ពញាធម្មរាជា

ពញាធម្មរាជា
ဗညားဓမ္မရာဇာ
ពញាធម្មរាជា ; ဗညားဓမ္မရာဇာ
ព្រះមហាក្សត្រហង្សាវត្តី
រជ្ជកាល	១៤២១–១៤២៤
អង្គមុន	រាជាធិរាជ
អង្គក្រោយ	ពញារាមទី១
ប្រសូត	រ. ១៣៩២/៩៣ ; ពគោ (បាហ្គោ)
សុគត	១៤២៤ (៣១ វស្សា) ; ពគោ
រាជបច្ឆាញាតិ	ពញាឆាន់
វង្ស	ហ្វារ្យូ
បិតា	រាជាធិរាជ
សាសនា	ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ

អត្ថបទនេះមានអក្សរភូមា។ ប្រសិនបើមិនមានពុម្ពអក្សរត្រឹមត្រូវទេ នោះអ្នកអាចនឹងឃើញសញ្ញាសួរ ប្រអប់ជ្រុងៗ ឬសញ្ញាចំឡែកដទៃទៀត ជំនួសឲ្យអក្សរភូមា។

ពញាធម្មរាជា (ភូមា: ဗညားဓမ္မရာဇာ, បញ្ចេញសំឡេង [bəɲá dəma̰jàzà] [ប្ញាដ្មាយ៉ាហ្សា]; រ. ១៣៩២–១៤២៤) ជាព្រះមហាក្សត្រទី១០នៃនគរហង្សាវត្តីពគោក្នុងប្រទេសភូមាចាប់ពីឆ្នាំ១៤២១ ដល់ ឆ្នាំ១៤២៤។ ព្រះអង្គបានឡើងសោយរាជ្យបន្ទាប់ពីព្រះបិតាព្រះអង្គរាជាធិរាជបានសោយទិវង្គតដោយសារឧប្បត្តិហេតុបរបាញ់សត្វ ប៉ុន្តែទ្រង់មិនមានអំណាចពិតក្នុងការគ្រប់គ្រងព្រះនគរឡើយ។ ព្រះអង្គបានប្រឈមមុខនឹងការបះបោរផ្ទៃក្នុងដោយព្រះភាតារបស់ទ្រង់ ពញារាមទី១ និង ពញាឆាន់ ហើយនិងការលុកលុយសាជាថ្មីពីនគរអវៈ។ គ្រានោះព្រះអង្គនៅមានព្រះជន្មពីការលុកលុយជាច្រើនលើករបស់អវៈ ដែលជាការលុកលុយលើកចុងក្រោយនៃសម័យសង្គ្រាមសែសិបឆ្នាំរវាងនគរអវៈ និង ហង្សាវត្តី ក៏ប៉ុន្តែព្រះអង្គមិនអាចគង់ព្រះជន្មបានឡើយដោយសារអំពើក្បត់របស់ព្រះភាតាទ្រង់។ នៅឆ្នាំ១៤២៤ ព្រះអង្គត្រូវបានបំពុលដោយព្រះភាតារបស់ទ្រង់ ពញារាម ដែលជាអ្នកឡើងសោយរាជ្យបន្ត។

ព្រះរាជជីវប្បវត្តិសង្ខេប

ពង្សាវតារភូមាផ្សេងៗមិនមានការស្របគ្នានឹងកាលបរិច្ឆេទសំខាន់ៗនៃព្រះរាជជីវភាពរបស់ក្សត្រអង្គនេះឡើយ។ ព្រះអង្គបានឡើងសោយរាជ្យនៅឆ្នាំ១៤២១ តាមរយៈរាជាធិរាជអរិយវង្ស។^{[កំណត់ ១]} (រាជាធិរាជអរិយវង្ស រាប់ថាជាពង្សាវតារនៃប្រវត្តិនគរហង្សាវត្តីដែលអាចយកជាការបានបំផុត ប៉ុន្តែវាបានបញ្ចប់នៅក្នុងដំណាក់កាលសោយទិវង្គតនៃព្រះបាទរាជាធិរាជ។)

ពង្សាវតារ	ប្រសូត-សោយទិវង្គត	ព្រះជន្ម	រជ្ជកាល	រយៈរជ្ជកាល
ស្លាផាតរាជវង្ស^{[កំណត់ ២]}	រ. ១៣៦៣–១៤០៥	៣១	១៤០២–១៤០៥	៣
ស្លាផាតកែសំរួល^{[កំណត់ ៣]}	រ. ១៣៩២–១៤២៤	៣១	១៤២១–១៤២៤	៣
មហារាជវង្ស និង ប្រាសាទកែវរាជវង្ស	មិនបានរាយការណ៍	មិនបានរាយការណ៍	១៤២៣–១៤២៦	៣

