ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံ

ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံဟူသည်မှာ ပင်လယ်ကမ်းစပ်နှင့်နယ်မြေမထိစပ်ပဲ ကုန်းမြေအတွင်းပိတ်နေသော (သို့မဟုတ်) ကုန်းတွင်းပိတ်ပင်လယ်နှင့်သာ နယ်မြေထိစပ်နေသော တိုင်းပြည်ကို ဆိုလိုသည်။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံ စုစုပေါင်း (၄၇)နိုင်ငံရှိသည်။ မြောက်အမေရိကတိုက်၊ ဩစတြေးလျတိုက်နှင့် လူနေထိုင်မှုမရှိသော အန္တာတိကတိုက် တို့တွင် ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံ မရှိပေ။

ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂ ပင်လယ်ဆိုင်ရာသဘောတူညီချက်ဥပဒေများအရ ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံတစ်ခုအား ဆက်စပ်နိုင်ငံနယ်မြေတစ်ခုမှတစ်ဆင့် ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်းဆီသို့ အခွန်မဲ့ ကုန်စည်သယ်ယူပို့ဆောင်ခွင့် ပေးထားသည်။ ကုလသမဂ္ဂမှ ကုန်းတွင်းပိတ်ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများအား ကူညီရန်အတွက် အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးချုပ်၏ ကွပ်ကဲမှုအောက်တွင် အစီအစဉ်တစ်ခု ချမှတ်ဆောင်ရွက်လျက် ရှိသည်။ လက်ရှိတာဝန်ရှိသူမှာ Anwarul Karim Chowdhury ဖြစ်သည်။ အချို့သောတိုင်းပြည်များသည် လွန်စွာရှည်လျားသော ကမ်းရိုးတန်းများ ပိုင်ဆိုင်ကြသော်လည်း ကုန်သွယ်ရေးအတွက် အသုံးပြု၍ မရနိုင်ပေ။ ဥပမာအားဖြင့် သမိုင်းကြောင်းအရ ရုရှားနိုင်ငံသည် အာတိတ် သမုဒ္ဒရာဖက်တွင်သာ ဆိပ်ကမ်းတည်ဆောက်နိုင်ပြီး ရေခဲနေမှုကြောင့် တစ်နှစ်လျှင် လပေါင်းများစွာ အသုံးမပြုနိုင်ပဲ ပိတ်ထားရသည်။ သို့ဖြစ်၍ ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်း ပိုင်ဆိုင်လိုမှုသည် ရုရှား၏ ဘောလ်တစ်ပင်လယ်၊ ပင်လယ်နက် နှင့် ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာ များဖက်သို့ နယ်မြေချဲ့ထွင်မှုအတွက် တွန်းအားဖြစ်စေခဲ့သည်။ အခြားတစ်ဖက်တွင်လည်း အချို့သော ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံများသည် နီးစပ်ရာ ပင်လယ်ကမ်းစပ်သို့ ဆက်သွယ်ရန်အတွက် သင်္ဘောများ ခုတ်မောင်းနိုင်လောက်အောင် ကြီးမားသော မြစ်ကြီးများ ရှိနေကြသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ပါရာဂွေးနှင့် ဘိုလီးဗီးယား တို့သည် ပါရာဂွေးမြစ်နှင့် ပါရာနားမြစ် များမှတစ်ဆင့် ပင်လယ်ထွက်ပေါက် ရယူနိုင်ကြသည်။ အချို့သောတိုင်းပြည်များမှာမူ ကက်စပီယန်ပင်လယ် နှင့် အေရယ်ပင်လယ် တို့ကဲ့သို့သော ကုန်းတွင်းပိတ်ပင်လယ်များနှင့် ရှည်လျားသော ကမ်းရိုးတန်းများ ရှိနေကြသည်။ သို့ရာတွင် သမုဒ္ဒရာထွက်ပေါက် မရှိသဖြင့် ပင်လယ်ရေကြောင်းကုန်သွယ်မှု မပြုနိုင်ပေ (ကက်စပီယန်ပင်လယ်သည် ယခုအခါ ဗော်လ်ဂါမြစ်နှင့် ဒွန်းမြစ်များ အကြားတွင် ပင်လယ်နက်ဆီသို့ လူလုပ် တူးဖော်ထားသော တူးမြောင်းဖြင့် ပင်လယ်နက်ဆီသို့လမ်းဖောက်ထားသည်။)။ ဥပမာအားဖြင့် ကာဇက်စတန်နိုင်ငံ။

