Уништување на шумите и климатски промени

Уништувањето на шумите е првостепен придонесувач за климатските промени,^[1][2] и климатските промени влијаат на шумите.^[3] Промените во користењето на земјиштето, особено во облик на уништување на шумите,^[4] се вториот најголем антропоген извор на емисии на јаглерод диоксид во атмосферата, по согорувањето на фосилните горива.^[5] Стакленички гасови се испуштаат при согорување на шумската биомаса и распаѓање на преостанатиот растителен материјал и јаглеродот на почвата. Глобалните модели и националните пописи на стакленички гасови даваат слични резултати за емисиите од уништувањето на шумите.^[4] Согласно 2019 година, уништувањето на шумите е одговорно за околу 11% од глобалните емисии на стакленички гасови.^[6] Емисиите на јаглерод од тропското уништување на шумите се забрзува.^[7][8] Растечките шуми се секвестрација на јаглерод со дополнителен потенцијал за ублажување на ефектите од климатските промени. Некои од ефектите на климатските промени, како што се повеќе шумски пожари,^[9] појава на инсекти, инвазивни видови и бури се фактори кои го зголемуваат уништувањето на шумите.^[10][11]

Шумите покриваат 31% од површината на Земјата и годишно се губат 75.700 километри квадратни (18,7 милиони хектари) од шумата.^[12] Според Светскиот институт за ресурси, имало зголемување од 12% во загубата на примарните тропски шуми од 2019 до 2020 година^[13]

Уништувањето на шумите често се опишувало како промена на земјиштето од пошумено во оголено земјиште со природни и вештачки средства. Односот помеѓу уништувањето на шумите и климатските промени е тесно поврзан.^[14] Колку повеќе дрвја се отстранети, толку се поголеми ефектите од климатските промени кои, пак, резултираат со губење на повеќе дрвја.^[15]

Уништувањето на шумите доаѓа во многу облици: шумски пожар, отстранување на земјоделските посеви, сточарство и сеча на дрвја.

Според прегледот, северно од 50°С, уништувањето на шумите во големи размери доведува до севкупно нето светско ладење, додека тропското уништување на шумите доведува до значително затоплување не само поради влијанијата на CO₂, туку и поради други биофизички механизми (со што јаглеродноцентричните мерења се несоодветни). Поради високите температури на светско ниво, уништувањето на шумите е во постојан пораст.^[17] Покрај тоа, тропските шуми помагаат да се олади просечната глобална температура за повеќе од 1 °C.^[18][19]

Уништувањето на тропските шуми може да предизвика превртувачки точки во климатскиот систем и опаѓање на шумскиот екосистем, што исто така би имало ефекти врз климатските промени.^{[20][21][22][23]}

Уништувањето на шумите, особено во големите делови на Амазон, каде што речиси 20% од прашумите се чисти, има климактички ефекти и ефекти врз изворите на вода, како и врз почвата.^[24][25] Покрај тоа, видот на користење на земјиштето по уништувањето на шумите, исто така, дава различни резултати. Кога обесшумуваното земјиште е претворено во пасиште за пасење на добитокот, тоа има поголем ефект врз екосистемот отколку преобразувањето на шума во земјоделско земјиште.^[26] Друг ефект од уништувањето на шумите во амазонската прашума се гледа преку поголемата количина на емисија на јаглерод диоксид. Амазонската прашума впива една четвртина од емисиите на јаглерод диоксид на Земјата, меѓутоа, количината на CO₂ впиена денес се намалува за 30% од 1990-тите поради уништувањето на шумите.^[27]

Според студиите за моделирање се заклучува дека постојат два клучни моменти кои можат да доведат до катастрофални ефекти во дождовните шуми на Амазон кои со зголемување на температурата за 4 °C и уништувањето на шумите достигнува ниво од 40%.^[28]

Човечката активност, како што е уништувањето на шумите за пасење на добитокот и огревното дрво, доведе до деградација на шумите и прекумерно црпење што резултира со губење на биолошката разновидност на екосистемот. Губењето и деградацијата на шумите има директно влијание врз разновидната флора и фауна на Земјата и, според тоа, врз климатските промени бидејќи тие се најдобрата одбрана од акумулацијата на CO₂ во атмосферата.^[29][30][31] Ако има повеќе зеленило со фотосинтеза, повеќе CO₂ ќе се впива, а со тоа се урамнотежува потенцијалната температура се зголемува.^[32]

