JavaScript
JavaScript[10] (genellikle JS olarak kısaltılır), HTML ve CSS ile birlikte World Wide Web'in temel teknolojilerinden biri olan programlama dilidir.[11] Web sitelerinin %97'sinden fazlası, web sayfası hareketleri için istemci tarafında JavaScript kullanırlar [12] ve kullanılan kodlar genellikle üçüncü taraf kitaplıkları içerir.[13] Tüm büyük web tarayıcılarında, kaynak kodunu kullanıcıların cihazlarında yürütebilmek için özel bir JavaScript motoru bulunur. JavaScript, ECMAScript standardına uyan, genellikle eş zamanlı olarak derlenmiş, üst düzey bir dildir.[14] Dinamik yazma, prototip tabanlı obje yönelimi ve birinci sınıf işlevlere sahiptir. Olay odaklı, işlevsel ve zorunlu programlama stillerini destekleyen çoklu paradigmadır. Metin, tarihler, düzenli ifadeler, standart veri yapıları ve Belge Obje Modeli (DOM) ile çalışmak için uygulama programlama arayüzlerine (API'ler) sahiptir. ECMAScript standardı, ağ oluşturma, depolama veya grafik olanakları gibi herhangi bir giriş/çıkış (I/O) içermez. Pratikte, web tarayıcısı veya diğer çalıştırma ortamları, I/O için JavaScript API'leri sağlarlar. JavaScript motorları başlangıçta yalnızca web tarayıcılarında kullanılıyordu, ancak günümüzde bazı sunucuların ve çeşitli uygulamaların da temel bileşenleridir. Bu kullanım için en yaygın çalışma zamanı sistemi Node.js'dir. Java ve JavaScript'in ad, sözdizimi ve ilgili standart kitaplıklar açısından benzerlikleri olsa da, iki dil birbirinden farklıdır ve tasarım açısından da büyük farklılıklar gösterir. TarihçeNetscape'te OluşturmaGrafik kullanıcı arayüzüne sahip ilk web tarayıcısı Mosaic, 1993 yılında piyasaya sürüldü. Teknik bilgisi olmayan kişilerin erişebildiği, yeni ortaya çıkan World Wide Web'in hızlı büyümesinde önemli bir rol oynamıştır.[15] Mosaic'in önde gelen geliştiricileri daha sonra 1994'te daha parlak bir geleceği olduğu düşünülen Netscape Navigator tarayıcısını piyasaya süren Netscape şirketini kurdular. Netscape Navigator hızla en çok kullanılan tarayıcı haline geldi.[16][17] Web'in yeni şekillenmeye başladığı bu yıllarda, web sayfaları yalnızca statik olabilirdi ve sayfa tarayıcıya yüklendikten sonra dinamik davranış yeteneğinden de yoksundu. Gelişen web geliştirme sahnesinde, programlamacıların bu sınırlamanın kaldırılmasına yönelik istekleri vardı, bu nedenle 1995'te Netscape, Navigator'a bir komut dosyası dili eklemeye karar verdi. Bunu başarmak için iki yol izlediler: Java programlama dilini yerleştirmek için Sun Microsystems ile iş birliği yaparken, aynı zamanda Scheme dilini yerleştirmek için de Brendan Eich'i işe aldılar.[5] Netscape yönetimi kısa süre sonra Eich için en iyi seçeneğin Java'ya benzer ve daha az Scheme veya diğer mevcut komut dosyası dillerine benzeyen yeni bir dil tasarlamak olduğuna karar verdi.[5] Eylül 1995'te Navigator beta'nın bir parçası olarak ilk sunulduğunda, eklenen yeni dil ve yorumlayıcı uygulaması LiveScript olarak adlandırılsa da, Aralık ayında resmi sürüm için adı JavaScript olarak değiştirildi.[5][18] JavaScript adının seçimi, doğrudan Java ile ilgili olduğu imâ edilerek kafa karışıklığına neden oldu. O zamanlar dot-com balonu patlamıştı ve Java henüz yeni bir programlama dili idi, bu nedenle Eich, JavaScript adını Netscape'in bir pazarlama taktiği olarak gördü.[19] Microsoft tarafından benimsenmesiMicrosoft, 1995 yılında Internet Explorer'ı piyasaya sürerek Netscape ile bir tarayıcı savaşına yol açtı. JavaScript cephesinde, Microsoft, JScript adlı kendi yorumlayıcısını oluşturmak için Navigator yorumlayıcısında tersine mühendislik yaptı.[20] JScript ilk olarak 1996'da, CSS için ilk ve HTML uzantıları ile birlikte piyasaya sürüldü. Bu uygulamaların her biri, Navigator'daki benzerlerinden belirgin şekilde farklıydı.[21][22] Bu farklılıklar, geliştiricilerin web sitelerinin her iki tarayıcıda da sağlıklı şekilde çalışmasını zorlaştırdı ve birkaç yıl boyunca "En iyi Netscape'te görüntülenir" ve "En iyi Internet Explorer'da görüntülenir" şeklinde logoların yaygın olarak kullanılmasına yol açtı.