နိုင်ငံ	ဧရိယာ (km²)	လူဦးရေ
အာဖဂန်နစ္စတန်	647,500	29,117,000
အင်ဒိုရာနိုင်ငံ	468	84,082
အာမေးနီးယား	29,743	3,254,300
ဩစတြီးယား	83,871	8,396,760
အဇာဘိုင်ဂျန် [a]	86,600	8,997,400
ဘီလာရုဇ်	207,600	9,484,300
ဘူတန်	38,394	691,141
ဘိုလီးဗီးယား	1,098,581	10,907,778
ဘော့ဆွာနာ	582,000	1,990,876
ဘာကီးနားဖားဆို	274,222	15,746,232
ဘူရွန်ဒီ	27,834	8,988,091
ဗဟိုအာဖရိကသမ္မတနိုင်ငံ	622,984	4,422,000
ချဒ်	1,284,000	10,329,208
ချက်သမ္မတနိုင်ငံ	78,867	10 674 947
အီသီယိုးပီးယား	1,104,300	85,237,338
ဟန်ဂေရီ	93,028	10,005,000
ကာဇက်စတန်[a][b]	2,724,900	16,372,000
ကိုဆိုဗို[c]	10,908	1,804,838
ကာဂျစ္စတန်	199,951	5,482,000
လာအို	236,800	6,320,000
လီဆိုသို[d]	30,355	2,067,000
လစ်တန်စတိန်း	160	35,789
လူဇင်ဘတ်	2,586	502,202
မက်စီဒိုးနီးယား	25,713	2,114,550
မာလဝီ	118,484	15,028,757
မာလီ	1,240,192	14,517,176
မော်လ်ဒိုဗာ	33,846	3,567,500
မွန်ဂိုးလီးယား	1,564,100	2,736,800
နာဂိုနို-ကရာဘက်[c]	11,458	138,000
နီပေါ	147,181	29,331,000
နိုင်ဂျာ	1,267,000	15,306,252
ပါရာဂွေး	406,752	6,349,000
ရဝမ်ဒါ	26,338	10,746,311
ဆန်မာရီနိုနိုင်ငံ[d]	61	31,716
ဆားဘီးယား	88,361	7,306,677
ဆလိုဗက်ကီးယား	49,035	5,429,763
တောင်အော်ဆက်တီးယား[c]	3,900	72,000
တောင်ဆူဒန်	619,745	8,260,490
အဲ့စ်ဝါတီးနီ	17,364	1,185,000
ဆွစ်ဇာလန်	41,284	7,785,600
တာဂျစ်ကစ္စတန်	143,100	7,349,145
ထရန်နစ္စတြီးယား[c]	4,163	537,000
တာ့ခ်မင်နစ္စတန်[a]	488,100	5,110,000
ယူဂန်းဒါး	241,038	32,369,558
ဥဇဘက်ကစ္စတန်[b]	447,400	27,606,007
ဗာတီကန်[d]	0.44	826
ဇမ်ဘီယာ	752,612	12,935,000
ဇင်ဘာဘွေ	390,757	12,521,000
စုစုပေါင်း	16,963,624	470,639,181
Percentage of World	11.4%	6.9%