Шумите се атмосферски прочистувач на јаглерод на природата; растенијата земаат атмосферски јаглерод диоксид (стакленички гас) и го претвораат јаглеродот во шеќери и растителни материјали преку постапката на фотосинтеза.^[33] Јаглеродот се складира во дрвјата, вегетацијата и почвата на шумите. Истражувањата покажуваат дека „непроменетите шуми“, всушност, го задржуваат јаглеродот.^[34] Примери на големи шуми кои имаат значително влијание врз рамнотежата на јаглеродот се амазонските и средноафриканските прашуми.^[35] Сепак, уништувањето на шумите ги нарушува процесите на секвестрација на јаглерод и влијае на месната клима. Дополнително, сечењето дрвја игра улога во циклусот на позитивни повратни информации насочени на климатските промени во многу поголем обем, како што откриваат студиите.^[34]

Кога климата се менува, така предизвикува промена во географскиот опсег на видот со цел да се одржат климатските услови (температура, влажност) на кои е навикнат. Еколошките зони ќе се поместат за приближно 160 км на 1^oС.^[32] Намалувањето на површината на кое било живеалиште, но особено во шумското живеалиште заедно со климатските промени, овозможува инвазија на видовите и можност за биотска хомогенизација бидејќи посилните инвазивни видови можат да ги преземат послабите видови во кревкиот екосистем.^[32] Луѓето, исто така, би биле погодени од губењето на биолошката разновидност бидејќи храната, енергијата и другите модели на „екосистемски добра и услуги“ се нарушени.

Согорувањето или сечењето дрвја ги менува ефектите од секвестрацијата на јаглеродот и ослободува стакленички гасови (вклучувајќи го и јаглеродниот диоксид) во атмосферата.^[35] Понатаму, уништувањето на шумите го менува пејзажот и одбивањето на земјината површина, односно намалувањето на албедото. Ова резултира со зголемување на впивање на светлосната енергија од сонцето во облик на топлина, што го подобрува глобалното затоплување.^[34]

Како последица на намалената евапотранспирација, се намалуваат и врнежите. Тоа подразбира потопла и посува клима и подолга сушна сезона.^[36][37] Оваа промена на климата има драстични еколошки и глобални влијанија, вклучително и зголемување на сериозноста и зачестеноста на пожарите, како и нарушување на постапката на опрашување што најверојатно ќе се прошири надвор од областа на уништувањето на шумите.^[36][37]

Според една студија објавена во 2023 година, тропското уништување на шумите довело до значително намалување на количината на забележани врнежи.^[38] До 2100 година, истражувачите предвидуваат дека уништувањето на шумите кај Конго ќе ги намали регионалните нивоа на врнежи до 8-10%.^[38]

Статистиката покажала дека постои директна корелација помеѓу шумските пожари и уништувањето на шумите. Статистиката во врска со областите на бразилски Амазон во текот на раните 2000-ти, покажала дека пожарите и загадувањето на воздухот што ги придружува овие пожари ги отсликуваат моделите на уништување на шумите.^[39]

Амазонската прашума неодамна доживеала пожари кои се случиле во внатрешноста на шумата кога шумските пожари имаат тежнеење да се појават на надворешните рабови на шумата.^[13] Поради промената на температурата, климата околу шумите станала топла и сува, со услови кои овозможуваат појава на шумски пожари.^[13]

Под неповолни климатски промени, до крајот на векот, 21% од Амазон ќе биде ранлив по пожарот. Во 3% од Амазон, интервалите за повторно опожарување се веќе пократки од времето потребно за обновување на тревната покривка, што значи висок ризик од неповратни преместувања во состојба на деградирана шума со трева која се одржува со оган. Југоисточниот регион на Амазон во моментов е изложен на најголем ризик од неповратна деградација.^[40]

Според една студија во тропската тресетна шума во Борнео, уништувањето на шумите исто така придонесува за зголемување на ризикот од пожари.^[41]

Можните методи за пошумување се големи индустриски насади, засадување дрвја во постоечките земјоделски системи, насади од мали размери од страна на сопствениците на земјиштето, воспоставување шуми на заеднички површини и рехабилитација на деградирани области преку садење дрвја или потпомогнато природно обновување.^[42]

Ново пошумување е засадување дрвца каде што претходно немало покриеност со дрвја. Постојат три различни типови на пошумување кои би можеле да имаат различни ефекти врз количината на јаглерод диоксид што се зема од атмосферата. Трите видови на пошумување се природно обновување, комерцијални насади и агрошумарство.^[43] Иако пошумувањето може да помогне да се намалат емисиите на јаглерод како резултат на климатските промени, природното обновување тежнее да биде најефективно од трите.^[43] Природното обновување обично се однесува на широк спектар на вегетација, правејќи природни шумски нивоа, така што растенијата можат да добијат сончева светлина за фотосинтеза. Комерцијалните плантажи обично резултираат со масовни количества граѓа, која ако е користена за гориво, ќе го ослободи складираниот CO₂ назад во атмосферата. Агрошумарството складира енергија врз основа на големината и видот на растението, што значи дека ефектот ќе варира во зависност од тоа што е засадено.^[43]

