Паталіпутра

Паталіпутра
	Старажытны горад
Паталіпутра
	पाटलीपुत्रम्
	; Рэшткі будысцкага кляштара Арог'я
25°35′58,90″ пн. ш. 85°11′04,60″ у. д.HGЯO
Краіна	Індыя
Заснаваны	490 да н.э.
Назва гарадзішча	Патна
	;
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Паталіпутра (санскр.: पाटलीपुत्रम्) — помнік археалогіі на месцы старажытнага горада. Знаходзіцца ў межах сучаснага горада Патна ў індыйскім штаце Біхар.

Гісторыя

Згодна будысцкім запісам, Паталіпутра была заснавана як крэпасць на рацэ Ганг валадаром Аджаташатру з Магадхі каля 490 г. да н. э. Да IV ст да н. э. яна пераўтварылася ў сталіцу адносна невялікай дзяржавы на чале дынастыі Шаішунага. У 345 г. да н. э. Махападма Нанда захапіў у Паталіпутры ўладу і зрабіў яе цэнтрам імперыі Нанда. Пазней яна з’яўлялася сталіцай імперыі Гупта—Маур’я. У 486 г. да н. э. і ў 383 г. да н. э. у Паталіпутры збіраліся галоўныя рады будыстаў.

Арыян з Нікамедыі, які абапіраўся на запісы Мегасфена, што наведваў рэзідэнцыю Чандрагупты ў Паталіпутры, апісваў горад у 10 міль у даўжыню і 1,75 мілі ў шырыню. Гарадскі мур меў 570 веж і 64 брамы. Страбон паведамляў наступнае^[1]:

Пры злучэнні Інда з іншай ракой, як кажуць, размешчаны Палібофры ў 80 стадый у даўжыню і 15 у шырыню ў форме паралелаграму, горад акружаны драўляным тынам з прасечанымі ў ім адтулінамі, так што праз гэтыя прасветы можна страляць з лука. Перад тынам цягнецца роў як для абароны, так і для сцёку бруду з горада. Племя, у вобласці якога знаходзіцца гэты горад, завецца прасіямі, яно самае выдатнае з усіх.

Падчас раскопак у 1895 г. і 1926—1927 гг. археолагамі сапраўды былі выяўлены рэшткі тыну, узгаданага Страбонам. Пра шчыльныя сувязі валадароў Паталіпутры з эліністычным светам кажа знаходка калон з мясцовым ордарам, распрацаваным на аснове старажытнагрэчаскіх прыкладаў.

Паталіпутра заставалася важным палітычным і рэлігійным цэнтрам да XII ст. пакуль не пацярпела ад нашэсця цюркаў. У XVI ст. яна была адроджана афганскай дынастыяй Суры пад назвай Патна.

Археалогія

Першым даследчыкам старажытнай Паталіпутры стаў брытанскі медык і археолаг-аматар Лоўранс Вадэл, які цікавіўся эпохай Ашокі. У 1895 г. ён пачаў раскопкі ў раёне Буланды-Багх на поўнач ад чыгуначнай станцыі Патны. Тут былі знойдзены рэшткі палаца перыяду Маўр’яў. Ён жа выявіў старажытны калодзеж Агам-Куан, пабудаваны Ашокай. З 1912—1913 гг. арганізуюцца прафесійныя археалагічныя экспедыцыі.

Паколькі на месцы старажытнай Паталіпутры месціцца сучасны горад Патна, то большасць месц для археалагічных даследаванняў не дасяжна. Раскопкі праводзіліся пераважна ў месцах Буланды-Багх, Кумхрар і вакол Агам-Куана. У Кумхрары вакол месца раскопак створаны парк, дзе дэманструюцца некаторыя артэфакты.