Авксентиј Чешмеџиев

Авксентиј
ЦркваЦариградска патријаршија
Лични податоци
Роден1798
Самоков, Османлиска империја
Починал1 февруари 1865
Цариград, Османлиска империја

Авксентиј Чешмеџиев, познат и како Авксентиј Велешки, бил истакнат бугарски духовник и деец на националното движење за црковна независимост во XIX век. Роден е во 1798 година во Самоков, во познатиот род Чешмеџиеви. Неговиот живот и дејност се тесно поврзани со борбата за зачувување на бугарскиот идентитет и ослободување од грчкото црковно влијание во рамките на Османлиската империја.

Ран живот и образование

Авксентиј Чешмеџиев, роден во 1798 година во Самоков, бил истакнат бугарски духовник и деец на националното движење за црковна независност. Потекнувал од познатиот самоковски род Чешмеџиеви. Своето образование го започнал во Рилскиот манастир, каде што се замонашил и учел заедно со Неофит Рилски, една од клучните фигури во бугарското просветно движење.

Црковна кариера

Ран период и улога во Ќустендил

Во 1831 година, Авксентиј бил ракоположен за титуларен диополски епископ и назначен за митрополитски намесник во Ќустендил (1831–1837). За време на неговиот престој во Ќустендил, тој значително придонел за развојот на бугарското образование, поддржувајќи го локалното училиште при црквата „Успение Богородично“. Под негово водство биле изградени неколку цркви, вклучувајќи ги „Света Троица“ во Извор, Босилеградско (1833), „Успение Богородично“ во Ќустендил (1833) и „Свети Теодор Тирон“ во Совољано (1834). Тој исто така го назначил Аверкиј Попстојанов, бугарски духовник и учител, за негов секретар и заменик во митрополијата. Аверкиј подоцна му посветил книга, „Житие Светаго Григория“ (1852).

Херцеговински митрополит

На 16 ноември 1838 година, Авксентиј станал херцеговински митрополит во Мостар, заменувајќи го митрополит Прокопиј. Меѓутоа, неговото управување во Мостар било контроверзно. Тој вовел високи такси за свештенички услуги, често менувал свештеници и ги прекршувал традиционалните обичаи, што довело до негова непопуларност. Бил под влијание на грчкиот клир, а неговите постапки предизвикале незадоволство кај локалното население.

Велешки митрополит

Во 1848 година, Авксентиј бил назначен за велешки митрополит, позиција што ја извршувал до 1861 година. Во Велес, тој продолжил со своите напори за унапредување на бугарското образование и црковна независност. Поддржувал изградба на училишта и се залагал за употреба на бугарскиот јазик во богослужбите, што било дел од поширокото движење за ослободување од грчкото црковно влијание.

Меѓутоа, настаните за време и по Кримската војна (1853–1856), во која победила антируската коалиција на Отоманската Империја и западните сили (Велика Британија, Франција, Пиемонт), условија активностите на словенските архиереи да бидат гледани со сомнеж, словенскиот јазик кратко да биде исфрлен од програмата на академијата на Халки, а самиот митрополит Авксентиј, за чии постапки во Херцеговина тогаш веројатно многумина во Цариград се присетиле, во 1855 година да биде ослободен од должноста велешки архиереј и да остане само епископ-намесник во Ќустендил. По смртта на неговиот заштитник, митрополитот Артемиј во 1858 година, за ќустендилски митрополит повторно бил поставен поранешниот викарен епископ Дионисиј, а митрополитот Авксентиј бил преместен во Драчката митрополија. Тоа, веројатно, бил клучниот момент кога кај него созреала идејата да ја откаже послушноста кон Патријаршијата. Одбивајќи да оди во Драч, град во кој немало Бугари, оддалечен од неговиот роден крај, тој се повлекол во Рилскиот манастир, земајќи со себе својот подвижен имот и заштеда. Таму останал до крајот на ноември 1859 година, кога заминал за Цариград.

