Забонҳои оғузӣ

Забонҳои оғузӣ (ӯғузӣ) ё ҷанубу ғарбии туркӣ яке аз шаш шохаи забонҳои туркист. Асосан дар Осиёи Ғарбӣ ва Марказӣ ва инчунин дар Аврупои Шарқӣ паҳн шудаанд.

Забонҳои муосири оғузӣ аз оилаи забонҳои олтойӣ, аз забони қадимаи оғузӣ пайдо шудаанд.

Мувофиқи энсиклопедияи Эроник, забонҳои Оғуз шомили инҳоянд: туркӣ, озарбойҷонӣ, хуросонӣ-туркӣ, туркманӣ ва лаҳҷаҳои афшарӣ.

Забонҳои оғузӣ, тибқи энсиклопедияи Британника, одатан ба се гурӯҳ тақсим мешаванд: ғарбӣ, шарқӣ ва ҷанубӣ. Гурӯҳи ғарбӣ туркиро дар бар мегирад (бо он дар Туркия, Кипри Шимолӣ, Балкан ва ғ. гуфтугӯ мекунанд) , озарбойҷонӣ (дар Озарбойҷон, Эрон ва ғайра) ва гагаузӣ (дар Молдова, Булғористон, вилояти Одессаи Украина ва ғайра). Ба гурӯҳи шарқӣ туркманӣ (дар Туркманистон ва кишварҳои ҳамсоя сухан меронанд) ва хуросонӣ-туркӣ (шимолу шарқи Эрон) дохил мешаванд. Гурӯҳи ҷанубӣ забони афшарӣ ва лаҳҷаҳои марбутро дар бар мегирад (дар Эрону Афғонистон суҳбат мекунанд).

Гурӯҳбандии дохилии забонҳои ба гурӯҳи оғузӣ дохилшуда душвор аст. Муқобилияти забони саларӣ нисбат ба дигар забонҳои оғузӣ ба миён меояд (зиёд ба лаҳҷаи салирии забони туркманӣ, ки як вақт як буданд, наздик аст). Қисми боқимондаи забонҳои оғузӣ дар асл, як контексти диалектиро ташкил медиҳанд, дар байни туркманӣ ва озарӣ, озарӣ ва туркӣ лаҳҷаҳои гузариш мавҷуданд. Забони гагаузӣ ба тариқи расмӣ ҳамчун шакли муосири забони печенеҷӣ тафсир мешавад ва забони озарбойҷонӣ ба забони туркӣ наздиктарин дониста мешавад. Тибқи таҳқиқоти охирин, тақсимоти забонҳои туркӣ ва гагаузӣ дар ибтидои асри XVII сурат гирифтааст ва минтақаи ҷудошавии лаҳҷаи озарбойҷонӣ асосан бо асри XVI нишон дида мешавад ^[1] (аммо аз садаи XIII ҷудо шудан гирифт).

• Баскаков Н. Забонҳои туркӣ. М., 1962 (дубора нашр шудааст, М., 2006);
• Э.Р.Тенишев (таҳрир). Грамматикаи муқоисавӣ-таърихии забонҳои туркӣ. Таҷдиди минтақавӣ. М., 2002;
• Забонҳои ҷаҳон. Забонҳои туркӣ. М., 1997, Бишкек, 1997.