ਸ਼ਿਸ਼ਨ
ਸ਼ਿਸ਼ਨ ਰੀੜ੍ਹਧਾਰੀ ਅਤੇ ਰੀੜ੍ਹਹੀਣੇ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਦੋਵਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੁੱਝ ਨਰ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਬਾਹਰਲਾ ਯੋਨ ਅੰਗ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਜਨਨ ਲਈ ਵੀਰਜ ਖਾਰਿਜ ਕਰਨ ਅਤੇ ਮੂਤਰ ਨਿਸ਼ਕਾਸਨ ਹੇਤੁ ਇੱਕ ਬਾਹਰੀ ਅੰਗ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਾਰਜ ਕਰਦਾ ਹੈ।  ਸ਼ਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜੀ ਵਿੱਚ ਪੀਨਸ(PE),ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਸ਼(शिश्),ਅਰਬੀ ਜਬਾਨ ਵਿੱਚ ਕਜੀਬ (قضيب) ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਕੇਰ (کیر) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਸ਼ਨ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਈ ਅਸ਼ਲੀਲ ਸਮਝੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਨਾਂਅ ਜਿਵੇਂ ਲੰਨ,ਲੋਹੜਾ ਆਦਿ ਵੀ ਸ਼ਿਸ਼ਨ ਲਈ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹਨ,ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਸਿਰਫ਼ ਬਾਲਿਗ ਚੁਟਕਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਮਜਾਕ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਲੜਾਈ ਝਗੜੇ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਣੱਤਰਮਨੁੱਖ ਸ਼ਿਸ਼ਨ ਜੈਵਿਕ ਊਤਕ () ਦੇ ਤਿੰਨ ਸਤੰਭਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਉਤਲੇ ਪੱਖ ਉੱਤੇ ਦੋ ਕੋਰਪਸ ਕੈਵਰਨੋਸਾ ਇੱਕ ਦੂੱਜੇ ਦੇ ਨਾਲ - ਨਾਲ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕੋਰਪਸ ਸਪੋਂਜਿਓਸਮ ਹੇਠਲੇ ਪੱਖ ਉੱਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੋਰਪਸ ਸਪੋਂਜਿਓਸਮ ਦਾ ਵੱਡਾ ਅਤੇ ਗੋਲਾਕਾਰ ਸਿਰਾ ਸ਼ਿਸ਼ਨਮੁੰਡ ਵਿੱਚ ਬਨਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਅਗਰਤਵਚਾ ਭਾਵ ਅਗਲੀ ਚਮੜੀ ਦੁਆਰਾ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।ਅਗਰਤਵਚਾ ਇੱਕ ਢੀਲੀ ਤਵਚਾ ਦੀ ਸੰਰਚਨਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਜੇਕਰ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸ਼ਿਸ਼ਨਮੁੰਡ ਵਿਖਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਿਸ਼ਨ ਦੇ ਹੇਠਲੀ ਵੱਲ ਦਾ ਉਹ ਖੇਤਰ ਜਿੱਥੋਂ ਅਗਰਤਵਚਾ ਜੁੜੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਗਰਤਵਚਾ ਦਾ ਬੰਨ (ਫੇਰੁਨੁਲਮ) ਕਹਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਿਸ਼ਨਮੁੰਡ ਦੇ ਸਿਰੇ ਉੱਤੇ ਮੂਤਰਮਾਰਗ ਦਾ ਅੰਤਮ ਹਿੱਸਾ ਜਿਨੂੰ ਕੁਹਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਥਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੂਤਰ ਤਿਆਗ ਅਤੇ ਵੀਰਜ ਖਾਰਿਜ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਇੱਕਮਾਤਰ ਰਸਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੁਕਰਾਣੂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਦੋਵੇਂ ਵ੍ਰਸ਼ਣਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਅਧਿਵ੍ਰਸ਼ਣ (ਏਪਿਡਿਡਿਮਿਸ) ਵਿੱਚ ਇੱਕਠੇ ਹੁੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਵੀਰਜ ਨਿਕੱਲਣ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਸ਼ੁਕਰਾਣੂ ਦੋ ਨਲਿਕਾਵਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁਕਰਵਾਹਕ (ਵਾਸ ਡਿਫੇਰੇਂਸ) ਦੇ ਨਾਂਅ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਪਿਸ਼ਾਬਦਾਨੀ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦੀ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ,ਦੇ ਵਿੱਚੋ ਹੋਕੇ ਗੁਜਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ੁਕਰਦਾਨੀ (ਸੇਮਿਨਲ ਵੇਸਾਇਕਲ) ਅਤੇ ਸ਼ੁਕਰਵਾਹਕ ਦੁਆਰਾ ਸਰਾਵਿਤ ਤਰਲ ਸ਼ੁਕਰਾਣੁਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਰਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਪਦਾਰਥ ਸਖਲਨ ਨਲਿਕਾਵਾਂ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਗਦੂਦ (ਪ੍ਰੋਸਟੇਟ) ਗਰੰਥੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮੂਤਰਮਾਰਗ ਨਾਲ ਜਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰੋਸਟੇਟ ਅਤੇ ਬਲਬੋਊਰੇਥਰਲ ਗਰੰਥੀਆਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਜਿਆਦਾ ਸਰਾਵਾਂ (ਭਾਵ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ) ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵੀਰਜ ਅਖੀਰ 'ਚ ਸ਼ਿਸ਼ਨ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰੈਫ ਅਰਥਾਤ ਇੱਕ ਵੱਟ ਵਾਂਗਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਸ਼ਿਸ਼ਨ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਅਰਧ ਹਿੱਸੇ ਜੁੜਦੇ ਹਨ ਉੱਥੇ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕੁਹਰ (ਮੂਤਰਮਾਰਗ ਦਾ ਦਵਾਰ) ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਕੇ ਵ੍ਰਸ਼ਣਕੋਸ਼ (ਪਤਾਲੂ ਦੀ ਥੈਲੀ) ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਪੇਰਿਨਿਅਮ (ਅੰਡਕੋਸ਼ ਦੀ ਥੈਲੀ ਅਤੇ ਗੁਦਾ ਦੇ ਵਿੱਚ ਦਾ ਖੇਤਰ) ਤੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਸ਼ਿਸ਼ਨ ਹੋਰ ਥਣਧਾਰੀਆਂ ਦੇ ਸ਼ਿਸ਼ਨਾਂ ਨਾਲੋਂ ਭਿੰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਬੈਕੁਲਮ ਜਾਂ ਸਤੰਭਾਸਥੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਅਤੇ ਇਹ ਸਤੰਭਨ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿਰਫ ਰਕਤ ਦੇ ਭਰਨ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਊਸੰਧਿ (ਗਰੋਇਨ) ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਸੁੰਘਾੜਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਸ਼ਰੀਰ - ਭਾਰ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਇਹ ਅਨੁਪਾਤ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਲੋਂ ਔਸਤ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੁਆਨੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਪਰਵੇਸ਼ ਤੇ, ਅੰਡਕੋਸ਼ ਵਿਕਸਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਯੌਨਾਂਗ ਵੱਡੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਿਸ਼ਨ ਦਾ ਵਿਕਾਸ 10 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 15 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਵਿਕਾਸ ਆਮਤੌਰ ਉੱਤੇ 18 - 21 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਪੂਰਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਰਿਕ੍ਰੀਆ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਸ਼ਿਸ਼ਨ ਦੇ ਉੱਤੇ ਅਤੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਪਿਉਬਿਕ ਵਾਲ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਤੰਭਨਸਤੰਭਨ ਤੋਂ ਭਾਵ ਸ਼ਿਸ਼ਨ ਦੇ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਵਧਣ ਅਤੇ ਕਰੜਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਹੈ, ਜੋ ਯੌਨ ਇੱਛਾ ਕਾਰਣ ਸ਼ਿਸ਼ਨ ਦੇ ਉਤੇਜਿਤ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਗੈਰ ਯੋਨ ਹਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮੁਢੱਲੀ ਸਰੀਰਕ ਤੰਤਰ ਜਿਸਦੇ ਚਲਦੇ ਸਤੰਭਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਸ਼ਨ ਦੀ ਧਮਨੀਆਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਫੈਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਨ ਜਿਆਦਾ ਰਕਤ ਸ਼ਿਸ਼ਨ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸਪੰਜੀ ਊਤਕ ਨਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਭਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਲੰਮਾਈ ਅਤੇ ਕਠੋਰਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰਕਤ ਨਾਲ ਭਰੇ ਊਤਕ ਰਕਤ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲੈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ਿਰਾਵਾਂ (veins) ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁੰਘਾੜਦੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਨ ਜਿਆਦਾ ਰਕਤ ਪਰਵੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਘੱਟ ਰਕਤ ਵਾਪਸ ਪਰਤਦਾ ਹੈ। ਥੋੜੀ ਚਿਰ ਮਗਰੋਂ ਇੱਕ ਸਾਮਿਆਵਸਥਾ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਫੈਲੀ ਹੋਈਆਂ ਧਮਨੀਆਂ ਅਤੇ ਸੁੰਘੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸ਼ਿਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਰਕਤ ਦੀ ਬਰਾਬਰ ਮਾਤਰਾ ਰੁੜ੍ਹਨ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਸਾਮਿਆਵਸਥਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸ਼ਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਸਤੰਭਨ ਸਰੂਪ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
ਸਤੰਭਨ ਕੋਣਹਾਲਾਂਕਿ ਕਈ ਸਥਿਰ (ਤਣੇ ਹੋਏ) ਸ਼ਿਸ਼ਨ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਉੱਤਾਂਹ ਵੱਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਕੋਈ ਵੀ ਸ਼ਿਸ਼ਨ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸਥਿਰ (ਉਤਾਂਹ, ਹੇਠਾਂ, ਸੱਜੇ ਜਾਂ ਖੱਬੇ) ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਇਸਦੇ ਸਸਪੇਂਸਰੀ ਲਿਗਾਮੇਂਟ (ਲਮਕਾਉਣਵਾਲਾ ਬੰਧਨ) ਜੋ ਸ਼ਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਇਸਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਦੇ ਤਨਾਅ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਸਾਰਣੀ ਵਿਖਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਇੱਕ ਖੜੇ ਪੁਰਖ ਲਈ ਵੱਖਰਾ ਸਤੰਭਨ ਕੋਣ ਬਿਲਕੁੱਲ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਾਲਿਕਾ ਵਿੱਚ, ਸਿਫ਼ਰ ਡਿਗਰੀ ਤੋਂ ਸਿੱਧੇ ਉੱਤੇ ਦੇ ਵੱਲ ਹੈ ਢਿੱਡ ਦੇ ਠੀਕ ਸਾਹਮਣੇ, 90 ਡਿਗਰੀ ਖਿਤਿਜੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਧੇ ਅੱਗੇ ਦੇ ਵੱਲ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ 180 ਡਿਗਰੀ ਵਲੋਂ ਸਿੱਧੇ ਹੇਠਾਂ ਪੈਰਾਂ ਦੇ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇੱਕ ਉੱਤੇ ਦੇ ਵੱਲ ਕੋਣ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਹੈ। ਸਤੰਭਨ ਕੋਣ ਘਟਨਾ ਕੋਣ (ਡਿਗਰੀ) ਫ਼ੀਸਦੀ 0 - 30 5 30 - 60 30 60 - 85 31 85 - 95 10 95 - 120 20 120 - 180 5 ਖਾਰਿਜ ਹੋਣਾ ਜਾਂ ਸੱਖਲਣਗਿਰਾਵਟ ਦਾ ਮਨਸ਼ਾ ਸ਼ਿਸ਼ਨ ਵਲੋਂ ਵੀਰਜ ਦੇ ਨਿਕਲਣ ਤੋਂ ਹੈ, ਅਤੇ ਆਮਤੌਰ ਉੱਤੇ ਸੰਭੋਗ ਸੁਖ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੈ। ਪੇਸ਼ੀ ਸੰਕੋਚ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਦੇ ਦੁਆਰੇ, ਸ਼ੁਕਰਾਣੂ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਜਾਂ ਸ਼ੁਕਰਾਣੂ, ਨੂੰ ਸ਼ਿਸ਼ਨ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਵਲੋਂ ਕੱਢ (ਪ੍ਰਜਨਨ ਲਈ ਸੰਭੋਗ ਦੁਆਰਾ, ਮਾਦਾ ਦੀ ਯੋਨੀ ਵਿੱਚ) ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਆਮਤੌਰ ਉੱਤੇ ਯੋਨ ਉਤੇਜਨਾ, ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪ੍ਰੋਸਟੇਟ ਦੇ ਉਤੇਜਿਤ ਹੋਣ ਵਲੋਂ ਵੀ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕਦੇ, ਇਹ ਪ੍ਰੋਸਟੈਟਿਕ ਰੋਗ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵੀਰਜ ਦਾ ਨਿਕੱਲਨਣਾ ਨੀਂਦ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਨੂੰ ਸੁਪਨਦੋਸ਼ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।ਸੁਪਨਦੋਸ਼ ਨਾਂਅ ਦੇ ਉਲਟ ਇੱਕ ਸੁਭਾਵਿਕ ਕਿਰਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਕੋਈ ਦੋਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸੱਖਲਣ ਦੋ ਚਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ: ਉਤਸਰਜਨ ਅਤੇ ਸਾਰਾ ਸੱਖਲਣ। ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਸ਼ਿਸ਼ਨ, ਦੂੱਜੇ ਵਲੋਂ ਕਈ ਮਾਮਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਿੰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹੇਠਾਂ ਕੁੱਝ ਫਰਕ ਦੱਸੇ ਗਏ ਹਨ ਜੋ ਗ਼ੈਰ-ਮਾਮੂਲੀ ਜਾਂ ਵਿਕਾਰ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ।
ਹਵਾਲੇਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
|
||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