[21][23] JScript'in yükselişiKasım 1996'da Netscape, JavaScript'i Ecma International'a tüm tarayıcı satıcılarının uyabileceği standart bir belirtimin başlangıç noktası olarak sundu. Bu, Haziran 1997'de ilk ECMAScript dil spesifikasyonunun resmî olarak yayınlanmasına yol açtı. Standartlar süreci, ECMAScript 2'nin Haziran 1998'de ve ECMAScript 3'ün Aralık 1999'da piyasaya sürülmesiyle birkaç yıl boyunca devam etti. ECMAScript 4 üzerindeki çalışmalar ise 2000 yılında başladı.[20] Bu arada Microsoft, tarayıcı pazarında giderek daha baskın bir konuma geldi. 2000'lerin başında, Internet Explorer'ın pazar payı %95'e ulaştı.[24] Bu durum, JScript'in Web'de istemci tarafı komut dosyası oluşturmak için gerçek bir standart haline geldiği anlamını taşıyordu. Microsoft başlangıçta standartlar sürecine katıldı ve bazı önerileri kendi JScript dilinde uyguladı, ancak sonunda Ecma çalışması üzerinde iş birliğini durdurdu. Böylece ECMAScript 4 yenilmiş oldu. Büyüme ve standardizasyon2000'lerin başında Internet Explorer'ın hakimiyeti döneminde, istemci tarafı komut dosyası oluşturma yöntemi oldukça durgundu. Bu, Netscape'in halefi Mozilla'nın Firefox tarayıcısını piyasaya sürdüğü 2004 yılında değişmeye başladı. Firefox birçok kişi tarafından iyi bir şekilde karşılandı ve Internet Explorer'dan önemli bir pazar payını kendisine aldı.[25] 2005 yılında Mozilla, ECMA International'a katıldı ve ECMAScript for XML (E4X) standardı üzerinde çalışmaya başladı. Bu, Mozilla'nın bir ECMAScript 4 taslağına dayanan ActionScript 3 dilinde E4X'i uygulayan Macromedia (daha sonra Adobe Systems tarafından satın alındı) ile ortak olarak çalışmasına yol açtı. Hedef, ActionScript 3'ü yeni ECMAScript 4 olarak standart hale getirmekti. Bu amaçla Adobe Systems, Tamarin uygulamasını açık kaynaklı bir proje olarak yayınladı. Ancak, Tamarin ve ActionScript 3, yerleşik istemci tarafı komut dosyası oluşturmaktan çok farklıydı ve Microsoft'un iş birliği olmadan, ECMAScript 4 hiçbir zaman istenen sonuçları vermedi. Bu arada, ECMA çalışmasına bağlı olmayan açık kaynak topluluklarında çok önemli gelişmeler yaşanıyordu. 2005'te Jesse James Garrett, Ajax terimini türettiği ve verilerin arka planda yüklenebileceği web uygulamaları oluşturmak için JavaScript'in omurgası olduğu bir dizi teknolojiyi tanımladığı ve tam sayfa gereksinimini ortadan kaldırdığı bir WhiteBook yayınladı. Bu, açık kaynak kitaplıkların ve onların etrafında oluşan toplulukların öncülük ettiği bir JavaScript rönesans dönemini ateşledi. jQuery, Prototype, Dojo Toolkit ve MooTools dâhil olmak üzere birçok yeni kitaplık oluşturuldu. Google, Chrome tarayıcısını 2008'de rakiplerinden daha hızlı olan V8 JavaScript motoruyla piyasaya sürdü.[26][27] En önemli yenilik tam zamanında derlemeydi (JIT),[28] bu nedenle diğer tarayıcı satıcılarının motorlarını JIT için elden geçirmeleri gerekiyordu.[29] Temmuz 2008'de, bu farklı taraflar Oslo'da bir konferans için bir araya geldi. Bu birleşme, konuyla ilgili tüm çalışmaları birleştirmek ve dili ileriye taşımak için 2009 başlarında nihai anlaşmaya yol açtı. Sonucu ise Aralık 2009'da yayınlanan ECMAScript 5 standardıydı. Olgunluğa ulaşmasıDil üzerinde iddialı çalışmalar birkaç yıl boyunca devam etti ve 2015 yılında ECMAScript 6'nın yayınlanmasıyla resmîleştirilen kapsamlı bir ekleme ve iyileştirme derlemesiyle sonuçlandı.[30] Node.js'nin 2009 yılında Ryan Dahl tarafından oluşturulması, JavaScript'in web tarayıcıları dışında kullanımında önemli bir artışa yol açtı. Node, V8 motorunu, bir olay döngüsünü ve I/O API'lerini birleştirerek bağımsız bir JavaScript çalışma zamanı sistemi sağlamaktaydı. 2018 itibarıyla, Node milyonlarca geliştirici tarafından kullanılıyordu [31] ve npm dünyadaki herhangi bir paket yöneticisinden çok daha fazla modüle sahipti.[32] ECMAScript taslak belirtimi şu anda GitHub'da herkese açık bir şekilde korunmaktadır ve sürümler düzenli şekilde yıllık anlık görüntüler aracılığıyla üretilmektedir.[33] Dildeki olası revizyonlar, kapsamlı bir teklif süreciyle incelenir.[34][35] Artık, sürüm numaraları yerine geliştiriciler, gelecek özelliklerin durumunu tek tek kontrol etmektedirler.