Свабода, роўнасць, братэрства

Свабода, роўнасць, братэрства (фр.: Liberté, Égalité, Fraternité, першапачаткова — «Свабода, роўнасць, братэрства або смерць!») — дэвіз Вялікай французскай рэвалюцыі, шырока вядомы левы лозунг. З'яўляецца дзяржаўным дэвізам Францыі і Гаіці. Таксама з'яўляецца адным з дэвізаў масонства^[1].

Хоць дэвіз паходзіць з часоў Французскай рэвалюцыі, ён стаў афіцыйным дэвізам Трэцяй рэспублікі толькі ў канцы 19 стагоддзя.

У часы нямецкай акупацыі Францыі падчас Другой сусветнай вайны гэты дэвіз быў заменены на іншы «Travail, famille, patrie» (праца, сям'я, радзіма)^[2] па прапанове маршала Петэна, які стаў кіраўніком новага Вішысцкага ўрада Францыі шляхам канстытуцыйнага перавароту ў 1940 годзе. Пэтэн ўзяў гэты дэвіз ад Французскай сацыяльнай партыі палкоўніка дэ ла Рока.

Пасля захопу ўлады Часовым урадам Французскай Рэспублікі быў адноўлены рэспубліканскі дэвіз Liberté, égalité, fraternité, які паслядоўна ўключаўся ў французскія канстытуцыі 1946 і 1958 гадоў.

Першае слова рэспубліканскага дэвізу — свабода. У Дэкларацыі правоў чалавека і грамадзяніна свабода вызначаецца наступным чынам:

Свабода складаецца ў магчымасці рабіць усё, што не наносіць шкоды іншаму[3].

Другое слова дэвізу — роўнасць — азначае, што ўсе роўныя перад законам:

Закон павінен быць аднолькавым для ўсіх, як у абароне, так і ў пакаранні. Усе грамадзяне роўным чынам маюць права адпаведна сваім здольнасцям і талантам займаць дзяржаўныя пасады і атрымоўваць ганаровыя званні.[4].

Трэцяе слова дэвізу — братэрства — вызначана ў Дэкларацыі правоў і абавязкаў чалавека і грамадзяніна 1795 года:

Не рабі іншым таго, чаго б не хацеў атрымаць сам; рабі ў адносінах да іншых такія добрыя ўчынкі, якія б хацеў у адносінах да сябе[5].

• Сімвалы Францыі
• Масонства

• Пименова Л. А. Идея свободы во Французской революции XVIII в.// Новая и новейшая история. № 1. 1992. Архівавана 1 кастрычніка 2007.
• Травин Д. Я. Свобода. Равенство. Братство. Как искали идею во Франции // еженедельник «Дело» 21.03.2005

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Свабода, роўнасць, братэрства
• Liberté, fraternité, égalité // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
• «Liberté, Egalité, Fraternité» на афіцыйным сайце Французскай рэспублікі Архівавана 3 мая 2007. (фр.)
• «Свобода, равенство, братство или смерть»(недаступная спасылка) // Словарь изобразительного искусства.