Партрэт Катажыны і Марыі Радзівіл

Іаган Шрэтэр
Партрэт Катажыны і Марыі Радзівіл. 1646
Матэрыял	палатно
Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь, Мінск
(інв. ЗЖ-125)

Партрэт Катажыны  (літ.) (бел. і Марыі Лупу Радзівіл^[1] — сумесны партрэт дзвюх жонак Януша Радзівіла, работы Іагана Шрэтэра. Захоўваецца ў калекцыі Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь^[2].

Паходзіць з калекцыі Радзівілаў у Нясвіжы (№ 10, 37 (?) да 1941).

Да 1941 года ў Дзяржаўнай карціннай галерэі БССР, з 1948 года ў Музеі гісторыі Вялікай Айчыннай вайны, у 1957—1968 гадах у Дзяржаўным музеі БССР^[2].

Рэстаўрыраваны ў Варшаве Б. Гімінскім у 1885^[3], ва Усесаюзнай цэнтральнай навукова-даследчай лабараторыі па кансервацыі і рэстаўрацыі музейных мастацкіх каштоўнасцей С. С. Гарбуновым у 1962—1967 гадах у Маскве^[2].

Захоўваецца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі (Мінск)^[2].

Партрэт мае памеры 201,5×123,7 см. На ім паказаны першая і другая жонкі ваяводы віленскага і вялікага гетмана літоўскага Януша Радзівіла. Воблік Катажыны, якая памерла ў 1642 годзе, мастак пісаў на падставе яе ранейшага пажыццёвага партрэта, а партрэт Марыі — з натуры^[4].

Абедзве жанчыны апранутыя ў сукенкі, пашытыя па французскай палацавай модзе 1640-х гадоў^[5].

Катажына апранута ў чырвоную сукенку з невялікім чатырохкутным дэкальтэ. Спіна і плечы пакрыты паўпразрыстым батыставым каўняром, аздобленым карункамі^[5]. Такімі ж карункамі аздоблены манжэты. Сукенка мае кароткі станік-жакет з баскай, падобны на мужчынскі пурпуэн, перахвачаны вузкім паяском^[5]. Рукавы, засцежка і берагі пол жакеціка, перад і падол спадніцы ўпрыгожаны палосамі багатых іспанскіх карункаў з сярэбраных ніцяў. Пасакай з такіх жа карункаў з бантам перахвачаны шырокія рукавы. Шыя ўпрыгожана ніткай буйных жамчужын, а зверху каўняра надзеты вялікі залаты ланцуг з кулонам і вялікай жамчужынай. У правай руцэ з бранзалетам і пярсцёнкам на пальцы яна трымае складзены веер^[5].

Доўгая спадніца, з адбітым валікам на бёдрах, поўнасцю закрывае абутак. Прычэсана Катажына таксама па французскай палацавай модзе: спераду валасы разабраны на папярэчны прабор, ад якога на лоб спускаецца грыўка^[5]. Астатнія валасы зачэсаны назад і ўкладзены з бакоў на каркас у пышную прычоску, упрыгожаную залатой эгрэткай з жамчужын^[5].

Марыя апранута ў чорную ўзорыстую сукенку, з чатырма залатымі гузамі на станіку. Спадніца сукенкі на бёдрах пашарана падбітым валікам^[5]. Зверху дэкальтэ, таксама па французскай модзе, надзеты два празрыстыя каўняры з батысту, абшытыя па краях карункамі. На ніжні авальны каўнер, які ахінае плечы і спіну, наложаны залаты ланцуг з вялікім бантам пасярэдзіне грудзей. Зверху надзеты другі каўнер^[5].

Прычоска, якая на галаве ў Марыі, называецца «Севінье»^[6][7], яна была папулярна пры французскім каралеўскім двары. Валасы Марыі локанамі абрамляюць твар і спускаюцца да плячэй^[5]. Прычоска ўпрыгожана эгрэткай з жэмчугам, белым стравусіным пяром і стужкай з нашытымі каштоўнымі камянямі^[5].

• Другое нараджэнне партрэтаў з Нясвіжа і Гродна. Мінск. 1982
• Партрэты з Нясвіжа і Гродна. Каўнас. Яраслаўль. 1983
• Рэстаўрацыя музейных каштоўнасцей у БССР. Мінск. 1985
• Партрэты знакамітых постацяў даўняй Рэчы Паспалітай у мінскіх зборах. Кракаў. 1991
• Мастацтва барока ў Беларусі. Мінск. 1991
• Дзе Усход сустракаецца з Захадам. Варшава. 1993
• Партрэты XVI—XVIII стст. з Нясвіжа. Мінск. 1994
• Мастацтва Міншчыны XV—XVIII стст. Мінск. 1997
• Мастацтва Гродзеншчыны XVI—XVIII стст. Мінск. 1998
• Датаваныя помнікі мастацтва Беларусі XVII—XVIII стст. Мінск. 1999

• Высоцкая Н. Ф. Жывапіс барока Беларусі. — Беларуская энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2003. — С. 62-63. — 304 с. — 3 000 экз. — ISBN 985-11-0253-9.
• Бялявіна, В. М. Беларускі касцюм / В. М. Бялявіна, Л. В. Ракава. — Мінск : Беларусь, 2017. — 463 с. : іл. ISBN 978-985-01-1241-5