Россия Югары Советы куып таратылуы

Россия Югары Советы куып таратылуы
Мәскәүдәге Ак йортының янган фасады
Дата	21 сентябрь — 4 октябрь 1993
Урын	Мәскәү
Нәтиҗә	президент Ельцин җиңүе, вице-президент посты юкка чыгаруы, Россия халык депутатлары съезды һәм Россия Югары советының таратылуы, халык депутатлары Советлары эшчәнлегенең туктатылуы. Элек булган совет республикасына алмашка Россиядә идарә итү формасы буларак президент республикасы урнаштырыла
Көндәшләр
Россия президенты Борис Ельцин тарафдарлары; Тамань дивизиясе Россия халык депутатлары съезды Россия Югары советы Россия вице-президенты Россия халык депутатлары съезды һәм Россия Югары советы тарафдарлары, шул исәптә: * Милли коткару фронты * Рус милли берлеге * «Хезмәтчел Россия» хәрәкәте
Сәргаскәрләр
Борис Ельцин Павел Грачёв Виктор Ерин Валерий Евневич Александр Руцкой Руслан Хасбулатов Владислав Ачалов Виктор Баранников Станислав Терехов Альберт Макашов Виктор Анпилов Александр Баркашов
Яклар көчләре
билгесез билгесез
Югалтулар
билгесез билгесез

Россия Югары Советы куып таратылуы (рус. Разгон Верховного Совета России, «1993 елдагы Октябрь фетнәсе», «1993 елдагы Октябрь күтәрелеше», «1993 елдагы Ельцин түнтәрелеше», «Ак йортны атыш», «Советлар йортны атыш», «1400 указы») — 1993 елның 21 сентябрь — 4 октябрьдагы Россия Федерациясендәге эчке сәяси конфликты.

1992 елда башлаган конституцон кризис нәтиҗәсендә килеп чыккан. Конфликт нәтиҗәсе — Мәскәү урамнарындагы кораллы бәрелешләре (президент рәсми чыганаклар буенча бәрелешләр нәтиҗәсендә 157 кеше һәлак булган, 348 кеше яраланган^[1], парламент чыганагы буенча 10 меңгә кадәр кеше вафат) белән 1917 елдан гамәлдә булган «совет хакимият моделе»нең көчләп туктату.

Конфликт сәбәбе: президент Ельцин канунсыз рәвештә Россия парламентын — Югары Советны таратып җибәрү фәрманын чыгарган. Шушы 1400 санлы указ эш иткән Конституциягә каршы булган, шулай итеп президент конституцияне бозып канунсыз булуын парламент тарафыннан танылган. Конституцияне бозган президент легитим түгел булып чыкканын парламент раслаган һәм вице-президентны Руцкойны президент итеп сайлаган.

1993 елның 24 сентябрендә Конституция Мәхкәмәсе Ельцинның карары Конституцияне бозганын хөкем иткән һәм аның вазифаларыннан читләшкәнен хуплаган.

Ике хакимият көрәшендә хәрби көчләре Ельцинны яклаганнар һәм кораллы бәрелеш нәтиҗәсендә парламент атып бетергән.

Кыска ватандашлар сугышыннан соң һәммә парламент җитәкчеләре кулга алынган (бер елдан алар азат ителгән), сул карашлы һәм миләтчеләр карашлы оешмалар бастырылганнар.

Баш нәтиҗәсе — парламент хакимиятен кыскарту, көчсезләнү. Яңа конституция кабул иткәннән соң көчле президент хакимияте һәм зәгыйфь парламент хакимияте барлыкка килүе.

• Россиядә 1993 елгы конституцион кризиска 20 ел
• Октябрь 1993. Хроника переворота
• 1400 указы тексты
• Халык депутатлары советының «Россия ватандашларына» мөрәҗәгате, 04.10.1993

• Хроники Октября 1993 года
• «Хроника 3 октября 1993 года — Документальные кадры с места событий.»
• Октябрь 1993 (расстрел Белого Дома) видеохроника

Бу — мәкалә төпчеге. Сез мәкаләне үзгәртеп һәм мәгълүмат өстәп, Википедия проектына ярдәм итә аласыз. Мөмкинлек булса, бу искәрмәне төгәлрәккә алыштырырга кирәк.