[33] Mevcut JavaScript ekosisteminde bulunan birçok kitaplık ve çerçevenin, bazıları yerleşik programlama uygulamaları ve web tarayıcılarının dışında JavaScript'in farklı kullanım alanları için oluşturulmuştur. Ayrıca, tek sayfalık uygulamaların ve diğer JavaScript ağırlıklı web sitelerinin artmasıyla birlikte, geliştirme sürecine yardımcı olmak için birkaç aktarıcı da oluşturulmuştur.[36] Ticari Marka"JavaScript" adı, Oracle Corporation'ın Amerika Birleşik Devletleri'ndeki ticari markasıdır.[37][38] Web sitesi istemci tarafı kullanımıJavaScript, web sitelerinin % 97'sinin bu amaçla kullandığı, Web'in baskın istemci tarafı komut dosyası dilidir.[12] Komut dosyaları HTML belgelerine gömülür veya bunlar da dâhil edilmiş olur. Böylelikle kodlar DOM ile etkileşime girer. Tüm büyük web tarayıcılarında, kodu kullanıcının cihazında yürüten yerleşik bir JavaScript motoru bulunur. Komut dosyasıyla yazılmış davranış örnekleri
Kitaplıklar ve çerçevelerWeb sitelerinin %80'inden fazlası, istemci tarafı komut dosyası oluşturma için bir üçüncü taraf JavaScript kitaplığı veya web çerçevesi kullanırlar.[13] jQuery, web sitelerinin %75'inden fazlası tarafından kullanılan açık ara en popüler kitaplıktır.[13] Facebook, web sitesi için React kitaplığını oluşturdu ve daha sonra bunu açık kaynak olarak yayınladı; Twitter dâhil diğer pek çok site günümüzde bunu kullanmaktadır. Aynı şekilde Google'ın YouTube ve Gmail'i de dâhil olmak üzere web siteleri için oluşturduğu Angular çerçevesi artık başkaları tarafından kullanılabilen açık kaynaklı bir projedir.[13] Buna karşılık, "Vanilla JS" terimi, herhangi bir kitaplık veya çerçeve kullanmayan, bunun yerine tamamen standart JavaScript işlevselliğine dayanan web siteleri için oluşturulmuştur.[39] Diğer kullanımlarıJavaScript kullanımı, web tarayıcısı köklerinin ötesine geçmiştir. JavaScript motorları artık hem sunucu tarafı web sitesi dağıtımları hem de tarayıcı dışı uygulamalar için çeşitli diğer yazılım sistemlerine yerleştirilmiştir. Sunucu tarafı JavaScript kullanımını teşvik etmeye yönelik ilk girişimler, Netscape Enterprise Server ve Microsoft'un Internet Information Services [40][41] idi, ancak bunlar küçük özelliklerdi.[42] Sunucu tarafı kullanımı, 2000'lerin sonlarında Node.js ve diğer yaklaşımların oluşturulmasıyla birlikte büyümeye başladı.[42] Electron, Cordova, React Native ve diğer uygulama çerçeveleri, JavaScript'te uygulanan davranışla birçok uygulama oluşturmak için kullanılmıştır. Tarayıcı olmayan diğer uygulamalar, PDF belgelerini komut dosyası yazmak için Adobe Acrobat desteği [43] ve JavaScript ile yazılmış GNOME Shell uzantılarını içerir.[44] JavaScript, son zamanlarda bazı gömülü sistemlerde, genellikle Node.js'den yararlanılarak görünmeye başladı.[45][46][47] ÖzelliklerAşağıdaki özellikler, aksi açıkça belirtilmediği sürece, uyumlu tüm ECMAScript uygulamaları için ortaktır. Zorunlu ve yapılandırılmışJavaScript, C'nin yapılandırılmış programlama sözdiziminin çoğunu destekler (örneğin, Zayıf yazılmışJavaScript zayıf yazılmıştır, bu kullanılan işleme bağlı olarak belirli türlerin dolaylı olarak yayınlandığı anlamına gelir.[49]
Değerler aşağıdaki gibi dizgelere dönüştürülür:[49]
Değerler, dizelere dönüştürülerek ve ardından dizeler de sayılara dönüştürülerek, sayılara dönüştürülür. Bu süreçler, sırasıyla dize ve sayı dökümü için prototip üzerinde JavaScript, kuralların karmaşıklığı tutarsızlıkla karıştırılabileceğinden, bu dönüşümleri uygulama şekli nedeniyle eleştiriler almıştır.[49][50] Örneğin, bir dizeye sayı eklerken, sayı birleştirme yapılmadan önce bir dizeye dönüştürülür, ancak bir dizeden bir sayı çıkarılırken, çıkarma işlemi yapılmadan önce dize bir sayıya dönüştürülür.
Genellikle, Dinamik
Nesne (Obje) yönelimi (prototip tabanlı)JavaScript'teki prototip kalıtım, Douglas Crockford tarafından şu şekilde tanımlanır:
EKSİK ALAN
JavaScript'te bir obje, bir prototiple büyütülmüş bir ilişkisel dizidir (aşağıya bakın); her anahtar bir objenin özelliği için ad sağlar ve böyle bir adı belirtmenin iki sözdizimsel yolu vardır: nokta notasyonu (
FonksiyonelBir fonksiyon birinci sınıftır ; bir fonksiyon bir obje olarak kabul edilir.[58] Bu nedenle, bir fonksiyonun YetkilendirmeJavaScript, örtük ve açık yetkilendirmeyi destekler.
ÇeşitliJS sıfır indeksli bir dildir.