Собирањето и снабдувањето со дрва достигнало околу 550 милиони м³ годишно, додека вкупната залиха на европски шуми се зголемила за повеќе од четири пати во текот на претходните шест децении. Сега отпаѓа околу 35 милијарди м³ шумска биомаса.^[44][45] Од почетокот на 1990-тите, количините на дрво и јаглерод складирани во европските шуми се зголемиле за 50% поради поголемата шумска површина и резервите на биомаса. Секоја година, европските шуми апсорбираат и складираат околу 155 милиони тони еднакви на CO₂. Ова е споредливо со 10% од емисиите на сите други сектори во Европа.^[44][46][47]

Шумарската индустрија се обидува да ги ублажи климатските промени преку зајакнување на складирањето на јаглерод во растечките дрвја и почви и подобрување на одржливото снабдување со обновливи суровини преку одржливо управување со шумите.^[44][48]

Балискиот акционен план бил развиен во декември 2007 година на Бали, Индонезија.^[49][50] Тоа е директен резултат на Протоколот од Кјото од декември 1997 година^[31][51] Еден од клучните елементи на Балискиот акционен план вклучува заеднички напор од страна на земјите-членки на Протоколот од Кјото да донесат и создадат пристапи на политиката кои го поттикнуваат намалувањето на емисиите предизвикани од уништувањето на шумите и деградацијата на шумите во светот во развој.^[52] Ја истакнале важноста на одржливото управување со шумите и практиките за зачувување во ублажувањето на климатските промени. Ова заедно со зголеменото внимание на залихите на емисиите на јаглерод како начин да се обезбеди дополнителен проток на ресурси во земјите во развој.^[31]

Кампањата „Милијарда дрва“ (Billion Tree) била пуштена во 2006 година од страна на Програмата за животна средина на Обединетите нации како одговор на предизвиците на глобалното затоплување, како и на поширок спектар на предизвици за одржливост, од снабдување со вода до губење на биолошката разновидност.^[53] Нејзината првична цел била засадување на една милијарда дрвја во 2007 година. Само една година подоцна, во 2008 година, целта на кампањата била подигната на 7 милијарди дрвја - цел што требала да биде исполнета со конференцијата за климатски промени што се одржа во Копенхаген, Данска во декември 2009 година. Три месеци пред конференцијата била надмината границата од 7 милијарди засадени дрвја. Во декември 2011 година, откако биле засадени повеќе од 12 милијарди дрвја, УНЕП формално го предало управувањето со програмата на непрофитната иницијатива „Растение за планетата“ ([Plant-for-the-Planet), со седиште во Минхен, Германија.^[54]

Се смета за најголем резерват на биолошка разновидност во светот, сливот на Амазон е и најголемиот бразилски биом, зафаќајќи речиси половина од територијата на државата. Амазонскиот слив одговара на две петини од територијата на Јужна Америка. Неговата површина од околу седум милиони километри квадратни ја покрива најголемата хидрографска мрежа на планетата, низ која минува околу една петтина од слатката вода во светот. Уништувањето на амазонската прашума е главна причина за климатските промени поради намалувањето на бројот на дрвја на располагање за да се фатат зголемените нивоа на јаглерод диоксид во атмосферата.^[55]

Фондот за Амазон е насочен кон собирање дарувања за неповратни влогови во напорите за спречување, следење и борба против уништувањето на шумите, како и за промовирање на зачувувањето и одржливото користење на шумите во биомот на Амазон, според условите на Уредбата бр. 6,527, од 1 август 2008 година.^[56] Норвешката влада, која е најголемиот дарител на фондот, го замрзнала своето финансирање во 2019 година поради загриженоста за уништување на шумите. Норвешка го врзала продолжувањето на финансирањето со доказ за намалување на уништувањето на шумите.^[57]

Фондот за Амазон ги поддржува следните области: управување со јавни шуми и заштитени подрачја, контрола на животната средина, надгледување и инспекција, одржливо управување со шумите, економски активности создадени со одржливо користење на шумите, еколошко и економско зонирање, територијално уредување и регулација на земјоделството, зачувување и одржливо користење на биолошката разновидност и обновување на оголените области. Покрај нив, Фондот за Амазон може да користи до 20% од своите дарувања за поддршка на развојот на системи за следење и контрола на уништувањето на шумите во други бразилски биоми и во биоми на други тропски земји.^[56]

• Користење на земјиштето, промена на користењето на земјиштето, и шумарство
• Посебен извештај за климатски промени и земјиште
• Бореална шума во Канада
• Намалување на емисиите од обесшумувањето и деградацијата на шумите
• Стандард за природна шума