Vệ tinh tự nhiên của Sao Thổ

Tác phẩm của họa sĩ về
hệ thống vành đai - vệ tinh của Sao Thổ

Tác phẩm của họa sĩ về Sao Thổ, vành đai và các vệ tinh băng chính của nó - tính từ Mimas tơí Rhea

Các vệ tinh tự nhiên của Sao Thổ rất đa dạng, từ các tiểu vệ tinh nhỏ hơn 1 kilômét (0,62 mi) cho đến Titan khổng lồ, thậm chí còn lớn hơn cả Sao Thủy. Sao Thổ có 274 vệ tinh có quỹ đạo được xác nhận.^[1] Con số này không bao gồm hàng nghìn tiểu vệ tinh (moonlet) nằm bên trong vành đai dày đặc của Sao Thổ, cũng không bao gồm hàng trăm vệ tinh xa xôi tiềm năng cỡ vài kilômét đã được quan sát trong sự kiện che khuất.^[2][3][4] Sao Thổ có 7 vệ tinh có khối lượng đủ lớn để đạt đến trạng thái cân bằng thủy tĩnh, và các vành đai dày đặc với chuyển động quỹ đạo phức tạp của riêng mình. Đặc biệt đáng chú ý trong số các vệ tinh của Sao Thổ là Titan, vệ tinh lớn thứ hai trong Hệ Mặt Trời, với một khí quyển kiểu Trái Đất và một quan cảnh bao gồm các hydrocarbon và các mạng lưới sông khô, và Enceladus, phát ra các luồng khí và bụi và có thể ẩn giấu nước lỏng dưới vùng cực nam.

Các vành đai của Sao Thổ được tạo thành từ các vật thể có kích thước từ kính hiển vi đến các mặt trăng nhỏ rộng hàng trăm mét, mỗi vòng trên quỹ đạo riêng của nó quanh Sao Thổ. Do đó, không thể đưa ra một số lượng chính xác các vệ tinh của Sao Thổ, bởi vì không có ranh giới khách quan giữa vô số vật thể vô danh nhỏ tạo thành hệ vành đai của Sao Thổ và các vật thể lớn hơn được đặt tên là vệ tinh. Hơn 150 vệ tinh tự nhiên được nhúng trong các vòng đã được phát hiện bởi sự xáo trộn mà chúng tạo ra trong vật liệu vòng xung quanh, mặc dù điều này được cho là chỉ là một mẫu nhỏ trong tổng dân số của các vật thể đó.

Vẫn còn 211 vệ tinh tự nhiên chưa được đặt tên (tính đến tháng 3 năm 2025). Ngoại trừ vệ tinh chưa đặt tên là S/2009 S 1, tất cả chúng đều là những vệ tinh không đồng đều. Hầu hết các vệ tinh không đều sử dụng tên từ thần thoại Gallic, Norse và Inuit dựa trên các nhóm quỹ đạo của chúng.^[5][6]

Các nhà khoa học phân loại các vệ tinh của Sao Thổ ra làm bảy loại. Khác hẳn với trường hợp của Sao Mộc, một vệ tinh của Sao Thổ có thể thuộc nhiều loại. Các loại vệ tinh của Sao Thổ gồm có:

• Loại "bảo vệ vòng đai" có quỹ đạo nằm sát ngoài, hay sát trong, hay ở giữa của vòng đai. Các vệ tinh ở sát ngoài hay sát trong của một vòng đai giới hạn phạm vi của vòng đai đó và làm cho ranh giới của nó rõ ràng hơn, trong khi các vệ tinh ở giữa một vòng đai tạo ra những khoảng hở ở trong giữa vòng đai. Các vệ tinh thuộc loại này gồm có: Pan, Atlas, Prometheus, Pandora, Epimetheus, Janus, S/2004 S3 và S/2004 S4 (hai vệ tinh mới được khám phá vào năm 2004 nên chưa có tên).

• 
  Pan
• 
  Atlas
• 
  Prometheus

• 
  Pandora
• 
  Epimetheus
• 
  Janus

• Loại vệ tinh "lớn, bên trong" có quỹ đạo nằm giữa 200 ngàn và 450 ngàn km nếu kể từ tâm của Sao Thổ ra. Tuy tên gọi có chữ "lớn", loại này bao gồm vài vệ tinh nhỏ. Các vệ tinh thuộc loại này gồm: Mimas, Enceladus, Tethys, Dione, Rhea, Methone, Pallene...