Standart olmayan özelliklerTarihsel olarak, bazı JavaScript motorları bu standart olmayan özellikleri destekledi:
SözdizimiBasit örneklerJavaScript'teki değişkenler, // 'x' adında bir fonksiyon kapsamlı (function-scoped) değişken bildirir ve buna üstü kapalı şekilde
// 'undefined' özel değerini atar. Değeri olmayan değişkenler otomatik 'undefined' (tanımsız) olarak ayarlanır.
var x;
// Değişkenler, bunun gibi elle 'tanımsız' olarak ayarlanabilir
var x2 = undefined;
// Örnek `y` adında bir değişkeni blok kapsamında (block-scoped) bildirir ve
// değişkenin bir değeri olmadığı için onu `undefined` (tanımsız) olarak ayarlar.
// "let" anahtar sözcüğü ECMAScript 2015'te tanıtılmıştır.
let y;
// Blok kapsamında (block-scoped) bir bildirim yapar, `z` artık yeniden değer atanamaz olur ve
// onu bir string değişmezine ayarlar. `const` anahtar sözcüğü ECMAScript 2015'te tanıtılmıştır ve
// yalnızca net bir şekilde atanır.
// `const` anahtar sözcüğü 'sabit' anlamına gelir ki bu nedenden dolayı 'değeri' (value) sabit olduğundan
// değişken bazı ufak istisnalar dışında yeni değer alamaz/atanamaz.
const z = "bu anahtar sözcüğünün değeri yani buraya yeniden atama yapılamaz!";
// `benimSayim` isimli bir değişken bildirilmiş ve değer (value) olarak ona bir sayı değişmezi
// örneğimizde `2`) atanmıştır.
let benimSayim = 2;
// `benimSayim` ı yeniden atar ve onun değerini bir dizi değişmezi (örneğimizde `"bir şeyler"`) atar.
// JavaScript dinamik olarak yazılmış bir dildir, bu nedenle bu yönergelerine uygundur.
benimSayim = "bir şeyler";
Yukarıdaki örnekte, hepsinin önünde iki eğik çizgi bulunan yorumlara dikkat edin. JavaScript'te yerleşik Giriş/Çıkış (I/O) işlevi yoktur; çalışma zamanı ortamı bunu sağlar. Sürüm 5.1'deki ECMAScript belirtimi şunları belirtir:[67]
Ancak, çoğu çalışma zamanı ortamında çıktı yazdırmak için kullanılabilecek bir console.log("Merhaba, Dünya!");
HTML belgelerinde bir çıktı için bu program gereklidir: // "write" metodu kullanılarak, metin nodu (düğümü) yazılabilir.
document.write('bir şeyler');
// HTML elementleri de oluşturulabilir. Öncelikle DOM üzerinde oluşturulmaları gerekir
const benimElementim = document.createElement('div');
// Class veya id gibi öznitelikler oluşturulabilir.
benimElementim.classList.add('bir-seyler');
// benimElementim.classList.add("anotherclass");
benimElementim.id = 'baska-seyler';
// Burada, öznitelik şöyle görünecektir: <span data-attr="baz"></span>
benimElementim.setAttribute('data-atrr', 'baz');
// Son olarak, onu HTML'deki <body> öğesine bir alt öğe olarak ekleyin
document.body.appendChild(benimElementim);
// Elementler bir öğe olarak querySelector ile yakalanabilir ya da forEach döngüsü ile alınabilen birden çok öğe querySelectorAll ile yakalanabilir.
document.querySelector('.class');
document.querySelector('#id');
document.querySelector('[data-other]');
document.querySelectorAll('.multiple');
Basit bir özyinelemeli (recursive) fonksiyon: function faktoriyel(n) {
if (n === 0)
return 1; // 0! = 1
return n * faktoriyel(n - 1);
}
faktoriyel(3); // 6 sonucunu döndürür
ya da aşağıdaki örnekte olduğu gibi faktöriyel hesaplamasını kontroller ve üçlü operatör vasıtasıyla da kullanabilirsiniz. function faktoriyel(n) {
// Yalnızca pozitif bir sayı kullanılmasına izin verin yoksa konsolda uyarı gösterin.
if (isNaN(n)) {
console.error("Sayısal olmayan argümana izin verilmemektedir.");
return NaN; // bu özel bir değerdir ve "Bu Bir Sayı Değil" anlamına gelir.
}
if (n === 0)
return 1; // 0! = 1
if ( n < 0)
return undefined; // Negatif sayılar değer olarak verildiğinde 'tanımsız' bildirimi yapın .
if (n % 1) {
console.warn(`Belirttiğiniz ${n} ondalıklı değeri en yakın tam sayıya yuvarlanacaktır. Tam sayı olmayanlar için bunun yerine gamma fonksiyonunu kullanmayı düşünün.`);
n = Math.round(n);
}
// Yukarıdaki kontrolleri kullanmak istemeyebilirsiniz. Zorunlu değildir. Bu kısımdan sonra gerçek özyinelemeli faktoriyel hesaplama kodları yer almaktadır.
// Aşağıdaki satırda özyinelemeleli faktöriyel hesaplamada kullanılan fonksiyon ifadesidir. ES6 ile birlikte tanıtımı yapılan ok fonksiyon söz dizimini kullanır.
const ozyinelemeli_hesaplama = a => a > 1 ? a * ozyinelemeli_hesaplama(a - 1) : 1; // '?' ile birlikte üçlü operatör kullanımına dikkat ediniz.
return ozyinelemeli_hesaplama(n);
}
document.write(faktoriyel(3)); // 6 döndürür
Anonim (isimsiz) bir fonksiyon (veya lambda): let isimsizFonksiyon = () => console.log("İsimsiz bir fonksiyon");
isimsizFonksiyon(); // "İsimsiz bir fonksiyon" yazısını konsola getirir.
