Четириношци

Четириношци; Период: среден Девон - денес
	Четириношци од четирите денешни класи (по часовникот): жаба (водоземец), хоацин (птица), скинк (влекач) and глушец (цицач)
Научна класификација [ у ]
Царство:	Животни
Тип:	Хордови
Поттип:	’Рбетници
Инфратип:	Вистински вилични ‘рбетници
(нерангирано):	Целоусни
Наткласа:	Четириношци; Broili, 1913
Подгрупи
	Водоземци (Amphibia); Влекачолики (Reptiliomorpha); и вид. во текстот

Четириношците (науч. Tetrapoda) се ‘рбетни животни со четири екстремитети. Во групата спаѓаат водоземците, влекачите, птиците и цицачите. Дури и змиите и другите безноги влекачи и водоземци по потекло се четириношци. Најраните четириношци еволуирале од резноперките во периодот Девон.^[1] Денес четириношците сочинуваат предоминантен дел на фауната, вклучувајќи ги сите поголеми копнени животни. Некои групи дури му се имаат вратено на подводниот живот. Тука спаѓа најголемото животно во природата - синиот кит.

Биоразновидност

Четириношците се делат на четири класи: водоземци, влекачи, цицачи и птици. Нивната разновидност експоненцијално се зголемила со текот на времето: од една група водоземци во Девонот до илјадници видови денес. Главен двигател на општиот состав на биолошката разновидност во Палеозоикот биле водоземците, а во Мезозоикот биле влекачите. Разновидноста доживеала расцут во Кенозоикот со развојот на птиците и цицачите. Зголемувањето на разновидноста значело и сè поголемо групирање на животните. Првите четириношци живеел во крајводни средини и се хранеле претежно со риба. Денес на Земјата постои огромен број на четириножни животни присутни во најразлични средини и со најразличен начин на исхрана.^[2]

Потекло

Во доцниот Девон почнале да се развиваат различни групи на ‘рбетници - потомци на пелагијалните резноперки — like *Eusthenopteron* — exhibited a sequence of adaptations:
•*Panderichthys*, прилагоден на матни плитаци;
•*Tiktaalik* со перки налик на нозе со кои можел да оди по копно;
•Првични четириношци во тревести бари, како;
•Бодликавопрекривни (*Acanthostega*), имал нозе со по осум прсти,
•Рибопрекривни (*Ichthyostega*) со екстремитети.
Во потомството влегуваат и пелагијални резноперки како целакантите.

Еволуцијата на овие животни почнува со разделувањето на ‘рбетниците на риби и четириношци.^[3]^[4] Со ова четириношците постепено ги прилагодувале органите за движење и дишење во вода на копнен начин на живот, и тоа траело 56,8 милиони години колку што траел периодот девон.^[5] Иако ова е една од најсуштинските еволутивни промени во историјата, овој процес е меѓу најдобро проучените благодарение на одличните фосили пронајдени во доцниот XX век како и напредоците во филогенетската анализа.^[6]

Денешни четириножници

Со големиот пресврт во фауната кон крајот на Мезозоикот, преостанале само шест групи на четириношци, кои содржат многу подргрупи што денес се изумрени:

Мазни водоземци (Lissamphibia): жаби и крастави жаби, мрморци и дождовници и безноги водоземци
Желки (Testudines): водни и сувоземни
Лушпести гуштери (Lepidosauria): туатари, гуштери, двооди и змии
Крокодиловидни (Crocodilia): крокодили, алигатори, кајмани и гавијали
Нови птици (Neornithes) : денешните птици
Цицачи (Mammalia)

Класификација

Во продолжение е направена делумна таксономија на четириношците:

колено Хордови (Chordata)
- - класа Резноперки (Sarcopterygii)
    - поткласа Четириноголики (Tetrapodomorpha)
      - Eusthenopteron
      - Panderichthys
      - Tiktaalik
      - Ventastega
- наткласа Четириношци
  - - - фамилија Elginerpetontidae
      - фамилија Acanthostegidae
      - фамилија Ichthyostegidae
      - Hynerpeton
      - фамилија Tulerpeton
      - фамилија Crassigyrinidae
      - фамилија Loxommatidae
      - фамилија Colosteidae
      - фамилија Whatcheeriidae
      - фамилија Diadectidae
  - Жаболики (Batrachomorpha) (напосредно над, под или излишни кај Водоземците)
  - класа Водоземци (Amphibia)
    - поткласа Тенко‘рбетни (Lepospondyli)
    - поткласа Пресечно‘рбетни (Temnospondyli)
    - поткласа Мазни водоземци (Lissamphibia) — жаби, дождовници
  - надред Влекачолики (Reptiliomorpha) contains among others:
    - низа Амниоти (Amniota) which contains among others:
      - класа Влекачи (Reptilia)
      - класа Птици (Aves)
      - класа Синапсиди (Synapsida)
      - класа Цицачи (Mammalia)

Поврзано

Наводи

↑ Clack, J.A. (2002). Gaining ground: the origin and evolution of tetrapods. Bloomington, Indiana, USA.: Indiana University Press.
↑ Sahney, S., Benton, M.J. and Ferry, P.A. (2010). „Links between global taxonomic diversity, ecological diversity and the expansion of vertebrates on land“ (PDF). Biology Letters. 6 (4): 544–547. doi:10.1098/rsbl.2009.1024. PMC 2936204. PMID 20106856.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
↑ Long JA, Gordon MS (2004). „The greatest step in vertebrate history: a paleobiological review of the fish-tetrapod transition“. Physiol. Biochem. Zool. 77 (5): 700–19. doi:10.1086/425183. PMID 15547790. as PDF
↑ Benton 2005, стр. 76–80
↑ Zimmer, C. (1999). At the Water's Edge : Fish with Fingers, Whales with Legs, and How Life Came Ashore but Then Went Back to Sea. Free Press. ISBN 0684856239.
↑ Shubin, N. (2008). Your Inner Fish: A Journey Into the 3.5-Billion-Year History of the Human Body. New York: Pantheon Books. ISBN 978-0375424472.