• 
  Mimas
• 
  Enceladus
• 
  Tethys

• 
  Dione
• 
  Rhea
• 
  Methone

• 
  Pallene

• Loại "quỹ đạo chung" là một nhóm vệ tinh nằm trên cùng một quỹ đạo nhưng ở cách xa nhau và có cùng một vận tốc nên không bao giờ va chạm. Tethys (xem loại "lớn, bên trong" ở trên) dùng chung một quỹ đạo với hai vệ tinh nhỏ tên là Telesto và Calypso; Dione (xem loại "lớn, bên trong" ở trên) dùng chung một quỹ đạo với hai vệ tinh nhỏ tên là Helene và Polydeuces.
  Trường hợp của Epimetheus và Janus (xem loại "bảo vệ vòng đai" ở trên) là trường hợp đặc biệt của loại này: cả hai lớn gần bằng nhau, có quỹ đạo riêng, và gần nhau vừa đủ để có thể va chạm, nhưng cứ vào khoảng 4 năm hai vệ tinh này đổi quỹ đạo với nhau để tránh va chạm.

• 
  Telesto
• 
  Calypso
• 
  Helene
• 
  Polydeuces

• Loại vệ tinh "lớn, bên ngoài" có quỹ đạo nằm giữa 1 triệu và 3,5 triệu km nếu kể từ tâm của Sao Thổ ra. Các vệ tinh thuộc loại này gồm: Titan, Hyperion và Iapetus. Loại này có thể gọi là một nhóm.

• 
  Titan
• 
  Hyperion
• 
  Bay tới Hyperion
• 
  Iapetus

Các vệ tinh thuộc những loại trên là vệ tinh lớn với khối lượng đáng kể (ngoại trừ S/2004 S3, S/2004 S4, Methone và Pallene). Các vệ tinh còn lại là các vệ tinh nhỏ, thường thường bán kính chỉ vào khoảng 10 km (ngoại trừ Phoebe), có quỹ đạo ở ngoài 10 triệu km nếu kể từ tâm của Sao Thổ ra, mới được khám phá gần đây và được chia ra làm 3 nhóm:

• Nhóm Inuit bao gồm Kiviuq, Ijiraq, Paaliaq và Siarnaq.
• Nhóm Norse bao gồm Phoebe, Skathi, Mundilfari, Suttungr, Thrymr và Ymir.
• Nhóm Gallic bao gồm Albiorix, Erripao và Tarvos.

Trong các vệ tinh lớn, 8 vệ tinh tự quay một vòng chung quanh chính mình trong cùng một thời gian với một vòng chung quanh Sao Thổ nên luôn luôn có một mặt hướng về Sao Thổ và một mặt quay đi – giống như trường hợp của Mặt Trăng đối với Địa Cầu. Trong số các vệ tinh nhỏ, 6 vệ tinh đi ngược với chiều quay của Sao Thổ. Hầu hết các vệ tinh của Sao Thổ có cấu tạo pha trộn giữa băng và đá.

Các vệ tinh tự nhiên của Sao Thổ được liệt kê dưới đây theo bán kính trung bình quỹ đạo quay quanh hành tinh chính, từ gần đến xa. Vệ tinh có khối lượng đủ để có hình dạng cân bằng thủy tĩnh được in đậm, vệ tinh dị hình có nền màu đỏ, da cam và ghi.

