Дзедаўшчына

«Дзедаўшчы́на», або «дзяду́ха» (аналаг у расійскім ВМФ — «гадко́ўшчына»^[1]) — неафіцыйная іерархічная сістэма ўзаемаадносін паміж вайскоўцамі ніжэйшага армейскага звяна (салдатамі, яфрэйтарамі, сяржантамі), заснаваная на іх ранжыраванні, «сартаванні» па прыкмеце велічыні фактычна выслужанага тэрміну службы кожнага канкрэтнага індывіда і звязанай з гэтым дыскрымінацыі, адна з разнавіднасцяў нестатутных узаемаадносін^[2]. Мае полукрымінальны характар і праяўляецца звычайна ў выглядзе эксплуатацыі, псіхалагічным, фізічным або сексуальным гвалце^[2][3]. К. Л. Банікавым «дзедаўшчына» вызначаецца як «неабмежаваная ў сродках уздзеяння на асобу нестатутная сістэма дамінантных адносін» і падкрэсліваецца яе цесная сувязь з «устаўшчынай»^[4].

У большай ці меншай ступені ўласціва ўсім салдацкім калектывам^[5][6].

Адносна прычын узнікнення такой з’явы, як «дзедаўшчына», адзінага, агульнапрызнанага меркавання не існуе. У якасці вядучых фактараў вылучаюцца як сацыяльна-эканамічныя, так і біялагічныя, гістарычныя, культурныя фактары.

Падзел вайскоўцаў па нацыянальнай, расавай, этнічнай і рэлігійнай прыкмеце з’яўляецца праявай не «дзедаўшчыны», а так званага зямляцтва^[7]. Вядучы, вызначальны фактар «дзедаўшчыны» — адрозненне ў тэрмінах службы^[1].