Арэх маньчжурскі
Арэх манчжурскі[1] (Júglans mandshúrica[2]) — від лістападных аднадомных дрэў або кустоў роду Арэх[3]. Батанічнае апісанне
Вышыня дасягае 25-30 м[3]. Ствол роўны, прамы, з разгалістай або шырокакруглявай ажурнай кронай, якая нагадвае крону некаторых відаў пальмы[3]. Кара цёмна-шэрая, парасткі жаўтлява-карычневыя апушаныя. Лісце на хвосціках даўжынёй 5-20 см, чарговае, складанае, непарнапёрыстае, даўжынёй да 40-90 см (радзей да 1, 25 м), з 7-19 даўгавата-эліптычнымі пільчатымі лісточкамі памерамі 6-17 см у даўжыню і 2-7 см у шырыню[3]. Ліставая пласцінка зубчастая, рэдка дробназубчатая, вяршыня яе завостраная, абаксіяльны бок апушаны. Кветкі дробныя, аднаполыя, з’яўляюцца адначасова з распусканнем лісця. Тычынкавыя кветкі ў доўгіх віслых каташках, песцічныя — па 3-10 на канцах парасткаў. Цвіце ў красавіку — маі. Плады касцянкападобныя сабраны па 3-7 у групу, авальныя, нагадваюць грэцкі арэх, але драбней (2,5—7,5 см) і маюць вельмі тоўстую зялёную або бураватую рабрыстую шкарлупіну[3]. Ядро арэха мае малы памер, ядомае[3]. Плады спеюць у жніўні — кастрычніку і хутка ападаюць на зямлю цалкам з раскрытым каляплоднікам. Каляплоднік — зялёны, пры паспяванні жухне, моцна апушаны, лёгка аддзяляецца ад арэха, ліпкі ад залозістых валасінак. Лік храмасом 2n = 32.
Распаўсюджванне
Натуральны арэал віду — Маньчжурыя (паўночна-заходні Кітай), Далёкі Усход (Прымор’е і Прыамур’е), а таксама Карэйскі паўвостраў[3]. Прысутнічае на Сахаліне. Расце ў змешаных кедрава-шырокалісцевых лясах па далінах рэк і ў ніжнім поясе гор, узбіраючыся да вышыні 500—2800 м над узроўнем мора. У культуры на тэрыторыі былога СССР сустракаецца ў Ленінградскай і Тульскай абласцях, у Беларусі, на Урале, у лесастэпавай і стэпавай палосах Паволжа[3]. ЭкалогіяЗімастойкі, пераносіць маразы па меншай меры да −45 ° (напрыклад, здавальняюча расце на поўдні Краснаярскага краю[4], у Кузбасе, на Алтаі, а таксама на тэрыторыі Паўночнай Амерыкі — у Эдмантане, Альберта, Канада)[3]. Аднак у сярэдняй паласе Расіі маладыя парасткі могуць сур’ёзна пакутаваць ад вясновых замаразкаў. У выпадку іх вымярзання новыя парасткі аднаўляюць рост са спячых пупышак у сярэдзіне чэрвеня. Святлалюбівы, але можа расці і ў цені. Аддае перавагу ўрадлівым увільготненым, друзлым глебам, адчувальны да недахопу глебавай і атмасфернай вільгаці. Размножваецца насеннем (арэхамі) і каранёвым параснікам[3]. Арэх маньчжурскі ўступае ў пару плоданашэння ва ўзросце чатырох — васьмі гадоў (у культуры — у 12-15 гадоў). Цвіце ў канцы мая, у кастрычніку паспяваюць плады[3]. Жыве да 250 гадоў. Да 80-90 гадоў расце хутка, затым рост прыпыняецца. Значэнне і прымяненне
У кулінарыі і медыцынеЯдро арэха выкарыстоўваюць у кандытарскай прамысловасці ў свежым выглядзе і для атрымання высакаякаснага алею[3]. Зародыш утрымлівае ў сярэднім 55 % высыхаючага тлустага алею, які не саступае па якасці грэцкаму алею[3]. У лісці знойдзена вялікая колькасць вітаміну С і караціна. Дзякуючы карысным уласцівасцям, маньчжурскі арэх выкарыстоўваецца ў народнай медыцыне. Нарыхтоўваюць кару, кару каранёў і арэхавы алей, які прымяняюць у якасці слабільнага і супрацьгельмінтавага сродка. Адвар лісця і пладовай коркі прымаюць супраць залатухі[3]. У лясной і садовай гаспадарцы і прамысловасці
Арэх маньчжурскі шырока выкарыстоўваецца для азелянення гарадоў. Адметны формай шырокай і круглявай кроны, незвычайным буйным лісцем. Драўніна цвёрдая, прыгожай тэкстуры, з вузкай светла-шэрай абалонай і карычневым ядром. Выкарыстоўваецца на выраб мэблі, дробных вырабаў, высакаякаснай фанеры. ІншаеКаляплоднік з’яўляецца крыніцай фарбавальніка для фарбавання скуры і футра, драўняных паўфабрыкатаў (марылка). Дапушчальныя да выкарыстання ў складзе фарбы для валасоў. Шкарлупіну арэхаў выкарыстоўваюць у дэкаратыўна-прыкладным мастацтве. Кара, лісце, плады ўтрымліваюць таніны. Меданос. Таксанамія
Зноскі
Літаратура
Спасылкі
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
_(21099762330).jpg)
Portal di Ensiklopedia Dunia