Thứ tự	Nhãn [Ghi chú 1]	Tên	Phát âm (key)	Hình	Đường kính (km)[Ghi chú 2]	Khối lượng (×1018 kg) [Ghi chú 3]	Semi-major axis (km) [Ghi chú 4]	Chu kỳ quỹ đạo (d) [Ghi chú 4] [Ghi chú 5]	Độ nghiêng quỹ đạo(°) [Ghi chú 4][Ghi chú 6]	Lệch tâm	Vị trí	Năm phát hiện[7]	Khám phá bởi [7]
0		S/2009 S 1	—		≈ 0,3	<00000001	≈ 117,000	≈ 0.47	≈ 0°	≈ 0	outer B Ring	2009	Cassini–Huygens[16]
0		(moonlets)			0.04 to 0.5	<00000001	≈ 130,000	≈ 0.55	≈ 0°	≈ 0	Three 1000-km bands within A Ring	2006	Cassini–Huygens
1	XVIII	Pan	ˈpæn		28.4 ± 2.6 (35×32×21)	000495±000075	133,584	+057505	0.001°	0000035	in Encke Division	1990	M. Showalter
2	XXXV	Daphnis	ˈdæfnɨs		7.8 ± 1.6 (9×9×6)	0000084±0000012	136,505	+059408	≈ 0°	≈ 0	in Keeler Gap	2005	Cassini–Huygens
3	XV	Atlas	ˈætləs		30.2 ± 2.8 (42×36×18)	0.0066 ± 0.00006	137,670	+060169	0.003°	0.0012	outer A Ring shepherd	1980	Voyager 2
4	XVI	Prometheus	proʊˈmiːθiːəs		86.2 ± 5.4 (123×79×61)	0.1566 ± 0.0019	139,380	+061299	0.008°	0.0022	inner F Ring shepherd	1980	Voyager 2
5	XVII	Pandora	pænˈdɔərə		80.6 ± 4.4 (103×80×64)	0.1356 ± 0.0022	141,720	+062850	0.050°	0.0042	outer F Ring Shepherd	1980	Voyager 2
6a	XI	Epimetheus	ˌɛpɨˈmiːθiːəs		113.4 ± 3.8 (116×117×106)	053040±000193	151,422	+069433	0.335°	0.0098	co-orbital	1977	J. Fountain, and S. Larson
6b	X	Janus	ˈdʒeɪnəs		179.2 ± 4 (195×194×152)	1.912 ± 0.005	151,472	+069466	0.165°	0.0068	co-orbital	1966	A. Dollfus
8	LIII	Aegaeon	iːˈdʒiːən		≈ 0.5	~00000001	167,500	+080812	0.001°	0.0002	G Ring moonlet	2008	Cassini–Huygens
9	I	†Mimas	ˈmaɪməs		396.4 ± 1.0 (415×394×381)	37.493 ± 0.031	185,404	+0942422	1.566°	0.0202		1789	W. Herschel
10	XXXII	Methone	mɨˈθoʊniː		3.2 ± 1.2	~000002	194,440	+100957	0.007°	0.0001	Alkyonides	2004	Cassini–Huygens
11	XLIX	Anthe	ˈænθiː		≈ 2	~0000007	197,700	+103650	0.1°	0.001	Alkyonides	2007	Cassini–Huygens
12	XXXIII	Pallene	pəˈliːniː		4.4 ± 0.6 (5×4×4)	~000005	212,280	+115375	0.181°	0.0040	Alkyonides	2004	Cassini–Huygens
13	II	†Enceladus	ɛnˈsɛlədəs		504.2 ± 0.4 (513×503×497)	108.022 ± 0.101	237,950	+1370218	0.010°	0.0047	Generates the E ring	1789	W. Herschel
14	III	†Tethys	ˈtiːθɨs		1,066 ± 2.8 (1081×1062×1055)	617.049 ± 0.132	294,619	+1887802	0.168°	0.0001		1684	G. Cassini
14a	XIII	Telesto	tɨˈlɛstoʊ		24.8 ± 0.8 (31×24×21)	~0.00941	294,619	+1.887802	1.158°	0.000	vệ tinh Troia dẫn trước Tethys	1980	B. Smith, H. Reitsema, S. Larson, and J. Fountain
14b	XIV	Calypso	kəˈlɪpsoʊ		21.2 ± 1.4 (30×23×14)	~0.0063	294,619	+1887802	1.473°	0.000	vệ tinh Troia đi sau Tethys	1980	D. Pascu, P. Seidelmann, W. Baum, and D. Currie
17	IV	†Dione	daɪˈoʊniː		1,123.4 ± 1.8 (1128×1122×1121)	1,095.452 ± 0.168	377,396	+2736915	0.002°	0.0022		1684	G. Cassini
17a	XII	Helene	ˈhɛlɨniː		33 ± 1.2 (39×37×25)	~002446	377,396	+2736915	0.212°	0.0022	vệ tinh Troia dẫn trước Dione	1980	P. Laques and J. Lecacheux
17b	XXXIV	Polydeuces	ˌpɒliˈdjuːsiːz		2.6 ± 0.8 (3×2×1)	~000003	377,396	+2736915	0.177°	0.0192	vệ tinh Troia đi sau Dione	2004	Cassini–Huygens
