សម្តេចព្រះសង្ឃរាជនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា

សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា គឺជាប្រមុខរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនានៅកម្ពុជា

ឋានន្តរស័ក្តិរបស់បុព្វបុរសខ្មែរ មានប្រភពមកពី ភាសាបាលី ។ គោរម្យងារ​ពេញ​លេញ​របស់​ឧត្តម​អយ្យកោ​នៃ​មហានិកាយ គឺ ​សម្ដេច​ព្រះសុមេធាធិបតី ; Sumedhādhipati មានន័យថា "ម្ចាស់ដ៏ឈ្លាសវៃ" ។ ក្នុង​លិខិត​ថ្វាយ​ ​ព្រះមហាវីរក្សត្រ ព្រះ​បាទ នរោត្តមសីហនុ ​ព្រះនាម​ខាង​ក្រោម​ត្រូវ​បាន​ប្រើ​សម្រាប់ ​សម្តេចព្រះមហាសង្ឃ ទេពវង្ស៖ សម្តេច​ព្រះ​អគ្គ​មហា​សង្ឃ​រាជា​ធិបតី ដែលត្រូវបានបកប្រែជា 'មេដឹកនាំកំពូលបុព្វបុរសកំពូល' ។ ^[១]

គោរម្យងារពេញទំហឹងរបស់ សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ នៃព្រះធម្មយុត្តិកនិកាយ គឺ សម្តេចព្រះអភិសិរីសុគន្ធាមហាសង្ឃរាជាធិបតី (Abhisirī Sugandhā Mahāsangharājādhipati) ចំណង​ជើង​នេះ​មាន​ន័យ​ថា 'គុណ​ដ៏​ខ្ពង់​ខ្ពស់ និង​គុណធម៌​ដ៏​បរិសុទ្ធ ជា​អ្នក​ដឹកនាំ​ដ៏​ខ្ពង់ខ្ពស់'។ នៅ​ក្នុង​លិខិត​ថ្វាយ​ព្រះ​មហាវីរក្សត្រ ព្រះ​បាទ​សីហនុ នាម​ជា​អក្សរ​កាត់​ត្រូវ​បាន​ប្រើ​ក្នុង​វចនានុក្រម​ថា សម្តេច​ព្រះសង្ឃរាជ ។^[១]

នៅចន្លោះឆ្នាំ ១៨៥៥ ដល់ ១៩៨១ មានបុព្វបុរសកំពូលពីរនៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា៖ មួយសម្រាប់ទីកន្លែងកម្ពុជានៃបែបថៃ ធម្មយុត្តិកនិកាយ និងមួយទៀតសម្រាប់ មហានិកាយ ។ នៅឆ្នាំ ១៩៨១ ក្រោមការគ្រប់គ្រង របស់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា ដែលគាំទ្រដោយវៀតណាម ព្រះតេជគុណ ទេព វង្ស ត្រូវបានជ្រើសរើសជាព្រះអយ្យកោនៃ ព្រះសង្ឃ បង្រួបបង្រួមថ្មី ដែលយកគំរូតាម ក្រុមជំនុំព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទវៀតណាម ។

បន្ទាប់ពីការចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀង ទីក្រុងប៉ារីស ឆ្នាំ ១៩៩១ ព្រះបាទ នរោត្តមសីហនុ បានតែងតាំងព្រះតេជគុណ បួរ គ្រី ជាឧត្តមឧត្តមនៃធម្មយុត្តិកនិកាយ។ សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ បញ្ជា​ទាំង​ពីរ​គឺ​ត្រូវ​ដឹក​នាំ​ដោយ​បុព្វបុរស​រៀងៗ​ខ្លួន មិន​ដូច​នៅ ​ប្រទេស​ថៃ ​ដែល​មាន​តែ ​សម្ដេច​អយ្យកោ ​តែ​មួយព្រះអង្គទេ​ដែល​បញ្ជា​ទាំង​ពីរ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ផ្តល់អាសនៈមួយនៅលើ ក្រុមប្រឹក្សារាជបល្ល័ង្ក ដល់បុព្វបុរសកំពូលទាំងពីរ ដូច្នេះផ្តល់ការលើកឡើងនីមួយៗក្នុងការជ្រើសរើសអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា។

នៅឆ្នាំ ២០០៦ ទេព វង្ស ត្រូវបានលើកតម្កើងឋានៈជា ឧត្តមបុព្វបុរស, ^[២] ខណៈព្រះតេជគុណ នន់ ង៉ែត ត្រូវបានលើកតម្កើងជាបន្តបន្ទាប់ជាឧត្តមបុព្វបុរសនៃមហានិកាយ។ ទេព វង្ស ជា​ព្រះសង្ឃ​ទីមួយ​ក្នុង​រយៈពេល​១៥០​ឆ្នាំ​ដែល​បាន​គ្រង​តំណែង​ជា​សម្តេច​ព្រះសង្ឃរាជ។ ^[២]

