Карта на големи човечки преселби базирана на mtDNA .
Хаплогрупата X се оддалечила од хаплогрупата N, пред околу 30.000 години (непосредно пред или за време на Последниот глацијален максимум). Таа е предок на поткладовите X2 и X1, кои настанале ок. 16-21 илјади и ок. 14-24 илјади години, соодветно.
Распространетост
Хаплогрупата X се наоѓа кај приближно 2% од домородните Европејци,[4] и 13% од сите домородни северноамериканци.[5][6] Дополнително, Хаплогрупата е присутна кај околу 3% од Асирците, со високи концентрации и во Ерзурум, Турција. Имено, хаплогрупата е особено честа, со 14,3%, меѓу домородците на оазата Бахарија (Западна Пустина, Египет).[7] Поткладот X1 е многу поредок и е во голема мера ограничен на Северна Африка, Африканскиот Рог и Блискиот Исток.
Се смета дека поткладот X2 претрпел големо ширење и распространување на населението околу или веднаш по последниот глацијален максимум, пред околу 20.000 години. Посилно е застапена на Блискиот Исток, Кавказ и јужна Европа, а нешто помалку застапена во остатокот од Европа. Највисоки концентрации се најдени во Оџибвите (25%), Сијкусите (15%), Ну-Ча-Нултите (12%), Грузија (8%), Оркните (7%) и меѓу друзите во асирската заедница во Израел (27%). Поткладовите на X2 не се присутни кај јужноамериканските населенија на Американците.[8] Најстариот познат човек поврзан со X2 е Човекот Кеневик, чии останки биле откриени водржавата Вашингтон и датираат околу 9000 години.
Археогенетика
Хаплогрупата X е пронајдена во разни други примероци на коски кои биле анализирани за древна ДНК, вклучувајќи примероци поврзани со линеарната грнчарска култура на Големата унгарска раминина (X2b-T226C, Гарадна-Елкеруло локација 2, 1/1 или 100%), линеарна грнчарска култура (X2d1, -Сонтагсфелд, 1/22 или ~5%), и Ибериско бакарно време (X2b, Ла Кабола, 1/3 или 33%; X2b, Ел Сотилјо, 1/3 или 33%; X2b, пештерата Ел Мирадор, 1 /12 или ~8%).[9] Абел-бет-маха 2201 бил човек кој живеел помеѓу 1014 и 836 п.н.е. за време на железното време на Левант и бил пронајден во регионот кој денес е познат како Абел Бет Мака, Метула, Израел. Тој бил поврзан со галилејската културна група. Неговата директна мајчинска линија припаѓала на мтДНК хаплогрупата X2b. Хаплогрупата X е пронајдена во древна Асирија и древните египетски мумии ископани на археолошкото наоѓалиште Абусир ел-Мелек во Блискиот Египет, кои датираат од доцното Ново Кралство и римскиот период.[10] Откриени се и фосили ископани на местото Келиф ел-Боруд од доцниот неолит во Мароко, кои се датирани на околу 5.000 години, кои го носат поткладот X2.[11]
Друзи
Во Евроазија, најголемата честота на хаплогрупата X е забележана кај Друзите, малцинско население во Израел, Јордан, Либан и Сирија, исто толку во X1 (16%) како во X2 (11%).[12] Друзите, исто така, имаат голема разновидност на X лозата. Овој модел на хетерогено родителско потекло е во согласност со традицијата на Друзите. Галилејските Друзи претставуваат популациона изолација, така што нивната комбинација на висока честота и разновидност на X означува филогенетски рефугиум, обезбедувајќи примерок од генетскиот пејзаж на Блискиот Исток пред современата доба.[13]
Северна Америка
Хаплогрупата X е исто така една од петте хаплогрупи кои биле пронајдени кај домородните народи на Америка.[14] (имено, потклад X2a).
Иако се јавува само на честота од околу 3% за вкупното домородно население на Америка, таа е поголема хаплогрупа во Северна Америка, каде што кај Алгонквините сочинува до 25% од типовите мтДНК.[15][16] Таа е исто така присутна во помал процент на запад и југ од оваа област - меѓу Сијуксите (15%), Ну-чах-нултите (11%-13%), Навахо (7%) и Јакамите (5 %).[17][18] Во Латинска Америка, хаплотипот X6 бил присутен кај Тарахума 1,8% (1/53) и Хујхол 20% (3/15) [19] X6 и X7 биле пронајдени и кај 12% кај народот Јаномани.[20]
За разлика од четирите главни домородните американски мтДНК хаплогрупи (A, B, C, D), X не е силно поврзана со Источна Азија. Главната појава на Х во Азија откриена досега е кај народот Алтајци во Сибир.[21]
Една теорија за тоа како X хаплогрупата завршила во Северна Америка е дека луѓето што ја поседувале групата, мигрирале од средна Азија заедно со хаплогрупите A, B, C и D, од предок од регионот Алтај во Средна Азија. Две секвенци од хаплогрупата X2 биле земени источно од Алтај меѓу Евенките од Среден Сибир. Овие две низи припаѓаат на X2* и X2b. Неизвесно е дали тие претставуваат остаток од преселбата на X2 низ Сибир или имаат понов влез.
