਈ ਅਤੇ ਲਡਾਬਾਈ ਪਟੇਲ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸਨ, ਜੋ ਦੋਵੇਂ ਵੈਸ਼ਨਨ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੀ  ਸਵਾਮੀਨਰਾਇਣ ਸੰਪਰਦਾ ਦੇ ਪੱਕੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਸਨ। ਇਹ ਸੰਪਰਦਾ ਜਿਸ ਨੇ ਭਗਤੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਲਈ  ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੋਣ ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਅਦੁੱਤੀ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦ ਨੇ ਉਸਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਧਰਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕੀਤਾ ਸੀ ਉਸ ਦਾ ਵਿਠਲ ਭਾਈ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਭਰਾ ਵੱਲਭਭਾਈ ਪਟੇਲ ਦੇ ਦਿਮਾਗ' ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ।ਵਿਠਲਭਾਈ ਨੇ ਨਦੀਦ ਅਤੇ ਬੰਬਈ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਗੋਦਰਾ ਅਤੇ ਬੋਰਸਦ ਦੀਆਂ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਕੀਲ (ਇਕ ਜੂਨੀਅਰ ਵਕੀਲ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ, ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਿਸੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਦੀ ਦੀਵਾਲਿਬਾ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ।^[2]

ਉਸ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ, ਵਲਭ ਭਾਈ ਪਟੇਲ ਨੇ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਨਾ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਸੀ। ਵਲੱਲਭਭਾਈ ਨੇ ਕਾਫ਼ੀ ਪੈਸਾ ਬਚਾਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਾਸਪੋਰਟ ਅਤੇ ਯਾਤਰਾ ਦੀਆਂ ਟਿਕਟਾਂ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਡਾਕੀਏ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਠਲਭਾਈ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੀ ਵੀ.ਜੇ. ਪਟੇਲ, ਪਲੀਡਰ ਵਿਠਲਭਾਈ ਨੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਵਲੱਲਭਭਾਈ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਦਲੀਲ ਵਜੋਂ ਇਹ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਸਮਾਜਕ ਤੌਰ ਤੇ ਆਲੋਚਨਾ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਨੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਦੀ ਰੀਸ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਹੋਣੀ ਦੀ ਇਸ ਬੇਰਹਿਮੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਸ ਦੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਜਾਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਉਸਦੇ ਉਥੇ ਠਹਿਰਨ ਲਈ ਵੀ ਭੁਗਤਾਨ ਕੀਤਾ।

ਵਿਠਲਭਾਈ ਲੰਡਨ ਵਿਚਲੀ ਮਿਡਲ ਟੈਂਪਲ ਇੰਨ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ, ਅਤੇ 36 ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਕੋਰਸ 30 ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ, ਆਪਣੀ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰ ਤੇ ਆਇਆ। 1913 ਵਿੱਚ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸੀ ਤੇ, ਵਿਠਲਭਾਈ ਬੰਬਈ ਅਤੇ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਦੀਆਂ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਬੈਰਿਸਟਰ ਬਣ ਗਿਆ।  ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਦੀ ਮੌਤ 1915 ਵਿੱਚ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸ ਉਪਰੰਤ ਉਹ ਇਕੱਲਾ ਹੀ ਰਿਹਾ। 

ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਉਸਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਪਟੇਲ ਕਾਂਗਰਸ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਖੇਤਰੀ ਆਧਾਰ ਸਮਰਥਨ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਨੇਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਤਿੱਖੇ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਲੇਖਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਚੌਰੀ ਚੌਰਾ ਘਟਨਾ ਦੇ ਬਾਅਦ 1922 ਵਿੱਚ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਪਟੇਲ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਚਿਤਰੰਜਨ ਦਾਸ ਅਤੇ ਮੋਤੀਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਨਾਲ ਸਵਰਾਜ ਪਾਰਟੀ ਬਣਾ ਲਈ, ਜਿਸਨੇ ਕੌਂਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਕੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਢਾਹ ਲਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਸੀ। ਪਾਰਟੀ ਸਿਰਫ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਵੰਡਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਰਹੀ, ਪਰ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਟੇਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਉਸ ਸਮੇਂ ਬਗਾਵਤ ਕੀਤੀ, ਜਦੋਂ ਕੌਮ ਅਸਹਿਯੋਗ ਲਹਿਰ ਦੇ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਦੁਖੀ ਸੀ। 

1. ↑ Patel, Gordhanbhai (1950). Vithalbhai Patel Life and Times. Bombay: R.A. Moramkar. p. 3.
2. ↑ "ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ". Archived from the original on 2007-10-10. Retrieved 2017-12-06. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)