Аляксандр Цімафеевіч Вазіла

Аляксандр Цімафеевіч Вазіла (псеўданімы і крыптанім: Алек де Вазиллини; Клим Злобич; Правдолюб; Антон Хатыня; Саша Косматый; Аль-Вэ; 28.8(9.9).1888, мяст. Прапойск Быхаўскі павет, Магілёўская губерня, Расійская імперыя — 4 снежня 1937, Уладзімір, РСФСР) — грамадскі дзеяч, паэт, публіцыст.

Нарадзіўся 28 жніўня 1888 года ў мястэчку Прапойск Быхаўскага павета Магілёўскай губерні (цяпер Слаўгарад, Магілёўская вобласць). Вучыўся на Вышэйшых курсах Т. Лесгафта ў Пецярбургу; у 1908 годзе выключаны за ўдзел у рэвалюцыйным руху і, па некаторых звестках, сасланы ў Сібір. У 1912—1913 гадах друкаваўся ў газеце «Белорусский вестник». Выдаў у 1914 годзе ў Златавусце Уфімскай губерні зборнік паэзіі «Волны», які быў канфіскаваны цэнзурай (у кнізе была і аўтабіяграфічная частка пра жыццё ссыльных у Сібіры); супраць аўтара распачата судовая справа. Гэта перашкодзіла выданню Вазіле заяўленага ім штотыднёвіка «Уральская искра». У 1916—1917 гадах займаўся на курсах кааперацыі ў Петраградзе.

У 1917—1918 — сацыял-дэмакрат-інтэрнацыяналіст, старшыня Быхаўскай павятовай земскай управы. На Першым Усебеларускім з’ездзе ў 1917 годзе выступіў супраць намеру абвясціць беларускую дзяржаўнасць. Яго прамова была надрукавана асобнай брашурай. У 1918 годзе быў загадчыкам агітацыйна-выдавецкага пададдзела Белнацкаму^[1], рэдактарам часопіса «Чырвоны шлях». З 1919 года адышоў ад палітычнай дзейнасці.

Арыштоўваўся 18 снежня 1917 года і ў 1924 годзе. У 1932 годзе арыштаваны ў Маскве, прывезены на Беларусь, абвінавачваны ў арганізацыі контррэвалюцыйнай арганізацыі ў Прапойскім раёне. Сасланы ў Казахстан, дзе ў 1937 годзе зноў быў зарыштаваны, абвінавачваны ў антысавецкай дзейнасці, прывезены ва Уладзімірскі палітычны ізалятар, дзе абвінавачваны ў стварэнні падпольнай антысавецкай арганізацыі ўжо ў ізалятары. Растраляны 4 снежня 1937 года.^[2] Рэабілітаваны ў 1956 годзе.

Жонка — Марыя Пятроўна, пяцёра дзяцей: Гэмел, Пампей, Неон, Маррон і дачка Гаіянія.^[3]

• По краю. Г. Мстиславль Могилёвской губ. [Клим Злобич] // Белорусский вестник. № 24 (2.12.1912). С. 4.
• Путевые заметки (по Белоруссии) [Клим Злобич] // Белорусский вестник. № 27 (25.12.1912). С. 11-12.
• Я не раб и… молю пощади" [Александр Вазилло] // Белорусский вестник. № 1 (13.01.1913). С. 4.
• Слепой [Александр Возилло] // Белорусский вестник. № 1 (13.01.1913). С. 6-8.
• Волны (стихотворения) [Александр Вазилло]. Златоуст: тип. Ф. П. Селезнева, 1914. — 60 с.
• Речь, произнесенная на 1-м Всебелорусском с’езде. Петроград: изд-во Белорусск. отд. Ком. по делам национальностей СКСО, 1918. — 31 с.
• Чырвоны шлях Белоруссии. Красная дорога России [Клим Злобич]; Что думают и говорят о Белоруссии [Алек де Вазиллини]; Белоруссию продают [Правдолюб]; Война народов [Александр Вазилло] // Чырвоны шлях. № 1-2 (19.07.1918).
• Голос Белоруссии. Великая мировая война и Белоруссия [Клим Злобич]; День за днем [Алек де Вазиллини]; Пояснительная записка к проекту Война XX века [Александр Вазилло]; «И будем верить мы…» [стих., Александр Вазилло] // Чырвоны шлях. № 3-4 (25.08.1918).
• Со всех сторон и отовсюду [Алек де Вазиллини]; Белорусы, называйтесь своим именем [Клим Злобич]; Первая конференция белорусских советских писателей и организаций [Правдолюб] // Чырвоны шлях. № 5-6 (13.10.1918).
• Солнце Белоруссии всходит [Клим Злобич]; Народное хозяйство Белоруссии [Антон Хатыня] // Белорусская криница. № 1-2 (24.11.1918).
• Мировой конгресс и Белоруссия [Аль-Вэ]; Кому-то нужно [Правдолюб]; Польская шляхта меняет фронт [Антон Хатыня]; Национальный вопрос и интернационализм [Клим Злобич] // Чырвоны шлях. № 7-8 (30.11.1918).
• Грядущее [Правдолюб]; Революция в Германии и судьба нашего края [Аль-Вэ]; Требуем честного отношения [Клим Злобич]; «Белорусская справа» в старой оккупации [Лохматый]; Из дневника ученого [Александр Вазилло] // Чырвоны шлях. № 9-10 (31.12.1918).
• Неотложное дело [Аль-Вэ]; Нужно сегодня, надо и завтра [Антон Хатыня] // Белорусская криница. № 1-2 (1.01.1919).

• Мельнікаў М. Ці ведаеце вы Аляксандра Вазілу? // ЛіМ. 1963, 2 жн.
• Белюшин М. Арестованная брошюра // Неман. 1975, ? 1
• Беларускія пісьменнікі: Біябібліяграфічны слоўнік. У 6 т. / пад рэд. А. І. Мальдзіса. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 1992. — Т. 1. Абуховіч — Ватацы. — 542 с.; іл.. — ISBN 5-85700-061-0.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1994. — 537 с. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0.

• Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 1. Абрамовіч—Кушаль. / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Смаленск, 2003. — 480 с. — ISBN 985-6374-04-9.