Солтанавічы

Солтанавічы
Герб «Ліс».

Солтанавічы (Салтанавічы), або Солтаны — род лагойскіх баяр герба «Ліс».

У XVII ст. радавод баяраў Солтанавічаў змяшаны з радаводам магнатаў Солтанаў^[1][2][3][4], на думку Аляксея Бялецкага, наўмысна.

Пачынальнік — лагойскі баярын Солтан, які да 1477 года выслужыў у князя Аляксандра Чартарыйскага дзве службы ў Ганявічах з яго лагойскіх уладанняў у Менскім павеце. Солтан меў сыноў Міхаіла, Ілью і Грыньку, а таксама дачок Марыну і Ганну.^[5]

Сын князя Аляксандра — князь Сямён Чартарыйскі, зрабіў яшчэ болей, вызваліў братоў Солтанавічаў ад службы сабе з нададзенага бацькам маёнтка і дазволіў служыць з яго каму захочуць. Браты звярнуліся па прыняцце на службу да гаспадара, урэшце прынамсі Ілья і Грынька ўжо ў 1496 годзе былі дваранамі вялікага князя Аляксандра Ягелончыка. У пацвярджальным прывілеі на маёнткі князю Сямёну Чартарыйскаму вялікі князь Аляксандр асобна адзначыў, што «на сябе выняў» з яго лагойскіх уладанняў сваіх дваран Солтанавічаў разам з нададзенымі князямі Чартарыйскімі маёнткамі, такім чынам падкрэсліўшы іх статус гаспадарскіх баяр-шляхты.^[6] Таксама вялікі князь Аляксандр даў Солтанавічам яшчэ маёнткі побач Лагойска.

Род згас на ўнучцы Солтана Ганне Грынькаўне.

• Солтан (? — да 1492), баярын лагойскі
  • Міхаіл Солтанавіч (? — да 1496), нашчадкаў не пакінуў, спадчыну па ім атрымалі браты Ілья і Грынька^[6]
  • Ілья Солтанавіч (? — 1521—1522), дваранін гаспадарскі, пазней прыняў манаства пад імем Іосіф, быў епіскапам смаленскім, затым мітрапалітам кіеўскім і ўсяе Русі^[5], нашчадкаў не пакінуў, спадчыну па ім атрымаў або брат Грынька, або ўжо братава дачка
  • Грынька Солтанавіч (? — да 1538), дваранін гаспадарскі, пакінуў толькі дачку Ганну
    • Ганна Грынькаўна^[7], (? — пасля 1538), у першым шлюбе (пасля 1516) была з князем Васілём Іванавічам Пузынам^[8] (зг. 1509^[9], 1514, 1516 — †1521), у другім (перад 1524) — з дваранінам гаспадарскім Юхнам Ваньковічам^[10]. Па смерці першага мужа ўспадкавала маёнтак Глыбокае Віцебскага павета, у 1522 годзе судзілася з дзеверам — князем Цімафеем Іванавічам Пузынам за наезд на гэты маёнтак і шкоды. Другі муж — Юхна Ваньковіч, судзіўся з князем Цімафеем за жончыну спадчыну па першым мужы — маёнтак Носава Мельніцкага павета, урэшце адсудзіў яго на карысць Ганны «до ее живота», які спачатку ўспадкаваў па браце князь Цімафей — вырак вынес кароль Жыгімонт Стары 16.5.1524 года ў Кракаве^[11]. У 1532 годзе Юхна судзіўся за жончыну спадчыну ў Ганявічах, у 1538 годзе ён жа атрымаў ад вялікага князя пацвярджэнне на селішча і сенажаць пад Лагойскам, якія раней належалі жончынаму бацьку Грыньку Солтанавічу^[6].^[12]
  • Марына Солтанаўна, жонка (пасля 1456) князя Аляксандра Чартарыйскага^[5]
  • Ганна Солтанаўна, жонка Васіля Гарнастая, пісара гаспадарскага (зг. 1507^[13])^[5]

• Бҍлецкій А. В. Родопроисхожденіе Западнорусскаго Митрополита Іосифа II Солтана // Литовскіѧ Епархіальныѧ Вҍдомости № 44, 45, 46. — Вильна, 1895.
• Вяроўкін-Шэлюта У. Солтаны // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — С. 620. — 792 с. — ISBN 985-11-0378-0 (т. 2), ISBN 985-11-0315-2.
• Мірановіч А. Манастыр у Супраслі як цэнтр праваслаўя і беларускай культуры ў XVI ст. // Białoruskie zeszyty historyczne = Беларускі гістарычны зборнік. № 26. — Białystok, 2006. — С. 5-28.
• Насевіч В. Л. У складзе Вялікага княства Літоўскага // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Лагойскага р-на. У 2 кн. Кн. 1.. — Мн.: 2003. — С. 113—139.
• Пазднякоў В. С. Іосіф ІІ (Ілля Солтан) // Электронная энцыклапедыя "Вялікае Княства Літоўскае" / vkl.by [Электронны рэсурс]. — 2016.
• Пазднякоў В. С. Архіў праваслаўных і грэка-каталіцкіх мітрапалітаў Вялікага Княства Літоўскага ў XVI—XVIII стст. (гісторыя, структура, склад). — Мінск: БелНДІДАС, 2014. — С. 71-83. — 332 с.
• Флоря Б. Н. Иосиф II // Православная энциклопедия. — М. : Церковно-научный центр «Православная энциклопедия», 2011. — Т. XXVI : «Иосиф I Галисиот — Исаак Сирин». — 752 с. — 39000 экз. — ISBN 978-5-89572-048-6. — С. 14-18.
• Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku. Monografia. — Warszawa: Drukiem J. Filipowicza, 1895. — 724 s.