Борба за црковна независност и прогонство

При Бугарската црковна општина во Цариград, основана во 1848 година, а официјално призната во 1849 година, веќе започнало собирањето на Бугари кои работеле на добивање црковна автономија. Црковно-народната акција на Бугарите, заснована на жалби против постоечките архиереи и барања за поставување митрополити Бугари на чело на бугарските епархии, токму во тоа време се засилувала. Дека митрополитот Авксентиј навреме се подготвил за таа активност, укажува и фактот дека до Портата стигнала петиција од најугледните граѓани на Самоков (157 од нив) со која се барало тој, како искусен архиереј, да биде поставен на чело на Самоковската митрополија. Патријаршијата не излегла во пресрет на ова барање.

По пристигнувањето во Цариград, митрополитот Авксентиј затекнал уште двајца архиереи кои барале решение за бугарското црковно прашање: Иларион Макариополски и Пајсиј Пловдивски. Наскоро следел акт кој имал далекосежни последици за структурата на Православната црква на Балканскиот Полуостров. Станува збор за Велигденската акција, кога на Велигден, 3 април 1860 година, за време на службата во бугарската црква во Цариград, митрополитот Иларион Макариополски одбил да го спомне името на вселенскиот патријарх, во што го поддржале и митрополитите Авксентиј и Пајсиј Пловдивски. Тој настан довел до тоа бугарското црковно прашање да стане предмет на интерес и дипломатија на големите сили, пред сè Русија и Велика Британија. Покрај тоа, одговорот на Вселенската патријаршија бил многу остар: на патријаршискиот собор одржан во февруари 1861 година, сите тројца митрополити биле лишени од архиерејскиот чин и било наредено нивно заточение, што предизвикало нови протести и од цариградските и од другите Бугари. Акцијата што ја започнале тројцата митрополити со радикален прекин со Патријаршијата ја продолжиле група учени Бугари, а од внатрешноста пристигнувале барања за смена на митрополитите и именување на архиереи Бугари на нивно место.

Тројцата прогонети митрополити од Цариград: Иларион Макариополски, Авксентиј и Пајсиј Пловдивски

Митрополитот Авксентиј веќе не можел лесно да се врати назад, како ни другите двајца архиереи, но и Вселенската патријаршија била принудена сериозно да се занимава со бугарското прашање, изнесувајќи предлози за негово решавање. Понатамошната судбина на митрополитот Авксентиј била тешка. По наредба на Портата, тој, заедно со другите двајца архиереи лишени од чин, во април 1861 година бил испратен во интернација, прво во градот Болу, а потоа во Измит (Никомедија). Во град уништен од земјотрес, во една полуурната куќа во ерменската населба, Авксентиј поминал околу три години. Од своите ставови за бугарската црковна самостојност, кои ги прифатил, не отстапил. Кога тргнал во интернација, изјавил дека тоа го прави со радост, бидејќи неговите цели се исправни, а тој самиот е оружје на народот. Интересно е како митрополитот Авксентиј успеал да опстане во такви околности. Во градот наишол на разбирање и материјална поддршка од тогашниот никомедијски митрополит, што е особено интересно ако се има предвид дека и тој го потпишал документот со кој тројцата бугарски митрополити биле лишени од архиерејскиот чин. Покрај тоа, околу Божиќ (25 декември 1861 / 6 јануари 1862), со согласност на Портата, една бугарска делегација ги посетила за да им го честита празникот, веројатно и да им помогне материјално во изгнанството.

Митрополитот Авксентиј во изгнанство не бил лишен од поддршката на Рилскиот манастир, ниту од епархиотите од Велешката и Ќустендилската митрополија. Тие му помогнале да ја доведе полууништената куќа во која престојувал во колку-толку нормална состојба. Неговиот имот, пред сè парите, останале во Рилскиот манастир. За време на изгнанството, митрополитот Авксентиј не ги потрошил во целост, туку значителна сума по неговата смрт останала како посебен фонд што го носел неговото име. Дека е така, потврдува и фактот дека Бугарската егзархија, како уредена институција, во два наврати, поради недостиг на пари за тековни потреби, земала заеми од Авксентиевиот фонд. Бугарската општина во Цариград, економски моќна, како и другите негови сонародници активно вклучени во акцијата за создавање автономна црква, го следеле неговото положение во интернацијата, а за тоа ги известувал и самиот тој преку писма.