Ова релативно отсуство на хаплогрупата X2 во Азија е еден од главните фактори што се користат за поддршка на хипотезата на солитрејската култура во текот на раните 2000-ти. Таа хипотеза претпоставува дека хаплогрупата X стигнала до Северна Америка со бран на европска преселба што произлегла од солитрејската култура, култура од камено доба во југозападна Франција и во Шпанија, со брод околу јужниот раб на Арктичкиот леден пакет пред околу 20.000 години.[22][23] Од подоцнежните 2000-ти и во текот на 2010-тите, доказите се свртеле против оваа хипотезата, бидејќи не било пронајдено присуство на мтДНК предок на X2a во Европа или на Блискиот Исток. Новите лози X2a и X2g не се изведени од лозата на стариот свет X2b, X2c, X2d, X2e и X2f, што укажува на раното потекло на лозата на Новиот свет „веројатно на самиот почеток на нивното ширење и ширење од Блискиот Исток“. Студија од 2008 година дошла до заклучок дека присуството на хаплогрупата X во Америка не ја поддржува преселбата од Европа од солитрејскиот период.[17] Лозата на хаплогрупата X во Америка не е изведена од европски потклад, туку претставува независен потклад, означен како X2a.[24] Поткладот X2a не е пронајден во Евроазија и најверојатно се појавил кај раното палеоиндиско население, пред околу 13.000 години.[25] Базална варијанта на X2a е пронајдена во фосилот Човекот Кеневик (пред околу 9.000 години).[26]
Поткладови
Дрво
Ова филогенетско дрво на хаплогрупата X поткладови се заснова на трудот на Манис ван Овен и Манфред Кајзер Ажурирано сеопфатно филогенетско стебло на глобалната варијација на човечката митохондриска ДНК и последователните објавени истражувања.
↑van Oven M, Kayser M (Feb 2009). „Updated comprehensive phylogenetic tree of global human mitochondrial DNA variation“. Human Mutation. 30 (2): E386–394. doi:10.1002/humu.20921. PMID18853457. S2CID27566749.
↑Malhi, Ripan S.; Smith, David Glenn (September 2002). „Brief communication: Haplogroup X confirmed in prehistoric North America“. American Journal of Physical Anthropology. 119 (1): 84–86. doi:10.1002/ajpa.10106. PMID12209576. |hdl-access= бара |hdl= (help)
↑Kujanová, Martina; Pereira, Luísa; Fernandes, Verónica; Pereira, Joana B.; Černý, Viktor (October 2009). „Near Eastern Neolithic genetic input in a small oasis of the Egyptian Western Desert“. American Journal of Physical Anthropology. 140 (2): 336–346. doi:10.1002/ajpa.21078. PMID19425100.
↑Bradley, Bruce; Stanford, Dennis (December 2004). „The North Atlantic ice-edge corridor: A possible Palaeolithic route to the New World“. World Archaeology. 36 (4): 459–478. doi:10.1080/0043824042000303656.
↑
"Сличностите во староста и географската распространетост за C4c и претходно анализираната лоза X2a обезбедуваат поддршка за сценариото за двојно потекло за Палео-Индијанците. Имајќи предвид дека C4c е длабоко вкоренет во азискиот дел од мтДНК филогенијата и е несомнено од азиско потекло, наодот дека C4c и X2a се карактеризираат со паралелни генетски истории, дефинитивно ја отфрла контроверзната хипотеза за атлантскиот глацијален влезен пат во Северна Америка.„Mitochondrial haplogroup C4c: a rare lineage entering America through the ice-free corridor?“. American Journal of Physical Anthropology. 147 (1): 35–39. Jan 2012. doi:10.1002/ajpa.21614. PMID22024980.
↑X2a is dated 12,8+7,1 6,7 in Soares et al. (2009).
↑"X2a не е пронајден никаде во Евроазија, а филогеографијата не ни дава убедлива причина да мислиме дека е поверојатно дека доаѓа од Европа отколку од Сибир. Понатаму, анализата на целосниот геном на Човекот Кеневик, кој припаѓа на најбазалната лоза на X2a досега идентификувана, не дава индикации за неодамнешното европско потекло и ја поместува местоположбата на најдлабоката гранка на X2a на западниот брег, во согласност со X2a што припаѓа на истото население на предците како и другите основачки митохондријални хаплогрупи. Ниту, пак, било какви студии со висока резолуција за податоци ширум геномот од домородните американски населенија дадоа докази за плеистоценското европско потекло или трансатлантскиот проток на гени." Raff, Jennifer A.; Bolnick, Deborah A (2015). „Does Mitochondrial Haplogroup X Indicate Ancient Trans-Atlantic Migration to the Americas? A Critical Re-Evaluation“. PaleoAmerica. 1 (4): 297–304. doi:10.1179/2055556315Z.00000000040.
Дополнителна литература
Ribetio-dos-Santos AK, Santos SE, Machado AL, Guapindaia V, Zago MA (Sep 1996). „Heterogeneity of mitochondrial DNA haplotypes in Pre-Columbian Natives of the Amazon region“. American Journal of Physical Anthropology. 101 (1): 29–37. doi:10.1002/(SICI)1096-8644(199609)101:1<29::AID-AJPA3>3.0.CO;2-8. PMID8876812.
Zakharov IA, Derenko MV, Maliarchuk BA, Dambueva IK, Dorzhu CM, Rychkov SY (Apr 2004). „Mitochondrial DNA variation in the aboriginal populations of the Altai-Baikal region: implications for the genetic history of North Asia and America“. Annals of the New York Academy of Sciences. 1011 (1): 21–35. Bibcode:2004NYASA1011...21Z. doi:10.1196/annals.1293.003. PMID15126280. S2CID37139929.
.PNG)
