Грчки десант во Смирна

Грчки десант во Смирнас
Дел од Грчко-турска војна (1919-1922)
Датум 15 мај 1919 Место Ајдински Вилает, Отоманско Царство Исход Грчка победа; Окупација на Смирна Грчката армија ги окупирала Ајдин, менемен, Бергама, Ајвалик, Чесме
Завојувани страни
Грција Морска поддршка:[1][2][3][4] Обединето Кралство Франција Италија	Османлиско Царство
Команданти и водачи
Николаос Зафеириоу¹	Али Надиур-паша² Хурем-бег³ Али-бег⁴ Ќазим-бег⁵
Сила
повеќе од 15,000 војници[5]	3,000 војници[6]
Жртви и загуби
2 убиени 6–20 повредени[7][8]	30–40 убиени (убиени во заробеништво при предавање)[9][10][11] 40–60 повредени[10][11]
1: командант на Грчката 1-ва дивизија, 2: Командант на of XVII Отомански корпус, 3: Командант на 56-тата отоманска дивизија, 4: Командант на 172-от отомански пешадиски полк 5: Командант на 173-от отомански пешадиски полк )

Грчкиот десант во Смирна (грчки: Ελληνική απόβαση στη Σμύρνη) — воена операција на грчките сили што започнало на 15 мај 1919 година, во кое биле вклучени влегување на војската во градот Смирна и околните области. Сојузничките сили го санкционирале и го надгледувале планирањето на операцијата и им помогнале со насочување на нивните сили да преземат некои клучни локации и да пренесат воени бродови кон пристаништето во Смирна. Грчкото десантот во Смирна било проследено со пукање кон грчкиот полк на 1/38 и се случило големо насилство. Настанот станал важен за создавање на тригодишната грчка окупација на Смирна и претставувал главна искра за Грчко-турската војна (1919-1922).

На крајот на Првата светска војна (1914-1918) и потпишувањето на договорот од Мудрос, со кој завршил отоманскиот фронт на Првата светска војна, Сојузниците започнале серија мировни преговори фокусирани на поделбата на Отоманско Цаерство. За време на конференцијата за мир во Париз од 1919 година, Италијанците пристигнале и ја презеле Анталија и почнале да покажуваат знаци на движење на трупите кон Смирна^[12]. Кога Италијанците го напуштиле состанокот во знак на протест за други прашања, британскиот премиер Дејвид Лојд Џорџ и грчкиот премиер Елефтериос Венизелос издале извештај во мировните преговори, тврдејќи дека христијанското население се под директна закана во царството, сè со цел да ги убедат Франција и САД да поддржат Грчкото преземање на Ајдинскиот Вилает заедно со Смирна.^[13]. Границите и условите на грчката окупација не биле решени, но на почетокот на мај 1919 година, сојузничките сили ги поддржале грчките трупи што пристигнале во Смирна и пренесле голем број борбени бродови во областа за да се подготват за десантот.

Додека преговорите сè уште биле во тек, Венизелос го известил Жорж Клемансо за влошување на состојбата во Ајдинскиот Вилает, каде локалниот гувернер, Нуредидин-паша им наредил на муслиманските групи да вршат ексцеси против грчкото население. Британските разузнавачи биле исто така информирани за влошување на законот и редот во областа и улогата на Италијанците во провоцирање на оваа состојба. Во почетокот на мај, Венизелос пријавил случаи на италијанско-турска соработка до Врховниот сојузнички совет и побарал сојузничките бродови да бидат испратени во Смирна. Ова барање, иако првично било прифатено од Советот, не било извршено веднаш^[14]. Во овој контекст, британскиот премиер и Канцеларијата за надворешни работи станале главните поддржувачи на грчкото пристигнување, со цел „да се врати јавниот ред и да се спречат масакрите“^[15].

Друштвото за одбрана на отоманските права во Измир^[16][17] (İzmir Müdafaa-i Hukuk-ı Osmaniye Cemiyeti) било организирано да се подготви за пристигнувањето на грчките трупи. Нуредидин-паша бил назначен за гувернер на Ајдинскиот вилает и ги поддржувал активностите на Друштвото за одбрана на османлиските права во Измир. Но, тој поднел оставка под притисок на сојузничките сили. „Камбур“ Ахмед Иџет бег бил назначен за нов гувернер на 11 март, а пензионираниот генерал Али Надир-паша бил назначен на функцијата воен командант на 22 март 1919 година^[7].

Во раните недели на мај 1919 година, сојузничките воени бродови влегле во областа за да се подготват за операцијата. Британскиот адмирал Сомерсет Гоф-Калторп бил главниот командант за операцијата во која биле вклучени британски, американски, француски, италијански и грчки сили. На 11 мај 1919 година, адмирал Марк Л. Бристол, командантот на поморскиот одред на САД во турските води), дошол во Измир од Истанбул на борбен брод. Британските сили би ги окупирале Карабурун и Узунада, француските сили би ги окупирале Урла и Фоча, грчките сили би ја окупирале тврдината Јеникале.

