ព្រះរាជឱង្ការ

ព្រះរាជឱង្ការ ខ្មែរក្នុងបុរាណសម័យ, កាលដែលកំពុងប្រតិបត្តិជឿកាន់តាមលទ្ធិព្រាហ្មណ៍, ប្រើពាក្យនេះជាជំនួសព្រះបរមនាមនៃព្រះមហាក្សត្រថា ព្រះរាជឱង្ការ សំដៅសេចក្ដីថា “ព្រះរាជា ឬព្រះករុណាជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង” (មិនចេញឲ្យចំព្រះបរមនាម) ឧ. ព្រះបាទសម្តេច ព្រះរាជឱង្ការ បរមបពិត្រក្រុងកម្ពុជាធិបតី... ។ លុះចំណេរកាលតៗមក ខ្មែរប្រើពាក្យនេះជាព្រះរាជតំរាស់នៃព្រះមហាក្សត្រថា ព្រះឱង្ការ ឬ ព្រះរាជឱង្ការ, ព្រះបរមរាជឱង្ការ ប្រើជាប់រៀងដរាបមកដល់សម័យបច្ចុប្បន្ននេះ។

និរុត្តិសាស្ត្រ

ព្រះរាជឱង្ការ កើតចេញពីពាក្យ ព្រះ + រាជ + ឱង្ការ។ ព្រះ គឺជាឋានន្តរនាមនៃពូជពង្សស្ដេច រាជ សំដៅលើស្ដេច ឱង្ការ មកពីពាក្យ សំស្ក្រឹត អោំការ អានថា: អោម-ការ៉ៈ “អក្សរ ឱម” ឬ “សូមសូត្ររំឭកចំពោះ ឱម !” ពាក្យប្រើជារហស្សនាម (នាមកំបាំង) របស់ពួកទេវតាស័ក្តិសិទ្ធិ គឺជាពាក្យហៅបញ្ចៀសមិនឲ្យចំឈ្មោះ ជាវាចាស័ក្តិសិទ្ធិសម្រាប់ពួកព្រាហ្មណិក សូត្រប្រសិទ្ធីឬប្រើក្នុងយញ្ញពិធីផ្សេងៗ, ច្រើនប្រើរៀងត្រង់ខាងចុងប្រយោគពាក្យសូត្រ ថាតែម្តងៗក៏មាន ថាផ្ទួនពីរដងៗ ឬបីដងៗក៏មាន។ នៅពេលក្រោយឃើញលេចឡើងក្នុងព្រះនាមពេញសំរាប់រាជ្យរបស់ស្ដេចសម័យកណ្ដាលភាគច្រើន។

បច្ចុប្បន្នពាក្យនេះ ខ្មែរប្រើពាក្យនេះជាព្រះរាជតម្រាស់នៃព្រះមហាក្សត្រថា ព្រះឱង្ការ ឬ ព្រះរាជឱង្ការ, ព្រះបរមរាជឱង្ការ ប្រើជាប់រៀងដរាបមកដល់សម័យបច្ចុប្បន្ននេះ ។ ^[១]

ព្រះមហាក្សត្រដែលមានគោរម្យងារ "ព្រះរាជឱង្ការ"

ល.រ.	ព្រះនាមដើម	ព្រះនាមជាអង្គម្ចាស់	ព្រះនាមសំរាប់រាជ្យ	ព្រះនាមជាសំស្ក្រឹត	រជ្ជកាល
១	សួស រឺ សួស្ដិ៍	ពញាសួស រឺ សួស្ដិ៍	បរមរាជាទី១ រាជឱង្ការទី១ រាមាធិបតីទី៣	បរមរាជា រាជឱំការ រាមាធិបតី	១០២៦-១០៧៤
២			រាជឱង្ការទី២	រាជឱំការ	១២១៧-១២៧៥
៣	និព្វានបាទ (បច្ឆាមរណនាម)	ព្រះបរមនិព្វានបាទ	រាជឱង្ការទី៣	រាជឱំការ	១៣៤០-១៣៤៥
៤	ធម្មាសោក	ព្រះធម្មាសោក	ធម្មាសោករាជ រាជឱង្ការទី៤	ធម៌ាឝោរាជ រាជឱំការ	១៣៧២-១៤០០
៥	យ៉ាត	ចៅពញាយ៉ាត	បរមរាជាទី២ រាជឱង្ការទី៥ រាមាធិបតីទី១១ ស្រីសុរិយោពណ៌ទី២	បរមរាជា រាជឱំការ រាមាធិបតី ឝ្រីសូយ៌ោវម៌	១៣៨០-១៤២៧
៦		ព្រះនារាយណ៍	នារាយណ៍រាជាទី១ រាជឱង្ការទី៦ រាមាធិបតីទី១២ ស្រីសុរិយោពណ៌ទី៣	នារាយណ រាជឱំការ រាមាធិបតី ឝ្រីសូយ៌ោវម៌	១៤២៧-១៤៣៣
៧		ព្រះសេរី	រាជឱង្ការទី៧ រាមាធិបតីទី១៣ ស្រីរាជា	រាជឱំការ រាមាធិបតី ឝ្រីរាជា	១៤៦៩-១៤៨៦
៨		ព្រះស្រីសុរិយោទ័យ	ស្រីសុរិយោទ័យទី២ រាជឱង្ការទី៨	ឝ្រីសូយ៌ោទយ រាជឱំការ	១៤៧៣-១៤៨៥
៩		ព្រះធម្មរាជា	ធម្មរាជាទី១ រាជឱង្ការទី៩	ធម៌រាជា រាជឱំការ	១៤៧៨-១៥០៤
១០	ដំខាត់	ចៅពញាដំខាត់រាជា	ស្រីសុគន្ធបទ (បច្ឆាមរណនាម) រាជឱង្ការទី១០ រាមាធិបតីទី១៤	ឝ្រីឝៅគន្ធបទ រាជឱំការ រាមាធិបតី	១៥០៤-១៥១២
១១	ចន្ទ	ចៅពញាចន្ទរាជា/ព្រះបរមខត្តិយាមហាចន្ទរាជា/អង្គចន្ទទី១	ចន្ទរាជា បរមរាជាទី៣ រាជឱង្ការទី១១ រាមាធិបតីទី១៦	ចន្ទ្ររាជា បរមរាជា រាជឱំការ រាមាធិបតី	១៥១៦-១៥៦៦
១២	បរមិន្ទ	ព្រះបរមិន្ទរាជា	បរមរាជាទី៤ បរមិន្ទរាជា រាជឱង្ការទី១២ រាមាធិបតីទី១៧	បរមរាជា បរមេន្ទ្ររាជា រាជឱំការ រាមាធិបតី	១៥៦៦-១៥៧៦
១៣		ព្រះសត្ថា	ជ័យជេដ្ឋាទី១ (សិលាចារឹកសម័យកណ្ដាល) ត្រិភុវពម៌ (សិលាចារឹក) មហិន្ទរាជា រាជឱង្ការទី១៣ រាមាធិបតីទី១៨	ជយជេឞ្ឋា ត្រិភុវវម៌ មហេន្ទ្ររាជា រាជឱំការ រាមាធិបតី	១៥៧៦-១៥៩៥

បរមរាជាទី៦ (ពញាអន) រឺ រាមាធិបតីទី១៩ រឺ ព្រះរាជឱង្ការ ព្រះបរមរាជា រាមាធិបតី រឺ រាជឱង្ការទី១៣
ស្រីសុរិយោពណ៌ទី៤ រឺ បរមរាជាទី៧ រឺ រាមាធិបតីទី២០ រឺ រាជឱង្ការ ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ បរមរាជា រាមាធិបតី រឺ រាជឱង្ការទី១៤
ជ័យជេដ្ឋាទី២ (ជ័យចេស្ដា) រឺ បរមរាជាទី៨ រឺ រាមាធិបតីទី២១ រឺ ស្រីសុរិយោពណ៌ទី៥ រឺ ព្រះរាជឱង្ការ ព្រះជ័យចេស្ដា បរមរាជា មហាខត្តិយា រាមាធិបតី ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ រឺ រាជឱង្ការទី១៤
ធម្មរាជាទី២ (ពញាតូ) រឺ រាមាធិបតី២២ រឺ ព្រះរាជឱង្ការ ព្រះស្រីធម្មរាជា រាមាធិបតី រឺ រាជឱង្ការទី១៥
រាមាធិបតីទី២៣ (ពញានូ) រឺ ព្រះរាជឱង្ការ ព្រះរាជា រាមាធិបតី រាជឱង្ការទី១៦
បទុមរាជាទី១ (អង្គនន្ទ) រឺ បរមរាជាទី៩ រឺ ព្រះរាជឱង្ការ ព្រះបទុមបរមរាជាធិបតី រឺ រាជឱង្ការទី១៧
អង្គចន្ទទី២ រឺ សត្ថាទី២ រឺ ស្រីសុរិយោពណ៌ទី៦ រឺ រាមាធិបតី២៤ រឺ ព្រះរាជឱង្ការ ព្រះរាមាធិបតី ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ រឺ រាជឱង្ការទី១៨
អង្គសូ រឺ បរមរាជាទី១០ រឺ រាមាធិបតី២៥ រឺ ព្រះរាជឱង្ការ ព្រះបរមរាជាធិរាជ រាមាធិបតី រឺ រាជឱង្ការ រឺ រាជឱង្ការទី១៩
បទុមរាជាទី២ រឺ ជ័យជេដ្ឋាទី៣ រឺ ព្រះឱង្ការ ព្រះបទុមរាជាធិរាជ រឺ រាជឱង្ការទី២០