Александр Агабабов

Александр Агабабов
Туган	12 (24) февраль 1863 Әстерхан, Россия империясе
Үлгән	11 июнь 1922(1922-06-11) (59 яшь) Казан, РСФСР[d]
Ватандашлыгы	Россия империясе РСФСР
Әлма-матер	Казан Император университеты
Һөнәре	профессор
Эш бирүче	Томск дәүләт университеты[d]
Гыйльми дәрәҗә:	медицина фәннәре докторы[d] (1893)
Гыйльми исем:	профессор
Фән өлкәсе:	офтальмология
Эш урыны:	Томск дәүләт университеты[d]
Гыйльми дәрәҗә:	медицина фәннәре докторы[d] (1893)
Гыйльми исем:	профессор

Александр Григорьевич Агабабов (1863 елның 12 феврале, Әстерхан, Әстерхан губернасы, Россия империясе — 1922 елның 11 июне, Казань, Татарстан АССР, ССРБ) — табиб-офтальмолог, штат киңәшчесе (1905), Казан университетының офтальмология кафедрасының ординар профессоры, Томск университетының приват-доценты.

Александр Агабабов 1863 елның 12 (24) февралендә Әстерханда, мишчән гаиләсендә туа^[1]. 1883 елда Әстерхан классик гимназиясен тәмамлаганнан соң ул Казан университетының медицина факультетында белем алуын дәвам итә. 1888 елда университетны тәмамлап, табиб һәм өяз табибы исемен ала. Аның укытучылары арасында профессор Эмилиан (Емельян) Адамюк (1839—1906) булган.

1889 елда Агабабов Казан университеты каршындагы офтальмология клиникасында югары штаттан тыш ординатор була. Ике елдан соң медицина докторы дәрәҗәсенә имтихан бирә. 1890—1894 елларда, профессор Карл Арнштейн җитәкчелегендә, Агабабов имезүчеләр һәм кешеләрнең күзләренең микроскопик корылышын, нигездә, күз агында, төсле катлауда, күзнең тамырлы тышчасында һәм керфексыман җисемдә нерв тәмамланышларының бүленешен өйрәнү белән шөгыльләнә. 1893 елда «Имезүчеләрнең һәм кешенең керфексыман җисемдә нерв тәмамланулары турында» медицина докторы дәрәҗәсенә диссертация яклый.

1895 елда Агабабов медицина факультетының офтальмология кафедрасының приват-доценты, ә 1900 елдан — университет офтальмология клиникасы каршындагы ассистент була. 1896 ел башында — «Трахома турында»гы кереш лекциядән ул офтальмология буенча шәхси курс укуын башлый. 1896 елның көзендә ике еллык чорга Ауропага командировкага җибәрелә^[2]: Берлинда, Прагада, Венада, Һайделбергта һәм Парижда күз авырулары клиникаларында һәм лабораторияләрендә эшли.

1901 елда приват-доцент була һәм вакытлыча офтальмология кафедрасында укыта, клиника мөдире була^[3]. 1902 елдан башлап Агабабов Казан университетының офтальмология кафедрасында экстраординар, ә 1905 елдан ординар профессор була. Ике елдан соң, 1907 елда, ул Казан Родионов затлы кызлар институты каршындагы күз авырулары буенча консультант итеп билгеләнә^[4]. Шул ук елны ул Казанның офтальмологлар җәмгыятен оештыра.

Ватандашлар сугышы елларында, 1918 елда Агабабов Казан университеты укытучыларның, хезмәткәрләрнең һәм студентларның бер өлеше белән, Томскка эвакуацияләнә. Анда Томск университетына командалана. 1918—1919 елларда ул медицина факультетының бальнеология кафедрасында приват-доцент була, ә 1919 елдан башлап офтальмология кафедрасында приват-доцент була. Күз авырулары буенча мәҗбүри курс укыган. Бер үк вакытта Томск госпиталь клиникалары базасында урнаштырылган Кызыл Хач госпиталендә авыручыларны бушлай кабул итә. 1919 елның октябрендә Агабабов географ һәм этнограф Григорий Потаниның сул күзендәге катарактаны алып операция ясый. Шул ук елны Томскта Агабабов Себерне өйрәнү институтында оештыру буенча съезд эшендә катнаша.

1919 елда Казанга кайтканнан соң, Александр Агабабов җирле офтальмология клиникасында эшләвен дәвам итә. Нәтиҗәдә, ул 1300дән артык операция үткәргән һәм берничә табиб һәм галим әзерләгән. Аның укучылары арасында профессорлар Василий Чирковский, Константин Орлов, Александр Круглов (1887—1968) һәм Василий Рощин була. 1922 елның 11 июнендә чабыртмалы тиф кичергән күз авырулары булган пациентларга ярдәм күрсәтүдә катнашып, Агабабов клиникада вафат була.

