Мангольскае заваяванне Харэзма
Мангольскае заваяванне Харэзма ў 1219—1221 гадах[1] азнаменавала пачатак заваяванняў манголамі ісламскіх дзяржаў. У ходзе наступнай вайны, якая доўжылася менш за два гады, дзяржава Харэзмшахаў была разбурана. Прычыны канфліктуПасля заваявання Каракітайскага ханства Мангольская імперыя Чынгісхана стала межаваць з дзяржавай Харэзмшахаў, кіраванай шахам Ала ад-Дзінам Мухамедам. Паводле персідскага гісторыка Джузджані, Чынгісхан першапачаткова паслаў кіраўніку Харэзма Ала ад-Дзіну Мухамеду пасланне, у якім вітаў яго як свайго суседа:
Першапачатковае аб’яднанне Чынгісханам усіх манголаў, або «людзей лямцавых шатроў»[3], а затым іншых качавых народаў, прайшло з адносна невялікім кровапраліццем і амаль без матэрыяльных страт. Мангольскія войны з чжурчжэнямі паказалі, наколькі жорсткімі могуць быць манголы. Шах Мухамед неахвотна пагадзіўся на гэты мірны дагавор, але ён не падоўжыўся доўга. Вайна пачалася менш за год пазней, калі ў харэзмійскім горадзе Атрар былі забітыя мангольскія пасланцы. У 1218 годзе Чынгісхан прапанаваў Мухамеду заключыць саюз для ўзаемавыгаднага гандлю. Але шах вельмі падазрона паставіўся да жадання манголаў заключыць пагадненне, чаму спрыялі паведамленні шахскага пасла ў Чжунду (сталіца Кітая таго часу), які апісваў жорсткасць манголаў, што захапілі горад[4]. Харэзмшах адмовіўся ісці на здзелку з «нявернымі» і па прапанове кіраўніка Атрара Іналчука Каір-хана пакараў смерцю паслоў-купцоў і разам з імі сто мангольскіх афіцэраў[5]. Затым Чынгісхан адправіў другую групу з трох паслоў (аднаго мусульманіна і двух манголаў), каб запатрабаваць пакарання Каір-хана, якога лічыў вінаватым у забойстве паслоў. Шах пагаліў абодвух манголаў і абезгаловіў мусульман, пасля чаго адправіў іх назад Чынгісхану. Мухамед таксама загадаў пакараць смерцю персанал каравана. Гэта было расцэнена як сур’ёзная абраза самога хана, які лічыў паслоў «святымі і недатыкальнымі» персонамі[6]. Гэта стала для Чынгісхана падставай да нападу на Харэзм. Манголы перасеклі горы Цянь-Шаня і ўвайшлі ў дзяржаву шаха ў 1219 годзе[7]. Штурм Ургенча і мужнасць Наджм ад-дзіна КубраУ 1220 годзе Чынгісхан адправіў Талуя з 70-тысячнай арміяй на заваяванне Харасана, а ў пачатку 1221 года 50-тысячнае войска Джучы, Чагатая і Угедэя падступіла да сталіцы Харэзма — горада Ургенча. Пасля сямімесячнай[8] аблогі манголы ўзялі яго, разграмілі, а жыхароў адвялі ў палон. Як пісаў гісторык Рашыд ад-Дзін:
Чынгісхан пачуў пра шэйха шэйхаў, полюсе палюсоў Наджм-ад-Дзіне Кубра, і ён паслаў яму сказаць: «Я аддам Харэзм збіццю і рабаванню. Таму святому свайго часу трэба пакінуць асяроддзе харэзмійцаў і далучыцца да нас!». Шэйх, у адказ сказаў: «Вось ужо семдзесят гадоў, як я здавольваюся і пераношу горыч і слодыч лёсу ў Харэзме з гэтым народам. Цяпер, калі [наступіла] пара спаслання бед, калі я ўцяку і пакіну яго, гэта будзе далёкім ад шляху высакароднасці і велікадушнасці!»[9]. Наджм ад-Дзін Кубра загінуў падчас штурму горада. Як пісаў Джувейні: «Жыхары горада умацаваліся ў вуліцах і кварталах; на кожнай вуліцы яны пачыналі баі, і каля кожнага праходу ладзілі загароды. Войска [мангольскае] сасудамі з нафтай спальвала іх дамы і кварталы і стрэламі і ядрамі сшывала людзей аднаго з адным». Калі горад быў захоплены, ацалелых жыхароў выгналі ў поле. Аддзялілі і адвялі ў рабства рамеснікаў (па Джувейні, больш за 100 тысяч), а таксама маладых жанчын і дзяцей, а іншых жыхароў падзялілі паміж ваярамі, прычым, па Джувейні, на долю кожнага воіна прыйшлося па 24 чалавекі, і ўсіх перабілі «сякерамі, кіркамі, шаблямі, булавамі». Пасля гэтага манголы адкрылі плаціны, вада Амудар’і хлынула і затапіла ўвесь горад, так што і ўтоеныя ў розных хованках людзі загінулі, і «з жыхароў ніводзін не ацалеў»[10]. Зноскі
Літаратура
Спасылкі
|
||||||||||||||||||||||||||
.PNG)
Portal di Ensiklopedia Dunia
