Іраіда Восіпаўна Царук

Іраіда Восіпаўна Царук
Дата нараджэння	29 студзеня 1928(1928-01-29)
Месца нараджэння	Гаркавічы, Польшча
Дата смерці	19 чэрвеня 2019(2019-06-19) (91 год)
Грамадзянства	Польская Рэспубліка  СССР  Беларусь
Род дзейнасці	выкладчыца ўніверсітэта, вучоная, гісторык
Навуковая сфера	гісторык
Месца працы	гістарычны факультэт БДУ
Навуковая ступень	доктар гістарычных навук (1975)
Навуковае званне	прафесар (1977)
Альма-матар	Нясвіжскі дзяржаўны каледж імя Якуба Коласа БДУ
Партыя	КПСС
Узнагароды

Іраіда Восіпаўна Царук (у дзявоцтве Прытыцкая; 28 студзеня 1928, в. Гаркавічы, Беластоцкае ваяводства — 19 чэрвеня 2019) — беларуская гісторык, педагог. Доктар гістарычных навук (1975), прафесар (1977). Сястра дзяржаўнага дзеяча БССР Сяргея Прытыцкага.

Нарадзілася 28 студзеня 1928 года ў вёсцы Гаркавічы (Сакольскі павет, Беластоцкае ваяводства, Польшча) у сялянскай сям’і з 6 дзяцей (адзін з братоў — палітык Сяргей Прытыцкі). У кастрычніку 1939 года выехала ў Беласток да брата Сяргея, які ў той час быў намеснікам старшыні Беластоцкага абласнога выканаўчага камітэта, дзе вучылася да ліпеня 1941 года. З нападам Германіі на СССР эвакуявался ў Саратаўскую вобласць РСФСР, дзе змешчаная ў дзіцячы дом. Па заканчэнні вайны пераехала да Сяргея Прытыцкага ў Маскву, дзе скончыла рамеснае вучылішча па спецыяльнасці токара-фрэзероўшчыка^[1]. У 1948 годзе скончыла Нясвіжскае педагагічнае вучылішча і ў ліку 5 % навучэнцаў (за выдатную вучобу) была накіравана ў Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт, які скончыла ў 1953 годзе. Ва ўніверсітэце пазнаёмілася з будучым мужам, Аляксандрам Царуком^[2], таксама студэнтам гістарычнага факультэта. Вучылася ў аспірантуры па кафедры гісторыі КПСС БДУ, паспяхова завяршыла навучанне ў 1957 годзе.

З 1957 года па 1963 год працавала ў Мінскім гарадскім камітэце і абласным камітэце Камуністычнай партыі. У кастрычніку 1963 года пераведзена на працу ў БДУ, на кафедру гісторыі КПСС. У 1965 годзе абараніла кандыдацкую дысертацыю^[3]. У 1976 годзе абараніла доктарскую дысертацыю^[4], у 1978 годзе ёй прысвоена вучонае званне прафесара. Кандыдацкая і доктарская дысертацыі прысвечаны даследаванням гісторыі і культуры Заходняй Беларусі.

У 1973 годзе выбрана на пасаду дэкана гістарычнага факультэта, якую займала да верасня 1986 года. У 1983 годзе узначаліла кафедру гісторыі БССР, была выбрана прафесарам гэтай жа кафедры, дзе працавала да снежня 1991 года, да выхаду на пенсію^[5]. Памерла 19 чэрвеня 2019 года.

Даследавала пытанні палітычнай гісторыі XX ст., нацыянальна-дзяржаўнага будаўніцтва ў БССР, разгортвання нацыянальна-вызваленчага і рэвалюцыйнага руху ў Заходняй Беларусі ў міжваенны перыяд^[6].

Напісала ўспаміны пра С. В. Прытыцкага.

• Социалистическая дисциплина труда и пути ее укрепления: (материал в помощь лектору) / И. О. Царюк. — Минск : Правление общества «Знание» БССР, 1967. — 28 с.
• КПБ — организатор культурного строительства в Западных областях Белоруссии: 1939—1955 гг. / И. О. Царюк. — Мн. : Изд-во БГУ им. В. И. Ленина, 1969. — 198, [1] с.
• В братском союзе: социалистические преобразования экономики в западных областях БССР, сентябрь 1939 ― июнь 1941 гг. / И. О. Царюк. — Минск : Издательство БГУ, 1976. — 103, [1] с.
• В семье единой: К 40-летию воссоединения Запад. Белоруссии с БССР. Материал в помощь лектору / И. О. Царюк. — Мн., 1979. — 21 с.
• От родного порога / Ираида Царюк. — Минск : Белорусский государственный университет, 2011. — 167, [1] с.
• Крутые дороги: Сергею Притыцкому посвящается / Ираида Царюк. — Минск : Рифтур, 2012. — 255 с.

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 18. Кн. 1: Дадатак: Шчытнікі — Яя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2004. — Т. 18. Кн. 1. — С. 466. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0295-4 (т. 18. Кн. 1).
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 2: Усвея — Яшын; Дадатак / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2003. — С. 96. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0276-8.
• Прафесары і дактары навук Беларускага дзяржаўнага універсітэта : 1921—2001. — Мн., 2001.

• Царук (дзявочае Прытыцкая) Іраіда Восіпаўна на сайце анлайн-энцыклапедыі «Беларусь у асобах і падзеях»
• Царук Іраіда Восіпаўна Архівавана 21 верасня 2022. // Гістарычны факультэт БДУ