^[a] ဆားငန်အိုင်ဖြစ်သော ကက်စပီယန်ပင်လယ်သို့သာ ထွက်ပေါက်ရှိသည်။

^[b] ဆားငန်အိုင်ဖြစ်သော အေရီယယ်ပင်လယ်သို့သာ ထွက်ပေါက်ရှိသည်။

^[c] အသိအမှတ်ပြုမှု အငြင်းပွားနေဆဲနိုင်ငံများဖြစ်သည်။

^[d] နိုင်ငံတစ်ခု၏အတွင်းတွင် လုံးဝပိတ်မိနေသောနိုင်ငံများဖြစ်သည်။

အထက်ပါကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံများကို အောက်ပါအတိုင်း နယ်မြေစုဖွဲ့နိုင်သည်။

• ဗဟိုအာရှဒေသ (၆နိုင်ငံ): အာဖဂန်နစ္စတန်၊ ကာဇက်စတန်နိုင်ငံ၊ ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံ၊ တာဂျစ်ကစ္စတန်နိုင်ငံ၊ တာ့ခ်မင်နစ္စတန် နှင့် ဥဇဘက်ကစ္စတန်နိုင်ငံ
• ဥရောပဒေသ (၉နိုင်ငံ): ဩစတြီးယား၊ ချက်သမ္မတနိုင်ငံ၊ ဟန်ဂေရီနိုင်ငံ၊ ကိုဆိုဗို (နိုင်ငံအဖြစ် အပြည့်အဝအသိအမှတ်မပြုသေး)၊ လက်ချင်စတိန်း၊ မြောက်မက်စီဒိုးနီးယားနိုင်ငံ၊ ဆားဘီးယားနိုင်ငံ၊ ဆလိုဗက်ကီးယားနိုင်ငံ နှင့်ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံ
• ဗဟိုနှင့်အရှေ့အာဖရိကဒေသ (၁၀နိုင်ငံ): ဘာကီးနားဖားဆို၊ ဘူရွန်ဒီ၊ ဗဟိုအာဖရိကသမ္မတနိုင်ငံ၊ ချဒ်၊ မာလီနိုင်ငံ၊ နိုင်ဂျားနိုင်ငံ၊ ရဝမ်ဒါနိုင်ငံ၊ ယူဂန္ဓာနိုင်ငံ၊ အီသီယိုပီးယားနိုင်ငံ နှင့် တောင်ဆူဒန်နိုင်ငံ
• တောင်အာဖရိကဒေသ (၄နိုင်ငံ): ဘော့ဆွာနာ၊ မာလဝီနိုင်ငံ၊ ဇမ်ဘီယာနိုင်ငံ၊ ဇင်ဘာဘွေနိုင်ငံ
• ကော့ကေးဆပ်ဒေသ (၃နိုင်ငံ): အာမေးနီးယား၊ အဇာဘိုင်ဂျန်၊ နာဂိုနို-ကရာဘက် (နိုင်ငံအဖြစ်အသိအမှတ်မပြု)
• တောင်အမေရိကဒေသ (၂နိုင်ငံ): ဘိုလီးဗီးယား၊ ပါရာဂွေးနိုင်ငံ

အောက်ပါတိုင်းပြည်များသည် ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံတစ်ခုတည်းအဖြစ် ရပ်တည်နေသော ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံများဖြစ်ကြသည်။

• အာဖိရိကတိုက်(၂နိုင်ငံ): လီဆိုသိုနိုင်ငံ၊ ဆွာဇီလန်နိုင်ငံ
• အာရှတိုက်(၄နိုင်ငံ): ဘူတန်၊ လာအို၊ မွန်ဂိုလီးယားနိုင်ငံ၊ နီပေါနိုင်ငံ
• ဥရောပတိုက် (၆နိုင်ငံ): အင်ဒိုရာ၊ ဘယ်လာရုစ်၊ လူဇင်းဘာ့ခ်နိုင်ငံ၊ မော်လ်ဒိုဗာနိုင်ငံ၊ ဆန်မာရီးနိုးနိုင်ငံ နှင့် ဗာတီကန်စီးတီး
• ကော့ကေးဆပ်ဒေသ (၁နိုင်ငံ): တောင်အော်ဆက်တီးယား (အပြည့်အဝအသိအမှတ်မပြုသေး)