Bu örnek, JavaScript'te fonksiyon kapanışlarının yerel olmayan değişkenlerini başvuru yoluyla yakaladığını gösterir. Ok işlevleri ilk olarak 6. Baskı - ECMAScript 2015'te tanıtıldı. JavaScript'te işlev yazmak için sözdizimini kısaltırlar. Ok işlevleri anonimdir, bu nedenle oluşturulduktan sonra onları çağırmak için bunlara başvurmak için bir değişken gerekir. Ok işlevi (arrow fonksiyon) örneği: // Ok fonksiyonları (arrow functions) `function` anahtar sözcüğünü kullanmadan
// fonskiyon yazmamıza izin verir.
// Buradaki `uzun_ornek` bir anonymous function value sunu gösterir.
const uzun_ornek = (giris1, giris2) => {
console.log("Merhaba, Dünya!");
const cikti = giris1 + giris2;
return cikti;
};
// Parantez yoksa, ok fonksiyonu yalnızca ifadeyi (expression) döndürür
// Buradaki gibi (giris1 + giris2)
const kisa_ornek = (giris1, giris2) => giris1 + giris2;
console.log(kisa_ornek(2, 3)); // 5 döndürür ve ardından "Merhaba, Dünya!" yazdırır
console.log(uzun_ornek(2, 5)); // 7 döndürür
// Bir ok fonksiyonunun yalnızca bir parametresi varsa, parantezler kaldırılabilir.
const parantezsiz = giris => giris + 2;
console.log(parantezsiz(3)); // 5 döndürür
JavaScript'te objeler, fonskiyonlarla aynı şekilde oluşturulur; bu nedenle ojbeler bir fonksiyon objesi olarak bilinirler. Obje örneği: let kullanici = {
adi: "Ahmet",
yasi: 41,
selamVer() {
// "this" burada "mevcut obje" dir
alert(this.adi);
}
};
kullanici.selamVer(); // Ahmet
Değişken fonksiyon gösterimi ( function topla() {
let x = 0;
for (let i = 0; i < arguments.length; ++i)
x += arguments[i];
return x;
}
console.log(topla(1, 2)); // 3 döndürür
console.log(topla(1, 2, 3)); // 6 döndürür
Anında çağrılan fonksiyon ifadeleri genellikle kapanışları (closures) oluşturmak için kullanılır. Kapanışlar, özelliklerin (properties) ve metotların bir ad alanında (namespace) toplanmasına ve bazılarının özel hale getirilmesine izin verir: let sayac = (function() {
let i = 0; // özel özellik
return { // genel metotlar
get: function() {
alert(i);
},
set: function(deger) {
i = deger;
},
artir: function() {
alert(++i);
}
};
})(); // modül
sayac.get(); // 0 gösterir
sayac.set(6);
sayac.artir(); // 7 gösterir
sayac.artir(); // 8 gösterir
JavaScript'te modülleri dışa ve içe aktarma [70] Export örneği: /* mymodule.js */
// Bu fonksiyon (işlev), dışa aktarılmadığı için özel olarak kalır
let topla = (a, b) => {
return a + b;
}
// Değişkenleri dışa aktar
export let adi = 'Metin';
export let yasi = 23;
// Değişkenleri adlarıyla/adlandırılmış olarak dışa aktar
export function ekle(sayi1, sayi2) {
return sayi1 + sayi2;
}
// Class (sınıfın) dışa aktarılması
export class Carpma {
constructor(sayi1, sayi2) {
this.sayi1 = sayi1;
this.sayi2 = sayi2;
}
ekle() {
return topla(this.sayi1, this.sayi2);
}
}
İmport örneği: // Bir özelliği içe dâhil etme/içe aktarma
import { ekle } from './mymodule.js';
console.log(ekle(1, 2));
//> 3
// Çoklu şekilde özellikleri içe dahil etme/içe aktarma
import { adi, yasi } from './mymodule.js';
console.log(adi, yasi);
//> "Metin", 23
// Bir modüldeki tüm özellikleri dahil etme/içe aktarma
import * from './module.js'
console.log(adi, yasi);
//> "Metin", 23
console.log(ekle(1,2));
//> 3
Daha gelişmiş örnek/* İki sayının en küçük ortak katını (LCM) bulur */
function LCMCalculator(x, y) { // yapıcı/kurucu fonksiyon
if (isNaN(x*y)) throw new TypeError("Sayısal olmayan bağımsız değişkenlere izin verilmemektedir.");
const checkInt = function(x) { // iç fonksiyon
if (x % 1 !== 0)
throw new TypeError(x + " bir tam sayı değil");
return x;
};
this.a = checkInt(x)
// noktalı virgül kullanımı ^^^^ isteğe bağlıdır, yeni satır yeterlidir
this.b = checkInt(y);
}
// Bir yapıcı/kurucu tarafından oluşturulan obje örneklerinin prototipi,
// o yapıcı/kurucunun "prototip" özelliğidir.
