Рэпрэсіі супраць беларускіх вікіпэдыстаў (з 2022)Рэпрэсіі супраць беларускіх вікіпэдыстаў — серыя палітычна матываваных затрыманняў, арыштаў, пераследу і іншых формаў ціску з боку беларускіх уладаў у дачыненні да аўтараў і рэдактараў беларусскамоўнай версіі Вікіпедыі, зафіксаваныя у 2020-я гады[1][2][3]. Гэтыя дзеянні разглядаюцца ў кантэксе шырокай хвалі рэпрэсій супраць грамадзянскай супольнасці, СМІ і грамадскіх актывістаў у Беларусі, якая накіравана на кантроль над інфармацыйнай прасторай у Беларусі[4] і спробай абмежаваць доступ грамадзян да незалежных крыніц інфармацыі. Гістарычны кантэкстБеларуская Вікіпедыя, створаная ў 2004 годзе, стала важнай платформай для захавання і папулярызацыі беларускай мовы, культуры і гісторыі[5]. У перыяд палітычнага крызісу ў Беларусі пасля прэзідэнцкіх выбараў 2020 года ўлады ўзмацнілі кантроль над інфармацыйнай прасторай, уключаючы незалежныя СМІ і інтэрнэт-рэсурсы. Артыкулы Вікіпедыі, якія асвятлялі пратэсты і дзеянні ўладаў і пры гэтым не адпавядалі афіцыйнай дзяржаўнай пазіцыі, сталі аб’ектам пільнай увагі. Бо беларуская Вікіпедыя заставалася адной з нямногіх платформ, дзе захоўвалася адносная свабода інфармацыі і плюралізм меркаванняў. У 2025 годзе, перад хваляй арыштаў рэдактараў беларускай Вікіпедыі, дзяржаўныя СМІ пачалі інфармацыйную кампанію з абвінавачваннаямі беларускай Вікіпедыі ў празаходняй пазіцыі. Найбольш актыўна прасоўвала ў беларускім інфармацыйным полі гэтыя наратывы прапагандыстка Людміла Гладкая[6][7] Формы рэпрэсійРэпрэсіі ў дачыненні да рэдактараў беларускай Вікіпедыі праяўляюцца ў розных формах:
Храналогія пераследу рэдактараў
НаступствыУсе выпадкі ціску на аўтараў і рэдактараў Вікіпедыі выклікалі шырокі міжнародны рэзананс, а праваабарончыя арганізацыі (Amnesty International, Human Rights Watch) і міжнародная вікі-супольнасць (Фонд Вікімедыя) асуджалі дзеянні беларускіх уладаў як парушэнне прынцыпаў свабоды слова і доступу да інфармацыі. Міжнародная супольнасць безвынікова заклікала улады спыніць пераслед аўтараў і рэдактараў Вікіпедыі, вызваліць арыштаваных і забеспячыць свабоднага доступ да інфармацыі[16]. У адказ на пераслед рэдактараў у Беларусі, супольнасць Вікіпедыі прыняла беспрэцэдэнтнае рашэнне: схаваць аўтараў правак у артыкулах на ваенныя і палітычныя тэмы. Гэта азначае, што IP-адрасы і імёны ўліковых запісаў рэдактараў зараз не бачныя не толькі для чытачоў і звычайных рэдактараў, але нават для т.з. сістэмных аператараў беларускага раздзела. Мэта гэтага кроку – абараніць рэдактараў ад пераследу органамі улады[16]. Па словах некаторых рэдактараў[1], спробы ўладаў кантраляваць змест энцыклапедыі або займацца прасоўваннем прапаганды не маюць поспеху з-за ўнутраных правілаў платформы. Масавыя затрыманні не прывялі да зменаў у змесце артыкулаў; адміністрацыйныя правы арыштаваных былі часова абмежаваныя Вікі-супольнасцю для прадухілення несанкцыянаваных правак[2]. Адначасова праваабаронцы адзначаюць змену тактыкі ўладаў: з канца верасня 2024 года інфармацыя пра палітычна матываваныя затрыманні і суды амаль не публікуецца афіцыйна, што не азначае спынення рэпрэсій, але значна ўскладняе незалежны маніторынг сітуацыі. Гэта можа сведчыць пра намаганні ўладаў схаваць маштабы пераследу і пазбегнуць міжнароднай крытыкі. Атмасфера запалохвання і рэпрэсій, якую фармуюць улады Беларусі, аказвае значны негатыўны ўплыў на функцыянаванне беларускамоўнага раздзела Вікіпедыі. Страх перад пераследам прымушае многіх рэдактараў праяўляць самацэнзуру або ўвогуле адмаўляцца ад рэдагавання палітычна адчувальных тэм. Частка ўдзельнікаў, асабліва тых, хто знаходзіцца ў Беларусі, вымушана спыніць сваю дзейнасць у Вікіпедыі з меркаванняў бяспекі. У выніку скарачаецца колькасць актыўных рэдактараў, што прыводзіць да пагаршэння якасці і паўнавартаснасці асвятлення многіх грамадска важлівых тэм, асабліва тых, што тычацца бягучай палітычнай сітуацыі ў краіне. Гл. таксама
Зноскі
|
Portal di Ensiklopedia Dunia
