Эдыкт аб талерантнасці

Эдыкт аб талерантнасці (ням.: Toleranzpatent) — дакумент, выдадзены імператарам Свяшчэннай Рымскай імперыі Іосіфам II 13 кастрычніка 1781 года^[1]. Эдыкт фактычна завяршыў Контррэфармацыю ў Габсбургскай імперыі. Гэты дакумент натхніў асветніцкія ідэалы Іосіфа II (іосіфізм), і ў наступным годзе ён выдаў Талеранцыйны эдыкт.

Паводле эдыкта евангелісты (лютэране і кальвіністы), а таксама праваслаўныя, якія насялялі Цыслейтанскую частку імперыі Габсбургаў, атрымалі свабоду веравызнання^[2], мажлівасць будаўніцтва дамоў малітвы і ўрэгулявання стасункаў з пануючай Каталіцкай царквой (напрыклад, належныя плацяжы). Прыхільнікі гэтых веравызнанняў былі практычна ўраўнаваныя ў грамадзянскіх правах з каталікамі: атрымалі магчымасць валодаць маёнткамі, займацца рамёствамі, пражываць у гарадах, атрымліваць навуковыя званні і займаць дзяржаўныя пасады. Тым не менш, каталіцтва заставалася дзяржаўнай канфесіяй, і дамы малітвы іншых канфесій маглі будавацца толькі з пэўнымі абмежаваннямі: напрыклад, галоўны ўваход нельга было рабіць з боку вуліцы, таксама былі забароненыя вежы (хоць у Драгомыслі такі дазвол быў атрыманы).

Пасля выдання эдыкта на тэрыторыі Цыслейтаніі зборы паўсталі ў такіх мясцінах, як Вена, Верхняя Аўстрыя, Трыест і Прага. Агулам за тры гады пасля выдання эдыкта ў Аўстрыі і па-за Аўстрыйскай Сілезіяй паўстала 50 збораў. Ва ўсходняй частцы Аўстрыйскай Сілезіі — на Цешынскай Сілезіі — знаходзілася найбольшая на той час суполка лютэран на тэрыторыі Цыслейтаніі. Гэтую правінцыю ад астатніх адрознівала тое, што тут ужо існавала г. зв. царква ласкі (Царква Ісуса ў Цешыне), таму эдыкт быў тут прыняты ў іншай фармулёўцы^[3]. Дзякуючы выданню Эдыкта аб талерантнасці да цешынскай царквы далучыліся новыя зборы рэгіёна: у Бельскай, Яважы, Блудавіцах, Комарнай Льготцы, Вісле, Быстржыцах, Устрані, Галешаве, Наўсях, Драгомыслі, Старой Бельскай. У заходняй, опаўскай частцы правінцыі паўстаў толькі адзін збор у Голчавіцах (па-нямецку: Hillersdorf).

У наступныя гады выдадзеныя яшчэ некалькі дэкрэтаў, дапаўняючых эдыкт, у тым ліку з мэтай стрымання далейшага развіцця евангельскай царквы на тэрыторыі дзяржавы. Поўнае ўраўнаванне ў рэлігійных правах адбылося ў сярэдзіне XIX стагоддзя ў пару Вясны народаў.

Гл. таксама

Пратэстанцкі эдыкт

Крыніцы

↑ Jürgen Habermas. Intolerance and discrimination // International Journal of Constitutional Law. — Oxford University Press and New York University School of Law, 2003. — В. 1. — Т. 1. — С. 2. — DOI:10.1093/icon/1.1.2
↑ Stephen R. Burant, ed. Enlightened Absolutism (нявызн.). Hungary: A Country Study. GPO for the Library of Congress (21 красавіка 2013).
↑ Michejda 1992, s. 133.

Літаратура

Bednář, František. Toleranční patent, jeho vznik a význam. — Praha, 1931.
Melmuková, Eva. Patent zvaný toleranční. — Praha: Mladá fronta, 1999.
Franciszek Michejda. Dzieje Kościoła ewangelickiego w Księstwie Cieszyńskim (od Reformacji do roku 1909). — Katowice: Dom Wydawniczy i Księgarski «Didache», 1992. — С. 131—155. — ISBN 83-85572-00-7.