Шкотски женски болници на Македонскиот фронт

Шкотските женски болници на Македонскиот фронт — добро организирани и опремени полски болнички одделенија на странска медицинска мисија од Велика Британија, која на повеќе локации во северна Грција им помагала на српските медицински служби во грижата на ранетите и болните војници и настраданото население на Македонскиот фронт на неколку локации во северна Грција.^[1] За време на операциите на Македонскиот фронт од 1915 до 1918 г. Во 1918 година, имало три шкотски женски болници: „Гиртон и Њунхамовото одделение“, „Островското одделение“ и подоцна „Др Елси Инглисовото одделение“, кои биле придружувани од „Транспортното одделение“. Болничкиот персонал се состоел исклучиво од жени: образовани лекари, обучени медицински сестри, возачи на брза помош, кои доаѓале од сите делови на Британската Империја.

Првата светска војна морала да биде завршена по две години борба, но борбите допрва требале да започнат. Сојузниците на југот на Балканскиот Полуостров во есента 1915 г., започнале да го организираат Македонскиот фронт, со цел прво да ги прифатат Србите по албанската голгота, да започнат организација околу нивното закрепнување и реорганизација, а потоа, во 1916 година, да би помогнале да се изврши напад врз здружените германски, австроунгарски и бугарски сили. По реорганизацијата на силите, третина од силите на Македонскиот фронт се состоеле од излечени, закрепнати, нахранети, облечени и вооружени српски војници од Крф, Северна Африка, Корзика, како и доброволци од САД и други земји низ светот. Реорганизирана била и српската воено-медицинска служба, која претрпела огромни загуби во првите две години од војната и епидемијата на тифус во Србија.^[2]

Во придружба на француските експедициските сили (француски: L'Armée d'Orient) било Гиртон и Њунхамовото одделение од шкотската женска болница. Ова одделение, прославено од славата за својата медицинска и хируршка работа од западниот фронт во Франција, пристигнала во Солун од Западниот фронт во Франција. во ноември 1915 година, за да им помогне на Србите во закрепнувањето на нивните сили кои штотуку тргнале кон албанската голгота, а подоцна и да ги поддржи во воените операции за конечно ослободување на земјата.

Гиртон и Њунхамовото одделение на Солунскиот фронт, работеле од ноември 1915 година, под стручното раководство на д-р Ен Луиз Мекилрој (1874–1968) (од формирањето на единицата на 8 мај 1915 година па се до крајот на постоењето и работењето на 1 септември 1919 година). Од Солун до ослободувањето на Србија, оваа болница првенствено се занимавала со рехабилитација и ортопедска протетика на бројни српски воени инвалиди.

По пристигнувањето во Солун, болницата била испратена во јужниот дел на Македонија, во Гевгелија, за да ја прими војската и населението во бегство кои биле во повлекување под непријателски напад. Основана е околу стара фабрика за свила, во многу тешки есенски услови. Поради големиот студ, операциите се изведувале под шатори со голема потешкотија, а силните ветрови се заканувале да ги уништат шаторите.^[1] Војниците дошле во болницата со силни заледувања, бидејќи биле изложени на силен мраз и ветер на околните ридови, па често биле извршени ампутации на екстремитетите и стапалата поради гангрена. Непосредната близина на болницата до борбената линија значела дека била постојано загрозена од артилериски оган, но и од бугарска инвазија.

Во почетокот на декември, заедно со Србите и сојузничката војска, болницата се повлекла од бугарската опколена Гевгелија кон Солун, каде останала и продолжила да работи до крајот на војната.

По пристигнувањето во Солун, единицата го затекнала градот преполн со војници. Единствениот простор за болница била во областа Каламарија во близина на морето, тесен, слабо исушен простор опкружен со згради. И пациентите и персоналот главно биле сместени под шатори, бидејќи условите за сместување во објектите биле ограничени. Иако локацијата била прифатена како привремена, единицата била преместена на подобра локација есента 1917 година.

1. ↑ ^{1,0 1,1} McIlroy, A. L. (1917). „The Work of a Unit of the Scottish Women's Hospitals in France, Serbia, and Salonica“. Glasgow Medical Journal. 88 (5): 277–87. PMC 5923908. PMID 30434852.
2. ↑ Ignjatović M, Stanković N (2004). „Srpsko ratno hirurško iskustvo (1876-1918) V deo: Ratna hirurgija u Srbiji u Prvom svetskom ratu“. Vojnosanitetski Pregled. 61 (3): 331–342.