Люцыян Узембла

Люцыян Узембла
Люцыян Узембла
	польск.: Łucjan Uziębło, літ.: Liucijonas Uzembla
Асабістыя звесткі
Імя пры нараджэнні	Lucjan Edward Uziębło
Псеўданімы	Сулімчык, Альгерд (літ.: Algirdas)
Дата нараджэння	11 лютага 1864
Месца нараджэння	Вільня, Віленскі павет, Віленская губерня, Расійская імперыя;
Дата смерці	12 снежня 1942 (78 гадоў)
Месца смерці	Павільніс[d], Вільня;
Пахаванне	Бернардзінскія могілкі;
Грамадзянства	Польская Рэспубліка;
Бацька	Станіслаў Захары Узембла
Маці	Людвіка Гербурт-Гэйбовіч
Жонка	Марыя Пташыцкая
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	публіцыст, дзеяч культуры, краязнаўца
	Творы ў Вікікрыніцах
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Люцыян Эдвард Узембла (польск.: Łucjan Edward Uziębło, літ.: Liucijonas Edvardas Uzembla; 11 лютага 1864 Вільня — 12 снежня 1942, Вільня) — гісторык культуры, краязнавец^[1]^[2], калекцыянер, адзін з ініцыятараў стварэння ў Вільні таварыства аматараў старажытнасцей і народазнаўства.

Біяграфія

Люцыян Узембла нарадзіўся 11 лютага 1864 года ў шляхецкай сям’і Станіслава Уземблы і Людвікі Гербурт-Гейбовіч. Самавук. Літоўскую мову ведаў, але ў друку пісаў па-польску. У Люцыяна дома была велізарная бібліятэка. Удзельнічаў у выставах і культурным жыцці Вільні. У прэсе ён звычайна падпісваўся псеўданімамі. Іх у яго было не адно. Часцей за ўсё карыстаўся мянушкай «Сулімчык» (польск.: „Sulimczyk", літ.: „Sulimčik"). Неаднаразова ўзнагароджваўся. Збіраў творы мастацтва, рукапісы^[1]^[2]^[3].

У 1907—1914 гады Люцыян Узембла быў галоўным захавальнікам фондаў Віленскага навукова-мастацкага музея. Член Таварыства сяброў навукі ў Вільні. З 1919 года — эксперт факультэта прыгожых мастацтваў Віленскага ўніверсітэта, у 1921—1924 гг. — малодшы асістэнт кафедры гісторыі культуры гуманітарнага факультэта^[1]^[2]^[3].

Люцыян Узембла быў ініцыятарам і бібліятэкарам віленскага Таварыства аматараў старажытнасці і народазнаўства (1899—1906), вядомага таксама як археалагічны гурток^[4]^[5]^[6]^[7]. У 1900 годзе з ініцыятывы таварыства грошы з Таварыства аматараў старажытнасці і народазнаўства былі зафундаваны на памятную табліцу Францішку Багушэвічу з партрэтам у жупранскім касцёле^[8]. Таксама Люцыян Узембла быў сябрам Таварыства навукі і мастацтва, сябрам Рады Таварыства сяброў навукі і яго музейнай камісіі.

З 1883 г. у друкарнях Вільні, Варшавы, Санкт-Пецярбурга Люцыян Узембла публікаваў артыкулы пра выдатных дзеячаў грамадства і культуры, публікаваў даследаванні па тэмах археалогіі, гісторыі, мастацтва, адукацыі, напісаў шэраг артыкулаў пра старыя могілкі Росы, бернардзінскія могілкі, пра пахаваных на іх людзей, клапаціўся аб рэстаўрацыі надмагільных помнікаў^[1]^[2]^[3].

Шмат знойдзеных рукапісаў Люцыян Узембла перадаў бібліятэцы імя Урублеўскага, Віленскаму ўніверсітэту, перадаў дзве знойдзеныя карціны мастака Яна Рустэма. Знойдзеныя ім карціны знаходзяцца ў Літоўскім мастацкім музеі (літ.) (бел.^[1]^[2]^[3].

У канцы жыцця Люцыян Узембла аслеп і аглух. Памёр 12 снежня 1942 года ў Вільні. Пахаваны побач з бацькамі і братам на бернардзінскіх могілках. Побач з ім пахавана і яго жонка Марыя^[1]^[3].

Культурная дзейнасць

Апублікаваў у польскай прэсе (Варшава, Вільня) шмат артыкулаў на гістарычна-культурныя і гістарычна-літаратурныя тэмы, у т.л. пра жыццё і творчасць У. Сыракомлі. Перапісваўся з Э. Ажэшка. Ініцыятар ушанавання памяці А. Міцкевіча ў 1897 у Вільні, членам юбілейнага камітэта быў і Ф. Багушэвіч. Аўтар некралогаў пра Багушэвіча «Паэт-юрыст», «Францішак Бенедыкт Багушэвіч» (1900)^[9].

Зноскі

↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е Sudarytoja Vida Girininkienė. Vilniaus Bernardinų kapinės 1810—2010. Vilnius: Aureus, 2010. ISBN 978-9953-34-278-6.
↑ ^а ^б ^в ^г ^д Lietuvos nacionalinė Martyno Mažvydo biblioteka. Uziembła Lucjan. Provieniencijos. [1] Архівавана 9 сакавіка 2024.
↑ ^а ^б ^в ^г ^д Vilniaus Bernardinų kapinės rašytiniuose ir ikonografiniuose šaltiniuose. Parodos katalogas, 2010 m.
↑ Мар’яна Магдалена Бломберг, Вандалін Шукевіч. Сын лідскай зямлі — даследчык і грамадскі дзеяч. Варшава: Таварыства польскай культуры на Лідчыне; 2010, С. 60-62.
↑ Henryka Ilgiewicz, Societates Academicae Vilnenses Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Wilnie (1907—1939) i jego poprzednicy Warszawa Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego 2008, s. 129—130.
↑ Andrzej Romanowski, Pozytywizm na Litwie: polskie życie kulturalne na ziemiach litewsko-białorusko-inflanckich w latach 1864—1904, Kraków : «Universitas», 2003. — 485 s, s. 313.
↑ Henryka Ilgievič, Vilniaus senovės ir mokslo mylėtojai XX amžiaus pradžioje, Vilnius: LKTI, 2019, 344 p., p. 89-90. (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 28 лютага 2024. Праверана 15 сакавіка 2024.
↑ Kurjer Wileński 1924, nr 25 (25 lipca), L-wislaw, O Kołku Miłośników wiedzy o Kraju, s. 2
↑ Г. В. Кісялёў. Узембла Люцыян // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 16: Трыпалі — Хвіліна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 16. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0263-6 (т. 16).

Творы

Беларускія пераклады

Паэт-юрыст // Пачынальнікі. Мн., 1977;
Францішак Бенедыкт Багушэвіч // Александровіч С.Х., Александровіч В.С. Беларуская літаратура XIX — пачатку XX ст.: Хрэстаматыя крытыч. матэрыялаў. Мн., 1978.

Літаратура

Г. В. Кісялёў. Узембла Люцыян // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 16: Трыпалі — Хвіліна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 16. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0263-6 (т. 16).