#	ព្រះរូប	ព្រះនាមដើម	ព្រះនាមធម៌	ព្រះនាម	ប្រសូត និងមរណភាព (ឆ្នាំ)		ការកាន់កាប់តំណែង (ឆ្នាំ)	ចំណាំ
១		និល ទៀង	សុវណ្ណកេសរោ	សម្តេចព្រះមហាសង្ឃរាជ	១៨២៣-១៩១៣		1859-1913
២		កែ អ៊ុក	ឥន្ទត្ថេរោ	សម្ដេចព្រះធម្មលិខិត	១៨៥១-១៩៣៦		១៩១៤–១៩៣០	[៣]
៣		ប្រាក់ ហ៊ិន	សុធម្មត្ថេរោ	សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី	១៨៦៣-១៩៤៧		១៩៣០-១៩៤៧	[៤]
៤		ជួន ណាត	ជោតញ្ញាណោ	សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី	១៨៨៣-១៩៦៩		១៩៤៨–១៩៦៩	[៥]
៥		ហួត តាត	វជិរបញ្ញោ	សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី	១៨៩២-១៩៧៥		១៩៦៩–១៩៧៥[៥]	មរណភាព​ដោយ​ការ​ប្រហារ​ជីវិត​ខ្មែរក្រហមនៅ​វត្ត​ប្រាង្គ ភ្នំឧដុង្គ[៦]
		នៅក្នុងរបបកុម្មុយនិស្ត					១៩៧៥-១០០១
៦		ទេព វង្ស		សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី	១៩៣២-២០២៤		១៩៩១–២០២៤	បាន​លើក​តម្កើង​ឋានៈ​ជាសម្តេចព្រះសង្ឃរាជនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា
៧		នន្ទ ង៉ែត	បស្សទ្ធិសម្ពោជ្ឈង្គោ	សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី	១៩២២–បច្ចុប្បន្ន		២០២៤–បច្ចុប្បន្ន	បាន​លើក​តម្កើង​ឋានៈ​ជាសម្តេចព្រះសង្ឃរាជនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា២០២៥
៨		អំ​លឹម ហេង		សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី	២០២៥–បច្ចុប្បន្ន		២០២៥–បច្ចុប្បន្ន

#	ព្រះរូប	ព្រះនាមដើម	ព្រះនាមធម៌	ព្រះនាម	ប្រសូត និងមរណភាព (ឆ្នាំ)	ការកាន់កាប់តំណែង (ឆ្នាំ)	ចំណាំ
១		ប៉ាន	បញ្ញាសីលោ	សម្តេចព្រះសុគន្ធាធិបតី	១៨២៦-១៨៩៣	១៨៥៥–១៨៩៣	[៧][៨]
២		អៀម	ភទ្ទគូ	សម្តេចព្រះមង្គលទេពាចារ្យ	១៨៤៩-១៩២២	១៨៩៣-១៩២២	[៩]
៣		ស៊ុក	បញ្ញាទីបោ	សម្តេចព្រះមង្គលទេពាចារ្យ	១៨៦១-១៩៤៣	១៩២៣-១៩៤៣	[៩]
៤		អ៊ុង ស្រី	ពុទ្ធនាគោ	សម្តេចព្រះសុធម្មាធិបតី	១៨៧០-១៩៥៦	១៩៤៣-១៩៥៦	[៩]
៥		ភុល ទេស	ឥន្ទញាណោ	សម្តេចព្រះសុធម្មាធិបតី	១៨៩១-១៩៦៦	១៩៥៦-១៩៦៦	[៩]
៦		ទេព លឿង	គន្ធរោ	សម្តេចព្រះសុធម្មាធិបតី	១៨៨៣-១៩៧៥	១៩៦៦-១៩៧៥	មរណភាពតែពីរថ្ងៃមុនការដួលរលំទីក្រុងភ្នំពេញដោយខ្មែរក្រហម[៩][១០]
៧		ហ៊ី ជា		សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ	?-១៩៧៥	១៩៧៥ (តិចជាងមួយសប្តាហ៍)	ស្តីទីជាសម្តេចព្រះសង្ឃរាជធម្មយុត្តិកា និក្យា[៩]
៨		បួរ គ្រី	ចន្ទតិរិកោ	សម្តេចព្រះអភិសិរីសុគន្ធា មហាសង្ឃរាជាធិបតី	១៩៤៥–បច្ចុប្បន្ន	១៩៩១–បច្ចុប្បន្ន	កាន់ព្រះនាមថា "សម្តេចព្រះសុគន្ធាធិបតិ" ពីឆ្នាំ១៩៩១ លើក​ឡើង​ដល់​ព្រះនាមបច្ចុប្បន្ន​ក្នុង​ឆ្នាំ ២០០៧

