ЮНЕСКО

ЮНЕСКО
ЮНЕСКО
Маркази маъмурӣ	Порис, Фаронса;
Нишонӣ	7, place de Fontenoy 75007 Paris
Намуди созмон	specialized agency of the United Nations[d] ва созмони байнидавлатии байналмилаллӣ[d]
Забонҳо	инглисӣ, фаронсавӣ, испониёӣ, русӣ, Забони чинӣ ва арабӣ
Санаи таъсис	16 ноябр 1945
Материнская организация	Созмони Милали Муттаҳид
Ҷоизаҳо	Peabody Awards[d] (1958)
Веб-сайт	en.unesco.org(англ.); fr.unesco.org(фр.); es.unesco.org(исп.); ru.unesco.org(рус.); ar.unesco.org(ар.); zh.unesco.org(чинӣ)
	Парвандаҳо дар Викианбор

ЮНЕСКО (англ. UNESCO), Созмони омӯзишӣ, илмӣ ва фарҳангии Милали Муттаҳид; Идораи илму фарҳанги Созмони Милали Муттаҳид (англ. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization^[4]) — як созмони тахассусии Созмони Милали Муттаҳид, ки бо ҳадафи кумак ба «эҷоди сулҳ, решакан кардани фақр, тавсеъаи пойдор ва гуфтугӯи байнифарҳангӣ аз тариқи омӯзиш, улум, фарҳанг, иртиботот ва иттилоот» ба вуҷуд омадааст^[5]^[6] ва ҷонишини Кумитаи байнулмилалии ҳамкории андешамандонаи Ҷомеъаи Милал аст^[7].

Таърих

Низомномаи ЮНЕСКО 16 ноябри соли 1945 дар Конфронси Лондон қабул карда шудааст. Он фаъолияти худро баъд аз ба нигоҳдорӣ супоридани санадҳо аз тарафи 20 давлат, ноябри соли 1946 оғоз намуд. Дар айни замон аъзои ин ташкилот аз 193 давлат иборат аст. ЮНЕСКО — ташкилотест, ки дар низомаи Созмони Милали Муттаҳид дарҷ гардида, барои кори сулҳ ва паст кардани ҳолатҳои муноқишавӣ ҳамкориро байни халқҳо бо воситаи илм, маориф ва фарҳанг пеш мебарад. Сардафтари ЮНЕСКО аз 5 ноябри соли 1958 дар шаҳри Порис (Фаронса) ҷойгир шудааст. Дар уҳдаи он 67 бюро ва зерсохтор, ки дар бисёр қисми ҷаҳони ҷойгир шудааст, вуҷуд дорад. Бо мақсади ҷорӣ намудани ҳадафи худ ЮНЕСКО 5 вазифаи асосиро иҷро менамояд, аз ҷумла:

озмоишгоҳи ақидаҳо
коркарди меъёрҳои байналмилалӣ
манбаи ахборотӣ
баланд бардоштани иқтидори кадрии давлатҳои аъзо
ҳамоҳангсозии ҳамкориҳои байналмилалӣ

Ҳайати ЮНЕСКО аз се қисм иборат аст:

Конференсияи Генералии давлатҳои аъзо, ки мақомоти олии идоракунандаи ЮНЕСКО ба ҳисоб меравад ва одатан дар ду сол як маротиба ҷамъ мешаванд. Мувофиқи қоидаи Конференсияи Генералӣ ҳар як давлатҳои аъзо соҳиби як овоз мебошанд, барнома ва буҷаи ташкилотро Конференсияи Генералӣ тасдиқ менамояд.
Шӯрои иҷрокунанда дар ҳайати худ 58 намояндаи давлатҳои аъзоро дорад, ки ҷаласаи онҳо дар як сол ду маротиба баргузор мегардад. Он ба сифати мақомоти маъмурӣ баромад карда ҷиҳати тайёрии кори Конфронсияи Генералӣ фаъолият менамояд.
Котибот мақомоти иҷрокунандаи ташкилот ба ҳисоб меравад. Бо роҳбарии Дабири Кулл, ки ба мўҳлати 6-сол интихоб мешавад, котибот баҳри татбиқи барномаҳое, ки аз тарафи давлатҳои аъзо қабул карда шудааст машғул мебошад. Даҳумин Дабири Кулли ЮНЕСКО дар таърихи Созмон ин Ирина Бокова мебошад, ки моҳи октябри соли 2009 ба ин вазифа интихоб карда шуд.^[8]