LCMCalculator.prototype = { // obje değişmezi
constructor: LCMCalculator, // bir prototipi yeniden atarken, yapıcı/kurucu özelliğini uygun şekilde ayarlayın
gcd: function() { // en büyük ortak böleni hesaplayan yöntem
// EÖklid algoritması:
let a = Math.abs(this.a), b = Math.abs(this.b), t;
if (a < b) {
// değişkenlerin takas edilmesi
// t = b; b = a; a = t;
[a, b] = [b, a]; // destructuring (yıkım) atamasını kullanarak takas (ES6)
}
while (b !== 0) {
t = b;
b = a % b;
a = t;
}
// Ortak Böleni (GCD) yalnızca bir kez hesaplamanız gerekir, bu nedenle bu yöntemi "yeniden tanımlayın".
// (Aslında yeniden tanımlama değildir - örneğin kendisinde tanımlanır,
// böylece this.gcd, LCMCalculator.prototype.gcd yerine bu "yeniden
// tanımlamaya" atıfta bulunur.)
// LCMCalculator obje üyeleri "a" ve/veya "b" sonradan değiştirilirse
// bunun yanlış bir sonuca yol açacağını unutmayın.
// Ayrıca, 'gcd' === "gcd", this['gcd'] === this.gcd
this['gcd'] = function() {
return a;
};
return a;
},
// Obje/Nesne özellik adları, çift (") veya tek (') tırnak ile sınırlanan stringler ile belirtilebilir.
"lcm": function() {
// Değişken adları nesne/obje özellikleriyle çakışmaz, örneğin |lcm|, |this.lcm| değildir.
// FP hassas sorunlarından kaçınmak için |this.a*this.b| şeklinde kullanmıyoruz
let lcm = this.a / this.gcd() * this.b;
// lcm'yi yalnızca bir kez hesaplamanız gerekir, bu nedenle bu metodu "yeniden tanımlayın".
this.lcm = function() {
return lcm;
};
return lcm;
},
// Metotlar ayrıca es6 sözdizimi kullanılarak da bildirilebilir
toString() {
// Değerleri birleştirmek için hem es6 şablon değişmezlerini
// hem de (+) operatörünü kullanma
return `LCMCalculator: a = ${this.a}, b = ` + this.b;
}
};
// Genel çıktı fonksiyonu tanımlayın; bu uygulama yalnızca Web tarayıcıları için çalışır
function output(x) {
document.body.appendChild(document.createTextNode(x));
document.body.appendChild(document.createElement('br'));
}
// Not: Dizilerin (array) map() ve forEach() metotları, JavaScript 1.6'da tanımlanmıştır.
// Burada JavaScript'in doğal fonksiyonel/işlevsel yapısını göstermek için kullanılırlar.
[
[25, 55],
[21, 56],
[22, 58],
[28, 56]
].map(function(pair) { // array literal (dizi değişmezi) + mapping function (map/eşleme fonksiyonu)
return new LCMCalculator(pair[0], pair[1]);
}).sort((a, b) => a.lcm() - b.lcm()) // bu karşılaştırmalı fonksiyonla sıralama yapın; =>, "ok fonksiyonu" bir fonksiyonun kısa biçimidir.
.forEach(printResult);
function printResult(obj) {
output(obj + ", gcd = " + obj.gcd() + ", lcm = " + obj.lcm());
}
Tarayıcı penceresinde aşağıdaki çıktı görüntülenmelidir. LCMCalculator: a = 28, b = 56, gcd = 28, lcm = 56
LCMCalculator: a = 21, b = 56, gcd = 7, lcm = 168
LCMCalculator: a = 25, b = 55, gcd = 5, lcm = 275
LCMCalculator: a = 22, b = 58, gcd = 2, lcm = 638
GüvenlikJavaScript ve DOM, kötü niyetli yazarlara Web aracılığıyla bir istemci bilgisayarda çalıştırılacak komut dosyaları sunma potansiyeli sağlar. Tarayıcı yazarları, iki kısıtlama kullanarak bu riski en aza indirir. İlk olarak, komut dosyaları, dosya oluşturma gibi genel amaçlı programlama görevlerini değil, yalnızca Web ile ilgili eylemleri gerçekleştirebilecekleri bir sanal alanda çalışır. İkinci olarak, komut dosyaları aynı kaynak ilkesiyle sınırlandırılmıştır: bir Web sitesindeki komut dosyaları, başka bir siteye gönderilen kullanıcı adları, parolalar veya tanımlama bilgileri gibi bilgilere erişemez. JavaScript ile ilgili güvenlik hatalarının çoğu, aynı kaynak politikasının veya sanal alanın ihlali ile gerçekleşmektedir. Genel JavaScript'in alt kümeleri (ADsafe, Secure ECMAScript (SES)), özellikle üçüncü taraflarca oluşturulan kodlarda (reklamlar gibi) daha yüksek düzeyde güvenlik sağlar.[71][72] Closure Toolkit, üçüncü taraf JavaScript ve HTML'nin güvenli bir şekilde yerleştirilmesi ve yalıtılması için başka bir projedir.