#	ព្រះរូប	ព្រះនាមដើម	ព្រះនាមធម៌	និកាយដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធ	ប្រសូត និងមរណភាព (ឆ្នាំ)	ការកាន់កាប់តំណែង (ឆ្នាំ)
១		ទេព វង្ស		មហានិកាយ	១៩៣២–២០២៤	១៩៨១–១៩៩១

#	ព្រះរូប	ព្រះនាមដើម	ព្រះនាមធម៌	និកាយដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធ	ប្រសូត និងមរណភាព (ឆ្នាំ)	ការកាន់កាប់តំណែង (ឆ្នាំ)
១		វ៉ា យ៉ាវ	ឃោសានន្ទ	មហានិកាយ	១៩១៣-២០០៧	១៩៨៨–២០០៧

ចំណាំ: ក្នុងឆ្នាំ១៩៨៨ មហាឃោសានន្ទ ត្រូវបានជ្រើសរើសជាបុព្វបុរសកំពូលដោយក្រុមព្រះសង្ឃនិរទេសខ្លួននៅទីក្រុងប៉ារីស ក្នុងអំឡុងពេលដូចគ្នានេះ ទេព វង្ស បានកាន់កាប់ការិយាល័យដូចគ្នានៅព្រះសង្ឃខ្មែររួបរួម បន្ទាប់ពីឆ្នាំ១៩៩១ ទេព វង្ស ត្រូវ​បាន​គេ​ទទួល​ស្គាល់​ថា​ជា​ព្រះ​មហា​និកាយ​នៅ​កម្ពុជា^[១១]

#	ព្រះរូប	ព្រះនាមដើម	ព្រះនាមធម៌	ព្រះនាម	និកាយដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធ	ប្រសូត និងមរណភាព (ឆ្នាំ)	ការកាន់កាប់តំណែង (ឆ្នាំ)
១		ទេព វង្ស		សម្តេចព្រះអគ្គមហាសង្ឃរាជាធិបតី	មហានិកាយ	១៩៣២–២០២៤	២០០៦–បច្ចុប្បន្ន

1. ↑ ^{១,០ ១,១} Website of Norodom Sihanouk
2. ↑ ^{២,០ ២,១} Cambodia Daily article on KI Media
3. ↑ វត្តខេមររតនារាម. "សម្តេចសង្ឃ កែ អ៊ុក". watkhmers.org. Retrieved 2019-10-07.
4. ↑ វត្តខេមររតនារាម. "សម្តេចសង្ឃ ប្រាក់ ហ៊ិន". watkhmers.org. Retrieved 2019-10-07.
5. ↑ ^{៥,០ ៥,១} (Harris 2001, p. 78)
6. ↑ Pot, Pol; Sary, Ieng; révolutionnaire, Cambodia Tribunal populaire (2000-04-04) (ជាen). Genocide in Cambodia: Documents from the Trial of Pol Pot and Ieng Sary. University of Pennsylvania Press. pp. 361. ល.ស.ប.អ. 9780812235395. https://books.google.com/books?id=lu6Mj0A7CpYC&q=Huot+Tat&pg=PA361. 
7. ↑ (Harris 2001, p. 83)
8. ↑ បាភ្នំស្រុកកំណើតខ្. "ព្រះរាជជីវប្រវត្តិសង្ខេបរបស់សម្តេចព្រះសុគន្ធាសង្ឃរាជាធិបតី សម្តេចព្រះសង្ឃរាជទី១ នៃគណៈធម្មយុត្តិកនិកាយ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា". baphnommyhomeland.blogspot.com. Retrieved 2019-10-07.
9. ↑ ^{៩,០ ៩,១ ៩,២ ៩,៣ ៩,៤ ៩,៥} ហោត្រៃ. "ប្រវត្តិ វត្តបទុមវតីរាជវរាម". haotrai.com. Retrieved 2019-10-07.
10. ↑ ៥០០០ឆ្នាំ. "សម្ដេចព្រះសុធម្មាធិបតី គណៈធម្មយុត្តិកនិកាយ គន្ធរោ ទេព លឿង". 5000-years.org. Retrieved 2019-10-07.
11. ↑ (Harris 2001, p. 70)