Алгонкински јазици (англиски: Algonquian, Algonkian) — потсемејство на американски домородни јазици во состав на алшкото семејство. Се претпоставува дека зборот „алгонкински“ доаѓа од малиситскиот поим elakómkwik (ɛlæˈɡomoɡwik), што значи „нашите роднини/сојузници“.[1][2] Дел од јазиците во групата денес се изумрени.
Говорниците на овие јазици (алгонкинските народи) го населуваат подрачјето од источното крајбрежје на Северна Америка до Карпестите Планини. Заеднички предок на сите нив е праалгонкинскиот, кој се говорел пред 2.500 до 3.000 години.[3] Не постои општоприфатен став за географското подрачје на кое се говорел овој прајазик.
Поделба во групи
Зборот „жена“ на разни алгонкински јазици.
Потсемејството опфаќа околу 30 јазици и се дели на три географски групи: рамничарска, централна и источна. Само источноалгонкинските јазици сочинуваат вистинска родословна (генетска) подгрупа.[4]
Јазиците се наведени подолу според класификацијата на Годард (1996) и Митан (1999). Мртвите јазици се обележани со †, а за грозените се означени како такви. Дијалектите и поддијалектите се обработени во статиите за секоја група.
Алгонкинските јазици се познати по својата сложена полисинтетичкаморфологија и сложен глаголски систем.[5] Исказите кои зафаќаат повеќе зборови во највеќето јазици тука можат да се изразат со само еден збор. На пример, меноминскиот paehtāwāēwesew „Го слушаат виши сили“ (paeht- „слуша“, -āwāē- „дух“, -wese- пасивизатор, -w подмет во трето лице) или рамничарскокрискиот kāstāhikoyahk „нè плаши“. На нив е посветено особено вниманиево стручната јавност, од кои се издвојуваат Леонард Блумфилд, Ив Годар и други.
Јазиците од ова потсемејство разликуваат живи и неживи именки.[5] Сè уште е спорно дали ова има чисто семантичка или чисто синтаксна улога, или пак некаква мешавина од двете.
Друга поважна одлика е разликувањето на битни и споредни именки во реченицата (проксиматив и обвијатив). Битните кое оние што имаат суштинско место на задршка во исказот, а споредните се таквите кои постојат како несуштински елементи на истиот.[6]
Трите лични заменки разликуваат три лица, да броја (еднина и множина), вклучително и исклучително прво лице множина, и употреба на битни и споредни трети лица. Глаголите се подлени на четири класи: преносни глаголи со жив предмет (TA), преносни глаголи со нежив подмет (TI), непреносни глаголи со жив подмет (AI) и непреносни глаголи со нежив подмет (II).[6]
Лексикон
Алгонкинските јазици се присутни со поголем број заемки во англискиот бидејќи имаат подолга историја на контакт со него отколку останатите староседелски јазици на континентот. Многу од сојузни држави на истокот и Средниот Запад на земјата имаат имиња од алгонкинско потекло; такви се Масачусетс, Конектикат, Илиноис, Мичиген, Висконсин итн., но и доста градови како Милвоки, Чикаго и други. Главниот град на Канада, Отава, е наречен по истоимениот алгонкински народ Отава (Одава).
↑Goddard, Ives (1984). "Synonymy". In "Arctic", ed. David Damas. Vol. 5 of Handbook of North American Indians, ed. William C. Sturtevant. Washington, D.C.: Smithsonian Institution, стр. 5:5–6
Bloomfield, Leonard (1946). "Algonquian". Linguistic Structures of Native America, ed. Harry Hoijer. Viking Fund Publications in Anthropology: 6. New York.
Bright, William (2004). Native American Place Names of the United States. Norman: University of Oklahoma Press.
Cappel, Constance, (2006), Odawa Language and Legends: Andrew J. Blackbird and Raymond Kiogima, Bloomington, IN: Xlibris.
Campbell, Lyle (1997). American Indian languages: The historical linguistics of Native America. New York: Oxford University Press. ISBN0-19-509427-1.
Goddard, Ives (1978). „Central Algonquian Languages“. Во Trigger, Bruce G. (уред.). Northeast. Vol. 15 of Handbook of North American Indians, ed. William C. Sturtevant. Washington, D.C.: Smithsonian Institution. стр. 583–587. ISBN978-0-16-004575-2.
———— (1979a). "Comparative Algonquian". In Lyle Campbell & Marianne Mithun, eds., The Languages of Native North America: Historical and Comparative Assessment, стр. 70–132. Austin: University of Texas Press.
———— (1994). "The West-to-East Cline in Algonquian Dialectology." In William Cowan, ed., Papers of the 25th Algonquian Conference, стр. 187–211. Ottawa: Carleton University.
———— (1996). "Introduction". In Ives Goddard, ed., "Languages". Vol. 17 of William Sturtevant, ed., The Handbook of North American Indians. Washington, D.C.: Smithsonian Institution.
Mithun, Marianne (1999). The languages of Native North America. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN0-521-23228-7 (hbk); ISBN0-521-29875-X.
Moondancer and Strong Woman (2007). A Cultural History of the Native Peoples of Southern New England: Voices from Past and Present. Boulder, Colorado: Bauu PressАрхивирано на 4 декември 2020 г.. ISBN0-9721349-3-X.
O'Brien, Frank Waabu (2010). "Understanding Indian Place Names in Southern New England". Boulder, Colorado: Bauu PressАрхивирано на 4 декември 2020 г.. ISBN978-0-9820467-6-0.
Pentland, David H. (2006). "Algonquian and Ritwan Languages", in Keith Brown, ed., Encyclopedia of Languages and Linguistics (2nd ed.), стр. 161–6. Amsterdam: Elsevier.
Proulx, Paul (2003). "The Evidence on Algonquian Genetic Grouping: A Matter of Relative Chronology", Anthropological Linguistics45:201-25.