Попладнето на 11 мај 1919 година, командантот на 1-та пешадиска дивизија на грчката армија, позициониран во Кавала, полковникот Николаос Зафириу, добил наредби за операцијата. Следното утро, силите составени од 13.000 војници, како и помошен персонал, 14 транспортни бродови и придружувани од 3 британски и 4 грчки уништувачи, се упатие кон Смирна^[18]. Пораката на Зафириу на своите војници, кои дознале за нивното одредиште само по заминувањето, била следна:

Каде и да одиме, мора да знаеме дека ќе ги ослободиме браќата под туѓо владеење. Ентузијазмот што ги исполнува нашите срца е целосно оправдан, но секоја неправилна манифестација на овој ентузијазам ќе биде целосно без место. Не смееме да заборавиме дека кога ќе стигнеме до нашето одредиште, ќе се сретнеме со Турци, Евреи и Европејци. Сите треба да бидат третирани на ист начин. За малку би станале наши браќа како да биле вистински Грци.^[19]

На 14 мај 1919 година грчката мисија во Смирна прочитала изјава во која се наведува дека грчките трупи ќе пристигнат следниот ден во градот. Смит известува дека оваа вест била „примена со големо чувство“ од грчкото население на градот додека илјадници турски жители се собрале во ридот таа ноќ во знак на протест^[20]. Подоцна, преводите на прокламации издадени од Турците во оваа пригода, се покажале дека намерата не е чисто тихоокеански отпор^[20]. Истата ноќ, неколку стотици затвореници, претежно Турци, биле ослободени од затвор, со соучесништво на отоманската власт и италијанскиот мајор задолжен за затворот^[20]. Некои од нив купиле оружје од складиштето во близина на касарната^[20].

Грчката окупација на Смирна започнала наредниот ден, каде илјадници биле собрани на морскиот брег, мавтајќи со грчки знамиња каде што се очекувало да пристигнат грчките трупи. Митрополитот на Смирна, Хрисостомом ги благословил првите трупи кога пристигнале во 08:00 часот^[13]. Полковникот, кој немал ниту волја, ниту престиж да се наметнува немилосрдно на своите луѓе, не бил задолжен за операцијата и ниту назначениот Висок комесар, ниту високи воени лица не биле таму за пристигнувањето, што резултирало да грчката војска влезе во погрешна комуникација и лоша на дисциплина. Полкот 1/38-та Евзон, приостигнал северно од местото каде што требало да ја заземе својата функција. Како резултат на тоа, тие морале да маршираат кон југ поминувајќи голем дел од грчките гужви што го славеле пристигнувањето, а исто така и преку османлиската влада Конак и касарната на османлиските трупи. Еден Турчин пукал и хаосот резултирал со тоа што грчките трупи испукале повеќе истрели во Конак и касарната. Османлиските трупи се предале и грчкиот полк започнал да маршира кон брегот. Сојузничките офицери во пристаништето објавиле дека грчките трупи исплукале повеќе турски затвореници за време на маршот и потоа ги виделе како ги фрлаат во морето. Затворениците биле принудени да извикуваат „Да живее Венизелос!“ и „Да живее Грција!“^[21]. Доналд Виттал, британски државјанин и еден од ретките неутрални набудувачи за време на пристигнувањето, изјавил за третманот на турските затвореници, дека „Тоа беше направено да помине без никакво понижување и добија добра зделка“. Но, Витал проценил дека биле убиени триесет невооружени затвореници^[21]. Капетанот на HMS Adventure објавил дека еден турски офицер, марширајќи со рацете нагоре, се испуштил надвор од редот. Тој бил удрен со пушка на еден грчки војник на задниот дел од главата. Кога се обидел да застане, тој бил повторно удрен, пред да му биде разнесена главата^[21].

Насилството и нередот следеле по пристигнувањето и грчките трупи и грчките граѓани на Смирна учествувале во овие акции. Некои продавници што им припаѓале на Евреите исто така биле ограбени од грчки војници^[22]. За деновите по пристигнувањето, грчките трупи произволно притвориле околу 2.500 луѓе. Грабежите на турските куќи во градот и во околните области започнале ноќта на 15 мај и продолжиле многу денови после тоа. Меѓу-сојузничката истражна комисија известила дека:

На 15 и 16 мај во градот се случија безброј акти на насилство и грабежи насочени кон турскиот народ и нивните домови. Беа ограбени и тоа ги спречи Турците да ги напуштат своите домови. Многу жени биле силувани. Некои луѓе беа убиени. Овие акти на насилство и грабежи беа извршени во најголем дел од толпа Грци од градот, иако е докажано дека се вклучиле и војници и дека воените власти не презеле никакви ефикасни мерки за запирање на актите на насилство и грабежи сè додека не се беше предоцна.^[7]

Адмиралот Калдорп ја напуштил областа на 21 мај и на 23 мај грчкиот командант во областа тргнал против наредбите издадени од сојузниците и Венизелос, каде било преземено проширување на воените операции во Ајден и Шухут. Овие операции првично не се соочиле со значителен отпор, но етничкото насилство избувнало по патот што довело до значително насилство и хаос; особено во Битката кај Ајдин од 27 мај до 27 јуни 1919 година. Во многу области, грчките сили ја демобилизирале отоманската полиција и потоа ја напуштале областа, што резултирало турските банди да го ограбуваат грчки имот и да убиваат грчки граѓани. Ова претставувало одмазда за злосторствата извршени од грчките војници и цивили во Смирна и околината против Турците^[23].