[73] İçerik Güvenliği Politikası, bir Web sayfasında yalnızca güvenilir kodun yürütülmesini sağlamanın ana yöntemi ve amacıdır. Siteler arası güvenlik açıklarıJavaScript ile ilgili yaygın bir güvenlik sorunu, aynı kaynak ilkesinin ihlali olan siteler arası komut dosyası çalıştırmadır (XSS). XSS güvenlik açıkları, bir saldırgan çevrimiçi bankacılık web sitesi gibi hedeflenen bir Web sitesinin kurbana sunulan web sayfasına kötü amaçlı bir komut dosyası eklemesine neden olduğunda ortaya çıkar. Bu örnekteki komut dosyası daha sonra kurbanın ayrıcalıklarıyla bankacılık uygulamasına erişebilir, potansiyel olarak gizli bilgileri ifşa edebilir veya kurbanın izni olmadan para transfer edebilir. XSS güvenlik açıklarına bir çözüm, güvenilmeyen verileri görüntülerken HTML çıkışını kullanmaktır. Bazı tarayıcılar, saldırganın kötü amaçlı komut dosyası içeren bir URL sağladığında yansıyan XSS saldırılarına karşı kısmi koruma içerir. Ancak, bu tarayıcıların kullanıcıları bile, kötü amaçlı kodun bir veritabanında depolandığı saldırılar gibi diğer XSS saldırılarına karşı savunmasızdır. Yalnızca sunucu tarafında Web uygulamalarının doğru tasarımı XSS'yi tamamen önleyebilir. Tarayıcı yazarlarının uygulama hataları nedeniyle de XSS güvenlik açıkları oluşabilir.[74] Bir başka siteler arası güvenlik açığı, siteler arası istek sahteciliğidir (CSRF). CSRF'de, bir saldırganın sitesindeki kod, kurbanın tarayıcısını, kullanıcının hedef sitede amaçlamadığı eylemleri gerçekleştirmesi için kandırır (bir bankada para transferi gibi). Hedef siteler, istek doğrulaması için yalnızca tanımlama bilgilerine güvendiğinde, saldırganın sitesindeki koddan kaynaklanan istekler, başlatan kullanıcının aynı geçerli oturum açma bilgilerini taşıyabilir. Genel olarak, CSRF'nin çözümü, kalıcı etkileri olabilecek herhangi bir isteğin kimliğini doğrulamak için yalnızca çerezlerde değil, gizli bir form alanında bir kimlik doğrulama değeri talep etmektir. HTTP Yönlendiren başlığını kontrol etmek de yardımcı olabilir. "JavaScript ele geçirme", bir saldırganın sitesindeki
Müşteriye duyulan yanlış güvenİstemci-sunucu uygulamalarının geliştiricileri, güvenilmeyen istemcilerin saldırganların denetimi altında olabileceğini bilmelidir. Uygulama yazarı, JavaScript kodunun amaçlandığı gibi (veya hiç) çalışacağını varsayamaz çünkü koda gömülü herhangi bir sır, belirli bir düşman tarafından ayıklanabilir. Bazı çıkarımlar şunlardır:
Geliştiricilere duyulan yanlış güvenNpm ve Bower gibi paket yönetim sistemleri, JavaScript geliştiricileri arasında popülerdir. Bu tür sistemler, bir geliştiricinin, programlarının diğer geliştiricilerin program kitaplıklarına olan bağımlılıklarını kolayca yönetmesine izin verir. Geliştiriciler, kitaplıkların koruyucularının onları güvenli ve güncel tutacağına güvenirler, ancak bu her zaman böyle değildir. Bu kör güven nedeniyle bir güvenlik açığı ortaya çıktı. Güvenilir kitaplıklar, kitaplıklara dayanan tüm programlarda hataların veya güvenlik açıklarının ortaya çıkmasına neden olan yeni sürümlere sahip olabilir. Yani bir kitaplık vahşi doğada bilinen güvenlik açıklarıyla yamasız kalabilir. 133 bin web sitesi örneği incelenmiş bir çalışmada, araştırmacılar web sitelerinin %37'sinin bilinen en az bir güvenlik açığına sahip bir kitaplık içerdiğini buldu.[77] "Her web sitesinde kullanılan en eski kütüphane sürümü ile bu kütüphanenin mevcut en yeni sürümü arasındaki ortalama gecikme, ALEXA'da 1.177 gündür ve halen aktif olarak kullanılan bazı kütüphanelerin geliştirilmesi yıllar önce durduruldu." [77] Başka bir olasılık, bir kütüphanenin yöneticisinin kütüphaneyi tamamen kaldırabilmesidir. Bu, Mart 2016'da Azer Koçulu'nun deposunu npm'den kaldırmasıyla meydana geldi. Bu, kütüphanelerine bağlı on binlerce programın ve web sitesinin bozulmasına neden oldu.[78] Tarayıcı ve eklenti kodlama hatalarıJavaScript, bazıları arabellek taşmaları gibi kusurlara sahip olabilen çok çeşitli tarayıcı yetenekleri için bir arabirim sağlar. Bu kusurlar, saldırganların kullanıcının sisteminde istedikleri herhangi bir kodu çalıştıracak komut dosyaları yazmasına izin verebilir. Bu kod hiçbir şekilde başka bir JavaScript uygulamasıyla sınırlı değildir. Örneğin, arabellek taşması istismarı, bir saldırganın süper kullanıcı ayrıcalıklarıyla işletim sisteminin API'sine erişmesine izin verebilir. Bu kusurlar Firefox, Internet Explorer,[79] ve Safari gibi büyük tarayıcıları etkilemiştir. Video oynatıcılar, Adobe Flash ve Microsoft Internet Explorer'da varsayılan olarak etkinleştirilen çok çeşitli ActiveX denetimleri gibi eklentiler, JavaScript aracılığıyla yararlanılabilen kusurlara da sahip olabilir (bu tür kusurlardan geçmişte yararlanılmıştır). Windows Vista'da Microsoft, Internet Explorer işlemini sınırlı ayrıcalıklarla çalıştırarak arabellek taşmaları gibi hata risklerini kontrol altına almaya çalışmıştır.