Вясёлка звычайная

Вясёлка звычайная
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Грыбы Падцарства:  Вышэйшыя грыбы Аддзел:  Базідыяльныя грыбы Пададдзел:  Agaricomycotina Клас:  Агарыкаміцэты Падклас:  Phallomycetidae Парадак:  Фаляльныя Сямейства:  Phallaceae Род:  Вясёлка Від:  Вясёлка звычайная
Міжнародная навуковая назва
Phallus impudicus L. 1753
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы NCBI   146781 EOL   960816 MB   245934

Вясёлка звычайная^[1], сраматнік звычайны^[2], вясёлка смярдзючая^[3] (Phallus impudicus) — грыб з класа базідыяміцэтаў (Basidiomycota), распаўсюджаны пераважна ў лясных масівах Еўропы. Мае моцны непрыемны пах. Гэтая асаблівасць, а таксама форма грыба адлюстроўваюцца ў таксанамічнай лацінскай назве віда Phallus impudicus (бел.: распутны пеніс). Своеасаблівы пах грыба — біялагічнае прыстасаванне ў мэтах распаўсюджвання віда. Сваім моцным пахам вясёлка звычайная прываблівае мух і гнаявікоў, якія разносяць споры і такім чынам спрыяюць яе размнажэнню.

Грыб таксама расце на могілках, паводле чаго склалася шмат народных павер'яў, звязаных з вясёлкай. Калі грыб прарастаў на магілах, лічылася што мярцвяк здзейсніў злачынства і праз грыб засцерагае ад падобных нядобрасумленных учынкаў. Адсюль паходзіць назва палец мярцвяка у некаторых народаў.

Пладовае цела грыба спачатку замкнёнае белаватае або жаўтаватае, паўпадземнае яйкападобнае (т.зв. «чортава яйка»), 3—4 см у дыяметры, пакрытае шчыльнай белай абалонкай, пад якой размяшчаецца другая — зялёная, вельмі слізістая, так званае «земляное масла». З ростам грыба абалонкі разрываюцца, пладовае цела выцягваецца ў доўгую белую губчатую ножку з ячэістай верхняй часткай, пакрытай бураватай сліззю, якая выдае рэзкі пах падалі, у якой плаваюць споры, — гладкія, эліпсападобныя, светла-жаўтлява-бураватыя, 3,5—5×1,5—2 мкм^[2].

Пладовыя целы з'яўляюцца паасобку ці групамі. Сезон з мая па кастрычнік.

Можа быць сапрафітам або ўтвараць мікарызу з дубам, букам, некаторымі хмызнякамі.

Споры распаўсюджваюцца мухамі і іншымі казуркамі, якія прыцягваюцца пахам грыба.

Сустракаецца паўсюдна, асабліва часта ў шыракалістых лясах, аддае перавагу багатым перагноем глебам. Распаўсюджаны ў Еўропе, на Каўказе, у Сібіры, на Далёкім Усходзе і Сярэдняй Азіі. На тэрыторыі Беларусі сустракаецца зрэдку^[2].

Грыб неядомы.

У народнай медыцыне выкарыстоўваліся водныя і спіртавыя настойкі са свежых або высушаных пладовых цел. Настойку на гарэлцы ўжывалі пры «болях у жываце», прамывалі ёю раны. З дапамогай сраматніка лячылі падагру і нырачныя захворванні^[4].

• Сержанина Г. И., Змитрович И. И. Макромицеты. Иллюстрированное пособие для биологов (руск.) / Под ред. Н. А. Дорожкина. — Мн.: Вышэйшая школа, 1978. — С. 180. — 192 с. — 60 000 экз.

• Phallus impudicus, Весёлка обыкновенная (на рускай мове)
• Фотаздымкі сраматніка звычайнага на партале Flickr