Саветызацыя Заходняй Беларусі (1939—1941)

Саветызацыя Заходняй Беларусі 1939—1941 гадоў — пачатковы перыяд устанаўлення савецкіх парадкаў на тэрыторыі Заходняй Беларусі. Праходзіў з канца верасня 1939 года па 22 чэрвеня 1941 года. У эканоміцы саветызацыя выказалася ў нацыяналізацыі нешматлікіх прамысловых прадпрыемстваў краю. Суцэльную калектывізацыю ўлады праводзіць не сталі, але далі сялянам (у асноўным беларусам) зямлю, адабраную ў польскіх «асаднікаў». Заможныя пласты насельніцтва Заходняй Беларусі былі спустошаныя ў першыя месяцы савецкай улады з-за канфіскацыі лішкаў наяўнасці і банкаўскіх укладаў, а таксама высокай інфляцыі і з’яўлення «чорнага рынку». За 22 месяцы ў Заходняй Беларусі стварылі сетку савецкіх устаноў культуры. Таксама ў рэгіёне была створана ў 1940—1941 гадах савецкая атэістычная адукацыйная сістэма, якая ўключала ВНУ. Мясцовыя дзеячы культуры (у тым ліку мноства яўрэяў) былі ўключаныя савецкай уладай у новыя ўстановы, атрымаўшы пэўныя прывілеі, абавязак удзельнічаць у прапагандысцкіх мерапрыемствах і тварыць у стылі сацыялістычнага рэалізму. Пры гэтым мясцовыя дзеячы культуры апынуліся матэрыяльна залежнымі ад савецкай улады.

Саветызацыя Заходняй Беларусі сустрэла значна меншы супраціў з боку мясцовага (пераважна польскага) насельніцтва, чым аналагічныя мерапрыемствы, якія праводзіліся ў той жа перыяд на тэрыторыі Заходняй Украіны. Шляхам арыштаў і масавых дэпартацый нелаяльнага насельніцтва супраціў у Заходняй Беларусі быў практычна цалкам задушаны да 1941 года. Саветызацыя была перапыненая ў канцы чэрвеня 1941 года, калі практычна ўся Заходняя Беларусь за два тыдні была занятая нямецкімі войскамі. Працэс адноўлены ў 1944 годзе, але ахапіў не ўсю тэрыторыю рэгіёну, так як 27 ліпеня 1944 года ў Маскве было падпісана пагадненне паміж Польскім камітэтам нацыянальнага вызвалення і ўрадам СССР аб польска-савецкай мяжы, згодна з якім Беластоцкая вобласць Заходняй Беларусі была перададзена Польшчы.

Гл. таксама

Літаратура

Еленская И. Э. События 1939—1941 годов в западных областях Белоруссии: устная история // Западная Белоруссия и Западная Украина в 1939—1941 гг.: люди, события, документы. — СПб.: Алетейя, 2011.
Ершова Э. Б. Возрождение национальной культуры Западной Белоруссии в конце 1930-х — начале 1940-х годов // Вестник Пермского государственного гуманитарно-педагогического университета. Серия № 3. Гуманитарные и общественные науки. — 2017. — № 2.
Розенблат Е. С. Западные области Белоруссии в 1939—1941 годах: оккупация — воссоединение — советизация // Западная Белоруссия и Западная Украина в 1939—1941 гг.: люди, события, документы. — СПб.: Алетейя, 2011.
Карпенкина Я. В. Еврейское население и экономические преобразования в Западной Белоруссии, 1939—1940 // Вестник Нижегородского университета им. Н. И. Лобачевского. — 2016. — № 4.
Карпенкина Я. В. Советизация еврейского населения Западной Белоруссии (1939—1941 гг.). Дисс… канд. ист. наук НИУ ВШЭ. — М.:Б.и., 2018.