Карабаш (үсемлек)

Карабаш
Халыкара фәнни исем	Prunella L., 1753[1][2]
Таксономик ранг	ыру[1]
Югарырак таксон	ирен чәчәклеләр[d]
Шушы чыганакларда тасвирлана	Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге[d], Энциклопедический словарь Гранат[d] һәм Flora Reipublicae Popularis Sinicae, volume 65(2)[d]
Карабаш Викиҗыентыкта

Карабаш (лат. Prunella) – Иренчәчәклеләр семьялыгыннан күпьеллык үләнчел үсемлекләр ыругы.

10 нан артык төре билгеле, Евразиядә, Төньяк Америка һәм Төньяк Африкада таралган.

Татарстан территориясендә бер төре – гади карабаш (P. vulgaris) барлык районнарда очрый. Дымлы болыннарда, урман кырыйларында, сулык ярларында, юл буйларында үсә.

Сабагы туры, дүрт кырлы, 15-35 см биеклектә. Тамырчасы шуышма, озын. Яфраклары каршыдаш, озынча йомыркасыман. Чәчәкләре шәмәхә, сирәк кенә ак, ике иренле, сабак очындагы боҗралы башаксыман чәчәк төркемендә. Һәрбер чәчәк киң чәчәк яны яфрагы куентыгында урнашкан. Җимеше – күпчикләвек. Июнь-августта чәчәк ата. Җимешләре июль-сентябрьдә өлгерә. Орлыктан үрчи.

Үсемлекнең җир өсте өлешләрендә флавоноид, сапонин, органик кислоталар, микроэлементлар, эфир мае бар.

Халык медицинасында ялкынсынуга каршы, тән кызышканда, бәвел кудыру чарасы буларак кулланыла.

Баллы үсемлек.^[4]

1. Prunella albanica Pénzes
2. Prunella cretensis Gand.
3. Prunella grandiflora (L.) Scholler
4. Prunella hyssopifolia L.
5. Prunella laciniata (L.) L
6. Prunella orientalis Bornm.
7. Prunella prunelliformis (Maxim.) Makino
8. Prunella vulgaris L.
9. Prunella × bicolor Beck (P. grandiflora × P. laciniata)
10. Prunella × codinae Sennen (P. hyssopifolia × P. laciniata)
11. Prunella × gentianifolia Pau (P. hyssopifolia × P. vulgaris)
12. Prunella × intermedia Link (P. laciniata × P. vulgaris)
13. Prunella × surrecta Dumort. (P. grandiflora × P. vulgaris)

1. ↑ ^{1,0 1,1 1,2 1,3} Линней К. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium — 5 — Стокһолм: 1754. — doi:10.5962/BHL.TITLE.746
   https://wikidata.org/wiki/Track:Q1754https://wikidata.org/wiki/Track:Q1043https://wikidata.org/wiki/Track:Q40975586
2. ↑ ^{2,0 2,1} Linnæi C. Species Plantarum: Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas — 1753.
   https://wikidata.org/wiki/Track:Q21856050https://wikidata.org/wiki/Track:Q21856107
3. ↑ Kew World Checklist of Selected Plant Families
4. ↑ https://tatarica.org/tat/razdely/priroda/rastitelnost/karabash Онлайн - энциклопедия Tatarica