រជ្ជកាល

ឡើងសោយរាជ្យ ពញាធម្មរាជាភ្លាមៗបានប្រឈមមុខនឹងការបះបោរមួយចំនួនដោយព្រះអនុជទ្រង់ ពញារាម និង ពញាចាន់។ ពញាធម្មរាជាបានរំងាប់ព្រះទ័ពពញារាមដោយតែងតាំងព្រះអង្គជារជ្ជទាយាទ និងជាចៅហ្វាយស្រុកខេត្តកុសិមៈ និងតំបន់ដីសណ្ដឥរាវត្តីទាំងមូល។ ពញាចាន់បានអញ្ជើញព្រះបាទសីហសុនៃអវៈឱ្យលុកលុយនគរខ្លួន ប៉ុន្តែបែរជាលែងមានទំនុកចិត្តនឹងសម្ព័ន្ធភាពរបស់ទ្រង់ នៅពេលកងទ័ពអវៈបានលួចប្លន់ទីក្រុងជាច្រើន។ ពញាធម្មរាជាម្ដងទៀតបានជាវសន្តិភាព ដោយប្រគល់ឱ្យពញាចាន់នូវតំណែងចៅហ្វាយស្រុកខេត្តមុំហ៍។^[២] កាលណោះ ព្រះអង្គនៅសល់តែពគោប៉ុណ្ណោះក្នុងចំណោមខេត្តធំទាំងបីនៃតំបន់ហង្សាវត្តី។

ថ្វីត្បិតតែ ទ្រង់បានខិត្តខំជាវយកសន្តិភាព និង ឯកភាពដោយប្រគល់ទឹកដីទៅអោយពួកព្រះភាតារបស់ទ្រង់ ក៏ព្រះភាតារបស់ទ្រង់នៅតែមិនគាប់ព្រះទ័យដដែល។ ពញាចាន់បានគ្រប់គ្រងមុំហ៍ជាក្សត្រឯករាជ្យមួយអង្គ។ ពញារាមបានពង្រីកទឹកដីដោយកាន់កាប់ដាហ្កុន (យ៉ាងហ្គូន) ប៉ែកនៃខេត្តពគោ។ នៅពេលដែលកងទ័ពអវៈចូលមកកាន់កាប់ដាឡាទល់នឹងដាហ្កុន ពញារាមក៏បានថ្វាយព្រះភគិនីឝ៊ិនចៅពុទៅឱ្យព្រះសីហសុ ដើម្បីទិញសន្តិភាព។ នៅឆ្នាំ១៤២៤ ពញារាមបានបំពុលពញាធម្មរាជា និងបានក្លាយខ្លួនជាព្រះមហាក្សត្រហង្សាវត្តីទីដប់មួយ។^[៣]

កំណត់

↑ (Pan Hla 2004: 356) says Razadarit died in 782 ME (1420/1421) at the age of 53 (in his 54th year). Since the king was born on 28 January 1368, he must have died between mid-January to 28 March 1421, the last day 782 ME.
↑ Slapat provides wildly divergent and inconsistent dates for the early Hanthawaddy history, including the reign of this king. (Slapat 1922: 49) has the king's death year as 1075 ME (1713/1714 CE); this is after stating (Slapat 1922: 45–46) that King Binnya U became king in 1060 ME (1698/1699) and ruled for 35 years, and was followed by a 38-year reign of Razadarit. The birth-death and regnal dates here are calculated backwards from the death year of 1526 of King Binnya Ran II, which is in agreement with standard Burmese chronicles.
↑ Provisional dates by scholars. See (Maha Yazawin Vol. 2 2006: 344).

ឯកសារយោង

↑ Slapat 1922: 49
↑ Phayre 1967: 81–82
↑ Harvey 1925: 115–116

គន្ថនិទ្ទេសន៍

Athwa, Sayadaw (1785) (ជាBurmese). Mon Yazawin (Slapat Rajawan) (1922 រ.រ.). Yangon: Burma Publishing Workers Association Press.
Harvey, G. E. (1925). History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. London: Frank Cass & Co. Ltd.
Kala, U (1724) (ជាBurmese). Maha Yazawin. 1–3 (2006, 4th printing រ.រ.). Yangon: Ya-Pyei Publishing.
Pan Hla, Nai (1968) (ជាBurmese). Razadarit Ayedawbon (8th printing, 2004 រ.រ.). Yangon: Armanthit Sarpay.
Phayre, Lt. Gen. Sir Arthur P. (1883). History of Burma (1967 រ.រ.). London: Susil Gupta.
Royal Historical Commission of Burma (1832) (ជាBurmese). Hmannan Yazawin. 1–3 (2003 រ.រ.). Yangon: Ministry of Information, Myanmar.

គោរម្យងារសំរាប់រាជ្យ
ពញាធម្មរាជា រាជវង្សហង្សាវត្តី ប្រសូត/កើត: រ. ១៣៩២ សុគត/ស្លាប់: ១៤២៤1424
មុនដោយ រាជាធិរាជ	ក្សត្រនៃហង្សាវត្តី ១៤២១–១៤២៤	តដោយ ពញារាមទី១
ព្រះរាជគោរម្យងារ
មុនដោយ ប៊ល៏ត្ឆាន់ធ៏	រជ្ជទាយាទហង្សាវត្តី ១៤?? – ១៤២១	តដោយ ពញារាមទី១