20	V	†Rhea	ˈriːə		1,528.6 ± 4.4 (1534×1525×1526)	2,306.518 ± 0.353	527,108	+4518212	0.327°	0001258		1672	G. Cassini
21	VI	♠Titan	ˈtaɪtən		5,151	134,520 ± 20	1,221,930	+1594542	0.3485°	0.0288		1655	C. Huygens
22	VII	†Hyperion	haɪˈpɪəriən		266 ± 8 (328×260×214)	5.584 ± 0.068	1,481,010	+2127661	0.568°	0123006	in 4:3 resonance with Titan	1848	W. Bond G. Bond W. Lassell
23	VIII	†Iapetus	aɪˈæpɨtəs		1,805.635 ± 0.375	3,560,820	3,560,820	+79.3215	7.570°	0028613		1671	G. Cassini
24	XXIV	‡Kiviuq	ˈkɪvioʊk		≈ 16	~000279	11,294,800	+448.16	49.087°	0.3288	Inuit group	2000	B. Gladman, J. Kavelaars
25	XXII	‡Ijiraq	ˈiː.ɨrɒk		≈ 12	~000118	11,355,316	+451.77	50.212°	0.3161	Inuit group	2000	B. Gladman, J. Kavelaars
26	IX	♣†Phoebe	ˈfiːbiː		214.4 ± 12.4 (230×220×210)	8.292 ± 0.010	12,869,700	−545.09	173.047°	0156242	Norse group	1899	W. Pickering
27	XX	‡Paaliaq	ˈpɑːliɒk		≈ 22	~000725	15,103,400	+692.98	46.151°	0.3631	Inuit group	2000	B. Gladman, J. Kavelaars
28	XXVII	♣Skathi	ˈskɒði		≈ 8	~000035	15,672,500	−732.52	149.084°	0.246	Norse (Skathi) Group	2000	B. Gladman, J. Kavelaars
29	XXVI	♦Albiorix	ˌælbiˈɒrɪks		≈ 32	~0.0223	16,266,700	+774.58	38.042°	0.477	Gallic group	2000	M. Holman
30		♣S/2007 S 2	—		≈ 6	~000015	16,560,000	−792.96	176.68°	0.2418	Norse group	2007	S. Sheppard, D. Jewitt, J. Kleyna, B. Marsden
31	XXXVII	♦Bebhionn	bɛˈviːn, ˈvɪvi.ɒn		≈ 6	~000015	17,153,520	+838.77	40.484°	0.333	Gallic group	2004	S. Sheppard, D. Jewitt, J. Kleyna
32	XXVIII	♦Erriapus	ˌɛriˈæpəs		≈ 10	~000068	17,236,900	+844.89	38.109°	0.4724	Gallic group	2000	B. Gladman, J. Kavelaars
33	XLVII	♣Skoll	ˈskɒl, ˈskɜːl		≈ 6	~000015	17,473,800	−862.37	155.624°	0.418	Norse (Skathi) group	2006	S. Sheppard, D. Jewitt, J. Kleyna
34	XXIX	‡Siarnaq	ˈsiːɑrnək		≈ 40	~0.0435	17,776,600	+884.88	45.798°	024961	Inuit group	2000	B. Gladman, J. Kavelaars
35	LII	‡Tarqeq	ˈtɑrkeɪk		≈ 7	~000023	17,910,600	+894.86	49.904°	0.1081	Inuit group	2007	S. Sheppard, D. Jewitt, J. Kleyna
36		♣S/2004 S 13	—		≈ 6	~0.00015	18,056,300	−905.85	167.379°	0.261	Norse group	2004	S. Sheppard, D. Jewitt, J. Kleyna
37	LI	♣Greip	ˈɡreɪp		≈ 6	~000015	18,065,700	−906.56	172.666°	0.3735	Norse group	2006	S. Sheppard, D. Jewitt, J. Kleyna
38	XLIV	♣Hyrrokkin	hɪˈrɒkɨn		≈ 8	~000035	18,168,300	−914.29	153.272°	0.3604	Norse (Skathi) group	2006	S. Sheppard, D. Jewitt, J. Kleyna
39	L	♣Jarnsaxa	jɑrnˈsæksə		≈ 6	~000015	18,556,900	−943.78	162.861°	0.1918	Norse group	2006	S. Sheppard, D. Jewitt, J. Kleyna
40	XXI	♦Tarvos	ˈtɑrvɵs		≈ 15	~0.0023	18,562,800	+944.23	34.679°	0.5305	Gallic group	2000	B. Gladman, J. Kavelaars
41	XXV	♣Mundilfari	ˌmʊndəlˈvɛri		≈ 7	~000023	18,725,800	−956.70	169.378°	0.198	Norse group	2000	B. Gladman, J. Kavelaars
42		♣S/2006 S 1	—		≈ 6	~000015	18,930,200	−972.41	154.232°	0.1303	Norse (Skathi) group	2006	S. Sheppard, D.C. Jewitt, J. Kleyna
43		♣S/2004 S 17	—		≈ 4	~000005	19,099,200	−985.45	166.881°	0.226	Norse group	2004	S. Sheppard, D. Jewitt, J. Kleyna
