Гаўронцы

Гаўронцы
Краіна	Украіна;
Каардынаты	49°43′27″ пн. ш. 34°35′10″ у. д.HGЯO
Плошча	3,115 км²;
Вышыня цэнтра	84 м
Часавы пояс	UTC+2 і UTC+03:00
Паштовыя індэксы	38541
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гаўронцы (укр.: Гавронці) — сяло ва Украіне, у складзе Дыканьскага сельскагаспадарчага пасёлка Палтаўскага раёна Палтаўскай вобласці.

Насельніцтва складае 69 чалавек. Да 2020 года мясцовыя органы ўлады — Стасіўскі сельсавет.

Геаграфія

Сяло размешчана на правым беразе ракі Ворскла, за 20 км на поўнач ад Палтавы (па дарозе да цэнтра горада каля 21 км^[1]). 2 км вышэй па цячэнні ракі Ворскла — вёска Стасі, 3 км ніжэй па цячэнні — вёска Пятроўка. На процілеглым беразе ракі — вёска Глоды. Вышыня над узроўнем мора — 84 м^[2].

Гісторыя

12 мая 1686 года таварыш Палтаўскага палка Чарняк Лявонцій Іванавіч выкупіў частку вёскі Гаўронцы ў Міхайла Мануйлавіча і яго жонкі. У 1690 годзе ён атрымаў каралеўскую грамату на вёскі Гаўронцы і Камянка.

У канцы XVII стагоддзя. Вёска належала Палтаўскаму палку. У гэты час у вёсцы была пабудавана драўляная царква ў гонар нараджэння Іаана Хрысціцеля. Спалена шведскімі войскамі ў 1709 годзе.

У 1710 годзе Аляксеем Чарняком была пабудавана новая драўляная царква. У 1732 годзе царква была адрамантавана на сродкі памешчыка Грыгорыя Чарныша. У 1851 годзе — побач пабудавалі драўляную званіцу. У 1858 годзе царква і званіца былі ўсталяваныя на цагляны цокаль. Царква была адрамантавана ў 1858, 1878 і 1883 гадах.

У 1895 годзе ў царкве было два дамы для прычасця і працавала прыхадская школа. У 1902 годзе ў царквы былі царкоўная брама, два будынкі для прыходскіх кватэр, царкоўная бібліятэка, царкоўная жаночая школа і земская школа. У 1912 годзе ёй належала 49,25 дзес. невялікая кватэра для святара. У 1776 годзе прыход уключаў 109 двароў і 11 дамоў без дзвярэй. У 1895 годзе ў парафіі было 1146 прыхаджан абодвух полаў. 1902 годзе — сяло Гаўронцы і хутар Нацягайліўка, 1181 прыхаджан абодвух полаў; у 1912 годзе — 1220 прыхаджан розных саслоўяў.

Паводле Кастамарава, у часы Пятра I гэтыя землі належалі генеральнаму пісару Васілю Качубею і знаходзіліся ў залежнасці ад багатага маёнтка Дыканька. Менавіта ў Гаўронцах Качубей спрабаваў схавацца ад пераследу гетмана Мазепы. Пазней Гаўронцы сталі ўласнасцю палкоўнікаў Ахтырскага палка Лесевіцкіх. Лесевіцкія пабудавалі ў сяле маёнтак, так званы «Чырвоны дом».

Згодна з перапісамі 1719 і 1732 гадоў, Гаўронцы, разам з Брусяй, Стасаўцамі, Дыканькай, Тахтаўлавым і іншымі гарадамі і вёскамі, уваходзілі ў склад Першай палкавой сотні Палтаўскага палка. Пазней уладальнікам Гаўронцаў стаў удзельнік Крымскай вайны генерал Павел Рыгоравіч Башкірцаў. Башкірцавы пабудавалі другую частку маёнтка — «Белы дом». Вось як адлюстроўваў маёнтак у пачатку XX стагоддзя сучаснік^[3]:

Вы ўжо дайшлі да ўваходу ў парк, у якім знаходзіцца дом уладальніка. Маёнтак Гаўронцы падзяляе пасёлак на дзве роўныя паловы... Сам уладальнік са сваёй сям'ёй займае Белы дом, а ў чырвоным доме ён селіць сваіх бацькоў і сяброў. Гэтыя два аб'екты размешчаны ў ніжняй частцы парку, які сыходзіць ўступамі ўздоўж пагорка. На паўдарозе ўверх, сціплай таямніча ахутанай старымі дрэвамі, знаходзіцца драўляная царква, збудаваная ў 1710 годзе, гэта значыць у наступным годзе пасля Палтаўскай бітвы. Яна была пабудавана шляхціцам па імі Чарняк і рэстаўравана нядаўна міністрам Сіпягіным... Побач з царквой, пад абаронай трохсотгадовага дуба, уздымаецца манумент з цэглы. Гэта грабніца Башкірцавых...

24 лістапада 1858 года ў сям’і сына генерала, правадыра палтаўскага дваранства Канстанціна Паўлавіча Башкірцава і «дзяўчыны» Марыі Бабанінай нарадзілася дзяўчынка Маруся, будучая французская мастачка, майстар жанравага жывапісу Марыя Канстанцінаўна Башкірцава.

У 1870 годзе сям’я пераехала за мяжу, а маёнтак быў прададзены масквічу спадару Жураўлёву. У 1890 годзе апошні ўладальнік, прадстаўнік роду Шарамецьевых, ад’ютант Яго Імператарскай Вялікасці графа Дзмітрыя Сяргеевіча Шарамецьева, набыў у яго Гаўронцы.

На пачатку 20 стагоддзя ў Гаўронцах было 180 дамоў і 1150 жыхароў.

У 1917—1919 гадах маёнтак быў разбураны, і ў ваенныя гады ад яго не засталося і следу. На жаль, сёння парку няма — яго знеслі дашчэнту, і ўсе апісаныя будынкі. На пачатку XXI стагоддзя ў вёсцы засталося ўсяго 69 жыхароў.

Засталося толькі два сведчанні таго, што тут калісьці быў маёнтак і населеная вёска. Першы — гэта помнік, усталяваны на месцы дома, дзе нарадзілася Марыя Башкірцава, і другі — вялікі, стары склеп, які дагэтуль стаіць, калісьці пабудаваны ўладальнікам мясцовай карчмы, які перажыў свайго ўладальніка на стагоддзе і дагэтуль верна служыць аднаму з мясцовых жыхароў.

12 чэрвеня 2020 года, у адпаведнасці з распараджэннем Кабінета Міністраў Украіны № 721-р «Аб вызначэнні адміністрацыйных цэнтраў і зацвярджэнні тэрыторый тэрытарыяльных абшчын Палтаўскай вобласці», вёска ўвайшла ў склад Дыканьскай пасялковай абшчыны^[4].

19 ліпеня 2020 года ў выніку адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформы і ліквідацыі Дыканьскага раёна, вёска ўвайшла ў склад новаўтворанага Палтаўскага раёна^[5].