Тияк

Тияк
Дәүләт	Россия

Тияк^[1] (яки Бирге Тияк, Төяк, рус. Зацарево, йорт.тат. Аргы Тиек) — Әстерхан шәһәренә караган татар авылы, РСФСР Югары Советы Президиумы Указы белән Әстерханга 1957 елның 17 октябрендә кертелгән^[2]. Авыл Иделнең сул ярында урнашкан.

Авылның русча исеме (Зацарево) Царев (Тиек) ерганагы артындагы авылның географик урынын чагылдыра.^[3] Татарча атамасы да Тиек елгасы белән бәйле.

Авылны XVIII гасыр урталарында, яки XIX гасыр башында йорт татарлары нигезли. Шулай да, булачак авыл урынында 7 мең нугай татары яшәгән йорт булуын, 1579-1581 елларда Әстерханга килгән инглиз диңгезчесе Кристофер Бэрроу тасвирлый. Шул ук, торак пунктның XVII гасырда тынгысыз далалардан яңа урнашкан кешеләр белән тулылануын немец-голштинлы Адам Олеарий һәм фламандлы Корнелий де Бруин сурәтләгәннәр. Ә XVIII гасырда фәнни сәяхәтче С. Е. Гмелин да авылны искә ала^[4].

Мәгърифәтче Габдрахман Гомәри 1893 елда Тияк бистәсендә «Низамия» мәктәбен, ә 1907 елда татар китаплары басмаханәсен ача.

1925 елдан 1928 елгача, бетерелгән Әстерхан губернасының Тияк районының административ үзәге. 1931 — 1957 елларда Түбән Идел краеның (1934 елдан — Сталинград крае, 1937 — Сталинград өлкәсе, 1943 — Әстерхан өлкәсе) Нариман районы административ үзәге.

Ак мәчет — Әстерхандагы бүгенге көнгә кадәр сакланып калган борынгы мәчет.^[5] 2000 — 2008 елларда Татарстан ярдәме белән төзекләндерелә.

Тиякнең атаклы Яшел мәчете дә хәрәбәләргә әйләнгәч,^[6] 2012 елда торгызыла башлый һәм 2022 елның 10 июнендә төзекләндерелеп ачыла.^[7]

1939 елгы Бөтен Союз җанисәбен алу буенча авыл халкын 4668 кеше тәшкил иткән^[8].

Милли составы (1939)^[8]

• Тияк бистәсендә язучы Басыйр Абдуллин үскән, биредә авыл мәдрәсәсен тәмамлаган.
• Язучы Габдрахман Минский Тияк мәдрәсәсендә белем алган.