Агабабов трахом белән авыручыларның күз кабагыы борылышы очраклары өчен операциянең яңа ысулы тәкъдим ителә. Аның хезмәтләрендә шулай ук глаукоманы диагностикалау һәм дәвалау, катарактаны оператив дәвалау һәм күзнең кан тамырлары системасының тифоздан соң зарарлануын кисәтү мәсьәләләре дә зур урын алып тора. Цилиар тәне, глаукома һәм трахома инервацияләү буенча кайбер эшләрнең авторы булып тора:

• О нервных окончаниях в цилиарном теле у млекопитающих и человека : Диссертация на степень д-ра мед. / А. Агабабов; Из Гистол. лаб. Имп. Казан. ун-та. — Казань : типо-лит. В. М. Ключникова, 1893. — 58, VI, VI, [3] с.^[5][6]
• О главкоме, по данным глазной клиники с 1884 г. по 1894 г. // Вестник Офтальмологии. — 1896. — Т. I - II.
• Обзор случаев глаукомы в глазной клинике Казанского университета в 1884—1894 гг. // Вестник офтальмологии. Киев, 1896. Т. 13. C. 1—17.^[7]
• «О глазном нерве» («Вестник офтальмологии», 1896)
• О трахоме. — Казань, 1896.
• «Untersuchungen der Zonula Zinnii» («Arch. f. Micr. Anat.», 1897)
• Notice sur les lesions anatomo-pathologiques de I'oeil dans le glaucoma secondaire // Archiv. d. ophtalomogie. — 1898. — Т. IV.
• К этиологии повторных произвольных кровоизлияниях внутрь глаза // Вестник Офтальмологии. — 1897. — Т. III - IV.
• Об операции катаракты по данным глазной клиники за последние десять лет. — Казань, 1901.
• О нервах склеры // Журнал Каз. Общ. Врачей. — 1901.
• К изменениям сетчатки и пигментного эпителия при вторичной главкоме // Журнал Каз. Общ. Врачей. — 1901.
• «Ueber die Nerven d. Sclera» (ibid., 1903)

Медицина факультеты советы карары буенча, Александр Агабабовның портреты Казан университеты каршындагы күз клиникасына урнаштырыла.

• IV дәрәҗә Изге Владимир ордены (1914);
• II дәрәҗә Изге Анна ордены;
• II дәрәҗә Изге Станислав ордены (1907);
• III дәрәҗә Изге Анна ордены;
• «Император Александр III патшалык итү истәлегенә» көмеш медале.

Александр Агабабов коллеж киңәшчесе Анна Григорьевнага (кызлыкта Дадашевага) өйләнгән. Гаиләдә өч улы була: Рафаил (1889 елда туган), Рубен (1892 елда туган) һәм Георгий (1901 елда туган).

• Биографический словарь профессоров и преподавателей Императорского Казанского университета (1804—1904): В 2 ч. Казань, 1904. Ч. 2;
• Сибирская жизнь (Томск). 1919. 11 октября;
• Никитин С. К. Профессор Александр Григорьевич Агабабов (1863—1922) // Казанский медицинский журнал 1965. № 1;
• Профессора Томского университета: Биографический словарь / С. Ф. Фоминых, С. А. Некрылов, Л. Л. Берцун, А. В. Литвинов. Томск, 1998. Том 2;
• Чугунова Н. С. Агабабов Александр Григорьевич // Казанский университет (1804—2004): Биобиблиографический словарь. Том 1: 1804—1904. Казань, 2002;
• Альбицкий В. Ю. Агабабов Александр Григорьевич // Казанский государственный медицинский университет (1804—2004): Заведующие кафедрами и профессора: Биографический словарь. Казань, 2004;
• Профессора медицинского факультета Императорского (государственного) Томского университета — Томского медицинского института — Сибирского государственного медицинского университета (1878—2013): Биографический словарь / С. Ф. Фоминых, С. А. Некрылов, М. В. Грибовский, Г. И. Мендрина, А. И. Венгеровский, В. В. Новицкий. 2-е издание, исправленное и дополненное. Томск: Издательство Томского университета, 2013. Т. 1.
• Шелохаев В. Энциклопедия Русской эмиграции, 1997.
• Ноев Ковчег. Информационно-аналитическая газета армянской диаспоры стран СНГ. N 11-12 (57) Декабрь 2002.

• Александр Григорьевич Агабабов. ред. С. А. Некрылов (2019-01-15). 2019-06-29 тикшерелгән.