Микронезия

Микронезия («Кичи аралдар», б.-грек. μικρός — кичинекей + νῆσος — арал) — Океаниядагы майда аралдардын топторунун жалпыланган аталышы. Гилберт аралдарынан, Мариана аралдарынан, Маршалл аралдарынан жана башка майда аралдардан турат^[1].

Микронезияда кургактыктын жалпы аянты жана калкынын саны өтө аз, бирок бул аралдардын айланасында,аянты жагынан абдан чоң деңиз экономикалык аймактары орун алган.

Тарых

Микронезия элдери бул аймактарга бир нече миң жыл мурун келип отурукташкан.

XVI кылымда Микронезиянын дээрлик баардык аймагы Испаниянын колониясына айланган. XIX кылымда Науру Германиянын колониясына, ал эми Гилберт аралдары Британиянын колониясына айланган.

1898-жылы Испан-америкалык согушунан кийин Гуам аралы АКШга, башка мурунку испаниянын колониясы Германияга өткөн.

1914-жылы Германия Микронезиясын Жапония басып алган. Экинчи дүйнөлүк согуш аяктагандан кийин, жапондордун бардыгы Микронезиядан чыгарылган, мурунку жапон аймактары АКШ башкарган БУУ тарабынан калкаланган аймактарга айланган.

1950-жылдары АКШ бул жерде өзөктүк куралдарды сыноолорду өткөргөн.

Гуамдан башка бардык Микронезиянын аймактары көз карандысыздыка жетишип, азыр өз алдынча мамлекеттер болуп саналышат^[2].

География

Микронезия — Океаниядагы болжол менен 2100 аралды камтыган аймак, жалпы аянты 2700 км², аралдарынын аянты жагынан эң ириси Гуам, анын аянты 582 км². Аралдардын периметриндеги жалпы океан аянты 7,400,000 км²^[3].

Микронезияда төрт аралдардын негизги топтору бар:

Каролина аралдары (Микронезия Федеративдик Штаттары жана Палау)
Гилберт аралдары (Кирибати)
Мариана аралдары (Түндүк Мариана аралдары жана Гуам)
Маршалл аралдары

Науру өзүнчө аралда жайгашкан мамлекет жана курамына кандайдыр бир аралдардын топторун камтыбайт.

Мамлекеттер жана көз каранды аймактар

Микронезия төмөнкү мамлекеттерди жана көз каранды аймактарды камтыйт:

Өлкө	Калкы	Аянты (км²)	Калкынын жыштыгы (адам/км²)	Шаар калкы	Жашоо узактыгы	Сабаттуулуктун деңгээли	Расмий тилдери	Диний курамы
Микронезия Федеративдик Штаттары	113,131	702	158	22%	71.2	89%	Англис тили	Рим католиктери 50%, Протестанттар 47%, башка диндер 3%
Гуам	170,534	540	299	93%	78.2	99%	Англис тили 38.3%, Чаморро тили 22.2%^[4]	Рим католиктери 85%, Будисттер 3.6, башка диндер 11.4%
Кирибати	128,874	811	152	44%	64.0	92%	Англис тили Кирибати тили (де-факто)	Рим католиктери 55%, Протестанттар 36%
Маршалл аралдары	42,050	181	293	71%	71.5	93.7%	Маршалл тили 98.2%, Англис тили	Протестанттар 54.8%, ж.б. христиандар 40.6%
Науру	12,511	21	480	100%	65.0	99%^[5]	Науру тили, Англис тили (де-факто)	Науру чиркөөсүнүн жолдочуулары 35.4%, Рим католиктери 33.2%, Наурунун көз карандысыз чиркөөсүнүн жолдочуулары (Протестанттар)^[6] 10.4%, Бахаилер 10%, будисттер 9%
Түндүк мариана аралдары	49,481	464	113	91%	76.9	97%	Англис тили, Чаморро жана Кародин тилдери^[7]	Рим католиктери, Будисттер 10.6%
Палау	18,024	459	47	81%	71.5	92%	Палау тили 64.7%, Англис тили	Рим католиктери 41.6%, Протестанттар 23.3%
Жалпы	534,606	3,178