Кишварҳои узви ЮНЕСКО

Кишвар	Пазируфтан	МҶ	ЗЗ	ҲҶ	МФҒ
Австралия	04.11.1946
Австрия	13.08.1948
Озарбойҷон	03.06.1992
Албания	16.10.1958
Алҷазоир	15.10.1962
Ангола	11.03.1977
Андорра	20.10.1993
Антигуа ва Барбуда	15.07.1982
Аргентина	15.09.1948
Арманистон	09.06.1992
Афғонистон	04.05.1948
Ҷазираҳои Багам	23.04.1981
Банглодеш	27.10.1972
Барбадос	24.10.1968
Баҳрайн	18.01.1972
Беларус^{[эзоҳ 1]}	12.05.1954
Белиз	10.05.1982
Белгия	29.11.1946
Бенин	18.10.1960
Булғористон	17.05.1956
Боливия	13.11.1946
Босния ва Ҳерсеговина	02.06.1993
Ботсвана	16.01.1980
Бразилия	04.11.1946
Бруней	17.03.2005
Буркина-Фасо	14.11.1960
Бурунди	16.11.1962
Бутон	13.04.1982
Вануату	10.02.1994
Маҷористон	14.09.1948
Венесуэла	25.11.1946
Ветнам	06.07.1951
Габон	16.11.1960
Гамбия	01.08.1973
Гурҷистон	07.10.1992
Олмон	11.07.1951
Гана	11.04.1958
Юнон	04.11.1946
Гренада	17.02.1972
Дания	04.11.1946
Ҷибути	31.08.1989
Доминика	09.01.1979
Ҷумҳурии Доминикана	04.11.1946
Ҷумҳурии Демократии Конго	25.11.1960
Миср	04.11.1946
Қазоқистон	02.03.1992
Камбоҷа	03.07.1951
Камерун	11.11.1960
Канада	04.11.1946
Кейп-Верде	15.02.1978
Қибрис	06.02.1961
Чин	04.11.1946
Кореяи Шимолӣ	18.10.1974
Колумбия	31.10.1947
Коморҳо	22.03.1977
Конго	24.10.1960
Коста Рика	19.05.1950
Кот-д'Ивуар	27.10.1960
Куба	29.08.1947
Ҷазираҳои Кук	25.10.1989
Давлати Фаластин	31.10.2011
Русия^{[эзоҳ 1]}	12.05.1954
Эл Салвадор	28.04.1948
Тувалу	21.10.1991
Таиланд	01.01.1949
Тонга	29.09.1980
Тоҷикистон	06.04.1993
Тунис	08.11.1956
Туркманистон	17.08.1993
Туркия	04.11.1946
Украина^{[эзоҳ 1]}	12.05.1954
Уганда	09.11.1962
Ӯзбекистон	26.10.1993
Уругвай	08.11.1947
Фиҷи	14.07.1983
Филиппин	21.11.1946
Финляндия	10.10.1956
Фаронса	04.11.1946
Хорватия	01.06.1992
Ҷумҳурии Африқои Марказӣ	11.11.1960
Чад	19.12.1960
Чехия	22.02.1993
Чили	07.07.1953
Черногория	01.03.2007
Швейтсария	28.01.1949
Суэд	23.01.1950
Шри Ланка	14.11.1949
Эквадор	22.01.1947
Гвинеяи Экваторӣ	29.11.1979
Эритрея	02.09.1993
Эстония	14.10.1991
Эфиопия	01.07.1955
Судони Ҷанубӣ	27.10.2011
Ҷумҳурии Африқои Ҷанубӣ	12.12.1994
Ямайка	07.11.1965
Ҷопон	02.07.1951
Латвия	14.10.1991

Эзоҳ ба ҷадвал:

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 Дар соли 1954, ҷудо аз ИҶШС, ҶШС Укройн ва ҶШС Беларус дар Юнеско пазируфта шуданд.

ЮНЕСКО дар Тоҷикистон

Феҳристи миллии мероси фарҳанги ғайримодии халқи тоҷик

Ҷумҳурии Тоҷикистон 6 апрели соли 1993 ба узвияти созмони мазкур пазируфта шуда, худи ҳамон сол Комиссияи миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба корҳои ЮНЕСКО дар Вазорати корҳои хориҷӣ таъсис дода шуд.