Во случајот со митрополитот Авксентиј, како и со другите бугарски владици, борбата за автономна црква не значела никакво отстапување од одбраната на православието. Кога унијатската дејност меѓу дел од Бугарите била засилена, а Портата ги прогласила бугарските унијати за посебен милет и одобрила нивна врска со Рим, и тоа во време на Велигденската акција, Иларион Макариополски, заедно со митрополитот Авксентиј, ги повикал сонародниците да останат верни на православието, но и упорни на патот кон својата цел: автономна црква на бугарскиот народ. Тој повик го упатиле непосредно пред заминувањето во интернација.

Во времето додека трите бугарски митрополити престојувале во изгнанство, црковното прашање продолжило да се заострува, а недоразбирањата меѓу двата православни народа, Грците и Бугарите, станувале сè поголеми. Тоа довело и до поголемо внимание од страна на дипломатските претставници на големите сили. Русија била особено заинтересирана да престане црковниот конфликт меѓу православното население во Отоманската Империја и во таа насока дејствувала. Со царското ираде (заповед) од 25 септември 1864 година се наложило митрополитите да бидат ослободени од интернација и да им се дозволи населување во Цариград, со што бил отворен патот кон преговори за создавање на Бугарската егзархија.

Патријаршијата не била согласна тие да се населат во Фанар, во близина на бугарската црква, туку во предградието Ортаќој, но им било дозволено да ја посетуваат црквата. Заслугите за тоа што останале во Цариград му припаѓаат на рускиот посланик, грофот Игнатјев. По веста дека пристигнал во Цариград, верниците од Велешката митрополија барале тој да се врати таму, но не како патријаршиски, туку како бугарски владика, што сè уште не било возможно, бидејќи не бил постигнат никаков договор за црковното уредување во бугарските земји.

Подоцнежен живот и смрт

Митрополитот Авксентиј се вратил од прогонство во својата 66-та или 67-ма година од животот, но со нарушено здравје. И покрај тоа, тој продолжил да работи на создавањето на бугарската национална црква, иако сè уште немало договор со Вселенската патријаршија. Согледувајќи ја својата здравствена состојба, на 7 јануари [19 јануари по нов стил ] 1865 година, тој упатил писмо до своите сонародници, чија форма била најблиска до архиерејско послание или завештание. Во него навел дека издржал неправеден прогон заради народната цел, дека ѝ останал верен, но дека во интернацијата се разболел. Гледајќи колку бавно се решава бугарското црковно прашање, истакнал дека е свесен оти неговото дело и делото на другите Бугари веројатно ќе останат недовршени за време на неговиот живот, и ги повикал сите Бугари на слога и понатамошна работа, особено нагласувајќи го значењето на големата бугарска колонија во Цариград, за која навел дека без неа ниедна национална идеја не може да се оствари. Писмото го потпишал како прежде бившиј велескиј Авксенти.

Митрополитот Авксентиј починал на 2 февруари [14 февруари по нов стил ] 1865 година од тифусна треска, но и пред да ја добие веќе бил болен и прикован за постела. По веста за неговата смрт, цариградските Бугари ги затвориле своите дуќани и во голем број дошле пред неговата куќа во Ортаќој. Ковчегот бил носен до бугарската црква во Фанар, каде беседа одржал митрополитот Иларион Макариополски.

Надворешни врски

Духовни титули
Претходник
Прокопиј
Херцеговински митрополит
1837–1848
Наследник
Јосиф
Претходник
Теоклит
Велешки митрополит
1848–1855
Наследник
Антим
Prefix: a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Portal di Ensiklopedia Dunia

Kembali kehalaman sebelumnya