[80] Google Chrome benzer şekilde sayfa oluşturucularını kendi " sandbox "larıyla sınırlar. Korumalı alan uygulama hatalarıWeb tarayıcıları, örneğin dosya oluşturmak veya silmek için gerekli ayrıcalıklarla birlikte JavaScript'i sanal alanın dışında çalıştırabilir. Bu tür ayrıcalıkların Web'den koda verilmesi amaçlanmamıştır. Web'den JavaScript'e yanlış ayrıcalıklar verilmesi, hem Internet Explorer hem de Firefox'taki güvenlik açıklarında rol oynamıştır. Windows XP Service Pack 2'de Microsoft, Internet Explorer'da JScript'in ayrıcalıklarını düşürmüştür.[81] Microsoft Windows, bir bilgisayarın sabit sürücüsündeki JavaScript kaynak dosyalarının genel amaçlı, korumalı alanda olmayan programlar olarak başlatılmasına izin verir (bkz: Windows Komut Dosyası Ana Bilgisayarı ). Bu, JavaScript'i ( VBScript gibi) bir Truva atı için teorik olarak uygun bir vektör yapar, ancak JavaScript Truva atları pratikte nadirdir.[82] Donanım açıkları2015 yılında, güvenlik araştırmacıları tarafından bir makalede, bir Rowhammer saldırısının JavaScript tabanlı bir kavram kanıtı uygulaması açıklanmıştır.[83][84][85] 2017 yılında, tarayıcı üzerinden JavaScript tabanlı bir saldırının ASLR'yi atlayabileceği gösterildi. Buna "ASLR⊕Cache" veya AnC denir. 2018'de Intel ve diğer işlemcilerde Spekülatif Yürütmeye karşı Spectre saldırılarını açıklayan makale bir JavaScript uygulamasını içeriyordu. Geliştirme araçlarıÖnemli araçlar dil ile birlikte gelişmiştir.
İlgili teknolojiler JavaYaygın bir yanılgı, JavaScript'in Java ile aynı olduğuna yöneliktir. Her ikisinin de gerçekten de C-benzeri bir sözdizimi vardır (C dili onların en yakın ortak ata dilidir). Ayrıca, genellikle korumalı alana alınırlar (bir tarayıcı içinde kullanıldığında) ve JavaScript, Java'nın sözdizimi ve standart kitaplığı göz önünde bulundurularak tasarlanmıştır. Özellikle, tüm Java anahtar sözcükleri orijinal JavaScript'te ayrılmıştır, JavaScript'in standart kitaplığı Java'nın adlandırma kurallarını takip eder ve JavaScript'in Java ve JavaScript ilk olarak 1995'te ortaya çıktı, ancak Java Sun Microsystems'den James Gosling ve JavaScript ise Netscape Communications'dan Brendan Eich tarafından geliştirildi. İki dil arasındaki farklılıklar benzerliklerinden daha belirgindir. Java'nın statik yazımı vardır, JavaScript'in yazımı ise dinamiktir. Java, derlenmiş bayt kodundan yüklenirken JavaScript, insan tarafından okunabilir kaynak kodu olarak yüklenir. Java'nın objeleri sınıf tabanlıdır, JavaScript'ler ise prototip tabanlıdır. Son olarak, Java, Java 8'e kadar işlevsel programlamayı desteklemezken, JavaScript, Scheme'den etkilenerek bunu başından beri yapmıştır. JSONJSON veya JavaScript Object Notation, JavaScript'in obje değişmez sözdiziminin bir alt kümesi olarak tanımlanan genel amaçlı bir veri değişim biçimidir. TypeScriptTypeScript (TS), Microsoft tarafından geliştirilmekte ve desteklenmektedir.[89] TS, JavaScript'in katı şekilde (strictly-typed) yazılan versiyonudur. TS, değişkenlere ve fonksiyonlara, tür açıklamaları ekleyerek farklılıkları gösterir ve JS içinde türlerin tanımlanması için bir tanıtım dilidir. Bunun dışında TS, JS ile istemci tarafında çalıştırılması, kolay, anlaşılır bir şekilde aktarılmasına izin vermek ve diğer JS kodlarıyla birlikte çalışabilmesi için hemen hemen aynı özellik setini paylaşır.[90] WebAssembly2017'den beri web tarayıcıları, bir JavaScript motorunun web sayfası komut dosyalarının performans açısından kritik bölümlerini yerel hıza yakın yürütmesini sağlayan ikili bir biçim olan WebAssembly'yi desteklemektedir.[91] WebAssembly kodu, normal JavaScript koduyla aynı sanal alanda çalışır. asm.js, WebAssembly'nin öncüsü olarak hizmet veren bir JavaScript alt kümesidir.[92] Aktarıcılar (Transpilers)JavaScript, Web'in baskın istemci tarafı dilidir ve birçok web sitesi komut dosyası ağırlıklıdır. Bu nedenle, geliştirme sürecine yardımcı olabilecek diğer dillerde yazılmış kodu dönüştürmek için aktarıcılar oluşturulmuştur.[36] Kaynakça
Dış bağlantılar
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
