Свентаерская вуліца

Свентаерская вуліца Варшава
польск.: Ulica Świętojerska
Агульная інфармацыя
Краіна	Польшча
Горад	Варшава
Раён	Сьрудмесце
Мікрараён	Новы Горад, Муранаў
Працягласць	700 м
Аўтобусныя маршруты	180
Ранейшыя назвы	Святога Ежы
Паштовы індэкс	00-202 і 00-236
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Свентаерская вуліца (польск.: Ulica Świętojerska) — вуліца ў Новым Горадзе Варшавы.

Першапачаткова сустракаецца назва вуліца Святога Ежы, якая ў XVII ст. з’явілася разам з цяперашняй формай, напісанай па-рознаму (у тым ліку Св. Ерска, Свента Ерская, Свентаерска і Свентаюрска).

Назва паходзіць ад словазлучэння польск.: Święty Jerza — Святы Георгій і калі літаральна перакласці назву вуліцы, то яна была бы Святагеоргіеўская.

Вуліца пабудавана на месцы гаспадарчай дарогі, якая праходзіла побач з зямлёй рэгулярных канонікаў каля касцёла св. Ежы. У XIV ст. тут быў заснаваны Свентаерскі юрыдык.

XV ст. прынесла першую драўляную забудову, няшчыльна раскіданыя дамы і сядзібы. Іх жыхары былі беднымі земляробамі і рамеснікамі, пазней знішчанымі эпідэміяй, якая лютавала тут у 1614-25 гг. У 1660 г. на вуліцы было 24 дамы і сядзібы, 4 бровары; у 1676 годзе плоцкі ваявода Ян Дабрагост Красінскі на тэрыторыі набытых садоў пачаў будаваць палац Красінскіх па праекце Тыльмана ван Гамерэна.

Паўднёвы бок вуліцы на працягу 400 метраў тады займалі палацавыя сады, а таксама двор (цяперашнюю плошчу Красінскіх ад вул. Свентаерскай аддзяляў палацавы флігель.

У 1783 г. вуліца была цалкам брукаванай.

У 1779 г. каля Красінскай плошчы пабудавалі камяніцу для Нацыянальнага тэатра, які пераехаў сюды. Праз некалькі гадоў, 18 красавіка 1794 г., падчас уцёкаў войскаў генерала Восіпа Ігельстрома, Свентаерская стала месцам жорсткай бітвы: шмат жыхароў загінула, а некалькі дамоў было спалена.

Пасля роспуску ордэна рэгулярных канонікаў у 1818 годзе яго будынкі перайшлі ва ўласнасць дзяржаўнага казначэйства і былі здадзены ў арэнду кампаніі Юзэфа Морыса і Томаса Эванса. Морыс ужо кіраваў уласнай фабрыкай на вуліцы Свентаерскай; здаўшы ў арэнду будынкі былога касцёла, таварыства размясціла там машынна-ліцейны завод, які раней працаваў у касцёле св. Бенона на вул. Пешай. Юзэф Морыс пакінуў кампанію ў 1824 г. Праз трыццаць гадоў, у 1854 г., да сямейнага бізнесу Эвансаў далучыліся кіраўнікі завода дзяржаўных машын на вул. Салец: Станіслаў Лільпоп і Вільгельм Рау, якія набылі кампанію ў сям’і Эвансаў у 1866 г. У 1868 г. да іх далучыўся трэці акцыянер, бельгійскі барон Северын Левенштэйн, і з 1872 г. кампанія працавала пад назвай Прамысловае таварыства механічных заводаў Lilpop, Rau i Loewenstein Spółka Akcyjna, звычайна — Lilpop, Rau і Loewenstein. Каля 1860 г. разбурылі вежу былой царквы св. Ежы, у 1862 г. вуліца была пашырана і ўпарадкавана — пасля гэтага была знесена частка касцёльнага прэзбітэрыя.

У 1881 г. у Солец пераехалі фабрыкі Lilpop, Rau і Loewenstein, а з 1893 г. у касцёле св. Яна працавала фабрыка штор і акцыянернае таварыства M.S. Feinkind. Падчас мадэрнізацыі і пашырэння новай сядзібы ў 1893—1896 гадах Фейнкінды разабралі большую частку сцен царквы; у 1913 г. яны атрымалі дазвол мэрыі на будаўніцтва рыначнай залы пад назвай Гала Свентаерская. У двухпавярховай зале Святога Яна, вядомай таксама як Файнкіндаў базар, пабудаванай паводле праекту Казіміра Гадомскага, Артура Фрыдмана і Генрыка Юліяна Гая, было 44 лаўкі, 100 крам і 100 падвалаў з лядоўнямі і фабрыкай штучнага лёду.

Свентаерская паміж войнамі, як і навакольныя вуліцы, мела гандлёвы характар ​​і была населена пераважна габрэйскім насельніцтвам. У лістападзе 1940 г. участак ад Налеўкаў да вуліцы Цясной знаходзіўся ў межах гета. У снежні 1941 г. з яе быў выключаны ўчастак на ўсход ад вуліцы Баніфратэрскай. На вуліцы дзейнічала адно з найбуйнейшых нямецкіх прадпрыемстваў-вытворцаў у закрытым мікрараёне — т.зв майстэрня шчотак, дзе ён працаваў, а потым дзе Марк Эдэльман кіраваў групай паўстанцаў падчас паўстання ў Варшаўскім гета. Паэт Варшаўскага гета Уладзіслаў Шленгель хаваўся і памёр у бункеры Шымона Каца на вуліцы Сьвентаерскай, 36.

Будынкі на заходняй частцы вуліцы былі знесены немцамі пасля паўстання ў гета, а будынкі на ўсходняй частцы вуліцы Свентаерскай былі знішчаны падчас Варшаўскага паўстання.

У пасляваенны час адмовіліся ад рэканструкцыі разбураных будынкаў і пабудавалі цалкам новы жылы масіў, а сама Свентаерская крыху змяніла свой напрамак; падчас разбурэння руін Галы Свентаерскай у 1945—1947 гг., быў знойдзены фрагмент гатычных муроў паўночна-заходняга кута касцёла св. Ежы, але яны быў разбураны ў 1962 годзе.

У 1956—1959 гадах уздоўж вуліцы Свентаерскай былі пабудаваны будынкі кітайскай амбасады па праекце Рамуальда Гута. Яны былі аднесены да нумарацыі Баніфратэрскай.

У пачатку 1966 г. Інстытут прамысловага дызайну быў пераведзены ў будынак па адрасе Свентаерская 5/7.

У 2013—2014 гадах у Садзе Красінскіх вяліся археалагічныя работы па пошуку архіва Бунда. З гэтай мэтай былі раскрыты падвалы камяніц па адрасах Свентаерскай, 38 і 40. Архіў знойдзены не быў, але сярод іншых: на чалавечых касцях, прадметах побыту (посуд, сталовыя прыборы і адзенне) і рэліквіях рамесных цэхаў, якія далі каштоўную інфармацыю пра ўмовы жыцця ў акупаванай Варшаве.