Кога злосторствата биле изложени и осудени од страна на Британскиот дом на заедниците на 26 јуни, Венизелос се соочил со британскиот дипломатски притисок да спроведе официјална истрага. Судската воена борба на 15 август 1919 година предводена од грчкиот високи комесар за насилството на 15 и 16 мај изрекол 74 пресуди (вклучувајќи на 48 Грци, 13 Турци, 12 Ерменци и еден Евреин).

Според Меѓу-сојузничката истражна комисија, жртвите на 15 мај биле како што следи: грчката армија (2 убиени, 6 повредени); 100 грчки цивили (20 убиени, 20 удавени, 60 повредени); 300-400 турски цивили убиени или ранети. Очевидци во Смирна пријавиле поголеми цивилни жртви меѓу Турците. Американскиот поморски офицер на УСС Аризона, кој се наоѓал во пристаништето во Смирна, проценува дека биле убиени 300-500 Турци со вкупно 700-1000 жртви. Во врска со грчките жртви, тој проценил дека загинале 2 и 15-20 повредени војници, 20-30 убиени и 40-50 повредени цивили. Реверен МекЛаклан, Канаѓанец задолжен за меѓународниот колеџ во Смирна, проценил дека загинале 400-600 Турци^[8].

Грчката армија уште на почетокот започнала да ги покажува знаците дека тие не дошле за привремено во градот, туку за трајна анексија, со крајна цел да се инкорпорира западна Анадолија во Грција. Оваа намера веќе им била јасна на некои Турци откако виделе кои територии ги освоиле Грците. Турската реакција на овие случувања била исполнета со гнев, што резултирало со насилство во регионот. По првичниот шок од пристигнувањето, турските групи започнале да се одмаздуваат извршувајќи ексцеси против цивилните грчки заедници кои живеат надвор од окупаторската зона^[14]. Додека имало големи демонстрации против Сојузничките сили во Истанбул, во Анадолија првиот вооружен судир меѓу Турците и Грците се случил на 28 мај. Ова било помеѓу малото тело на Турците и грчката армија. Потоа, турското герилско војување се разгорело по линијата на грчкиот напредок^[24].

Грчкото пристигнување ја создало зоната Смирна која управувало со областа од 1919 година до 9 септември 1922 година. По насилството во мај 1919 година, многу од сојузниците започнале да ја ограничуваат својата поддршка за операцијата: Франција и Италија станале отпорни на трајната грчка окупација и договорот од Севр во 1920 година кој дал административна контрола на областа на Грција, додека Турција ќе го задржи суверенитетот, со постојан суверенитет да се одлучи по 5 години^[12]. Грчката окупација завршила кога турските сили влегле во Смирна (Измир) на 9 септември 1922 година.

• Celal Erikan, Komutan Atatürk, Cilt I-II, Üçüncü Basım, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2001, ISBN 975-458-288-2. (турски)
• Hakkı Güvendik, Türk İstiklâl Harbi, Batı Cephesi, Yunanlıların Batı Anadolu'da İstila Hareketlerine Başlamaları, İzmir’in İşgali, Mustafa Kemal Paşa'nın Samsun’a Çıkması, Millî Mukavemet'in Kurulması (May 15ıs – 4 Eylül 1919), Cilt 2, Kısım. 1, GenkurMay Başkanlığı Basımevi, Ankara, 1963. (турски)
• Michael Llewellyn-Smith, Ionian Vision : Greece in Asia Minor, 1919-1922., C. Hurst, 1999, London, New edition, 2nd impression.
• Zekeriya Türkmen, Mütareke Döneminde Ordunun Durumu ve Yeniden Yapılanması (1918–1920), Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2001, ISBN 975-16-1372-8. (турски)
• Solomonidis, Victoria (1984). „Greece in Asia Minor: The Greek Administration in the Vilayet of Aydin“ (PDF). University of London, King's College. Посетено на 5 June 2014.

• Greek Occupation of Izmir and Adjoining Territories: Report of the Inter-Allied Commission of Inquiry (May–September 1919), SAM, 1999.
• Greek atrocities in the Vilayet of Smyrna (May to July 1919) Архивирано на 9 јануари 2021 г. Inedited documents and evidence of English and French officers, published by the Permanent bureau of the Turkish Congress in Lausanne