44	XXXVIII	♣Bergelmir	bɛərˈjɛlmɪər		≈ 6	~000015	19,104,000	−985.83	157.384°	0.152	Norse (Skathi) group	2004	S. Sheppard, D. Jewitt, J. Kleyna
45	XXXI	♣Narvi	ˈnɑrvi		≈ 7	~000023	19,395,200	−1,008.45	137.292°	0.320	Norse (Narvi) group	2003	S. Sheppard, D. Jewitt, J. Kleyna
46	XXIII	♣Suttungr	ˈsʊtʊŋɡər		≈ 7	~000023	19,579,000	−1,022.82	174.321°	0.131	Norse group	2000	B. Gladman, J. Kavelaars
47	XLIII	♣Hati	ˈhɑːti		≈ 6	~000015	19,709,300	−1,033.05	163.131°	0.291	Norse group	2004	S. Sheppard, D. Jewitt, J. Kleyna
48		♣S/2004 S 12	—		≈ 5	~000009	19,905,900	−1,048.54	164.042°	0.396	Norse group	2004	S. Sheppard, D. Jewitt, J. Kleyna
49	XL	♣Farbauti	fɑrˈbaʊti		≈ 5	~000009	19,984,800	−1,054.78	158.361°	0.209	Norse (Skathi) group	2004	S. Sheppard, D. Jewitt, J. Kleyna
50	XXX	♣Thrymr	ˈθrɪmər		≈ 7	~000023	20,278,100	−1,078.09	174.524°	0.453	Norse group	2000	B. Gladman, J. Kavelaars
51	XXXVI	♣Aegir	ˈaɪ.ɪər		≈ 6	~000015	20,482,900	−1,094.46	167.425°	0.237	Norse group	2004	S. Sheppard, D. Jewitt, J. Kleyna
52		♣S/2007 S 3	—		≈ 5	~000009	20,518,500	≈ −1,100	177.22°	0.130	Norse group	2007	S. Sheppard, D. Jewitt, J. Kleyna
53	XXXIX	♣Bestla	ˈbɛstlə		≈ 7	~000023	20,570,000	−1,101.45	147.395°	0.77	Norse (Narvi) group	2004	S. Sheppard, D. Jewitt, J. Kleyna
54		♣S/2004 S 7	—		≈ 6	~000015	20,576,700	−1,101.99	165.596°	0.5299	Norse group	2004	S. Sheppard, D. Jewitt, J. Kleyna
55		♣S/2006 S 3	—		≈ 6	~000015	21,076,300	−1,142.37	150.817°	0.4710	Norse (Skathi) group	2006	S. Sheppard, D. Jewitt, J. Kleyna
56	XLI	♣Fenrir	ˈfɛnrɪər		≈ 4	~000005	21,930,644	−1,212.53	162.832°	0.131	Norse group	2004	S. Sheppard, D. Jewitt, J. Kleyna
57	XLVIII	♣Surtur	ˈsʊərtər		≈ 6	~000015	22,288,916	−1,242.36	166.918°	0.3680	Norse group	2006	S. Sheppard, D. Jewitt, J. Kleyna
58	XLV	♣Kari	ˈkɑri		≈ 7	~000023	22,321,200	−1,245.06	148.384°	0.3405	Norse (Skathi) group	2006	S. Sheppard, D. Jewitt, J. Kleyna
59	XIX	♣Ymir	ˈɪmɪər		≈ 18	~000397	22,429,673	−1,254.15	172.143°	0.3349	Norse group	2000	B. Gladman, J. Kavelaars
60	XLVI	♣Loge	ˈlɔɪ.eɪ		≈ 6	~000015	22,984,322	−1,300.95	166.539°	0.1390	Norse group	2006	S. Sheppard, D. Jewitt, J. Kleyna
61	XLII	♣Fornjot	ˈfɔrnjɒt		≈ 6	~000015	24,504,879	−1,432.16	167.886°	0.186	Norse group	2004	S. Sheppard, D. Jewitt, J. Kleyna

Bài viết liên quan đến thiên văn học này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn.

• x
• t
• s

Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Vệ tinh tự nhiên của Sao Thổ.

• "Simulation showing the position of Saturn's Moon". Bản gốc lưu trữ ngày 23 tháng 8 năm 2011. Truy cập ngày 26 tháng 5 năm 2010.
• "Saturn's Rings". NASA's Solar System Exploration. Truy cập ngày 26 tháng 5 năm 2010.
• "Saturn's Moons". Astronomy Cast episode #61, includes full transcript. Truy cập ngày 26 tháng 5 năm 2010.
• Carolyn Porco. Fly me to the moons of Saturn. Truy cập ngày 26 tháng 5 năm 2010.