အကယ်၍ ကော့ကေးဆပ်ဒေသကို ဥရောပတိုက်တွင် ထည့်သွင်းရေတွက်ပါက ဥရောပတိုက်သည် ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံအရေအတွက် (၁၉)နိုင်ငံဖြင့် အများဆုံးဖြစ်သည်။ ကာဇက်စတန်နိုင်ငံကို တစ်ခါတရံတွင် ဥရောပ-အာရှခွတည်နိုင်ငံအဖြစ်ယူဆလေ့ရှိရာ ၎င်းကိုပါ ထည့်သွင်းတွက်ချက်ပါက ဥရောပတိုက်သည် ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံပေါင်း (၂၀)အထိရှိမည်ဖြစ်သည်။ အကယ်၍ ၎င်းတိုင်းပြည်များကို အာရှတိုက်တွင်ပါဝင်သည်ဟု ထည့်သွင်းတွက်ချက်ပါက အာဖရိကတိုက်သည် ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံစုစုပေါင်း (၁၆)နိုင်ငံဖြင့် အများဆုံးဖြစ်မည်ဖြစ်သည်။ ကော့ကေးဆပ်တိုင်းပြည်များအားထည့်သွင်းတွက်ချက်မှုပေါ်မူတည်၍ အာရှတိုက်သည် ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံ (၉)နိုင်ငံ သို့မဟုတ် (၁၄)နိုင်ငံရှိသည်။ တောင်အမေရိကတိုက်သည် ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံ (၂)နိုင်ငံတည်းသားရှိသည်။ မြောက်အမေရိကတိုက်နှင့် ဩစတြေးလျတိုက်တို့တွင် ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံမရှိပေ။

ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံတစ်ခုသည် ၎င်းကိုပိတ်ထားသောပတ်ဝန်းကျင်တိုင်းပြည်များသည်လည်း ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံများသာ ဖြစ်နေကြလျှင် ၎င်းနိုင်ငံကို ဒွိကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံ (သို့မဟုတ်) နှစ်ထပ်ပိတ်ကုန်းတွင်ပိတ်နိုင်ငံဟု ခေါ်ဆိုသည်။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဒွိကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံ ၂နိုင်ငံရှိသည်။

1. လက်ချင်စတိန်းသည် ဗဟိုဥရောပဒေသတွင် တည်ရှိပြီး ပင်လယ်ထွက်ပေါက်ရယူရန်အတွက် အနည်းဆုံး ဆွစ်ဇာလန်နှင့် ဩစတြီးယား ၂နိုင်ငံကို ဖြတ်သန်းရမည်။
2. ဥဇဘက်ကစ္စတန်သည် ဗဟိုအာရှတွင် တည်ရှိပြီး အာဖဂန်နစ္စတန်၊ ကာဇက်စတန်၊ ကာဂျစ္စတန်၊ တာဂျစ်ကစ္စတန်နှင့် တာ့ခ်မင်နစ္စတန် နိုင်ငံတို့က ဝန်းရံထားသည်။

အကယ်၍ ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံတစ်ခုကို ဝိုင်းပတ်ပိတ်ဆို့ထားသော ပတ်ဝန်းကျင်နိုင်ငံမှာ တစ်နိုင်ငံတည်းသာ ရှိလျှင် ၎င်းကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံကို ဧကဥဿုံကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံဟု ခေါ်ဆိုသည်။ ဧကဥဿုံကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံ (၃)နိုင်ငံရှိသည်။

1. ဆန်မာရီနိုနိုင်ငံ (အီတလီနိုင်ငံအတွင်း လုံးဝပိတ်နေသည်။)
2. ဗာတီကန်စီးတီး (အီတလီနိုင်ငံအတွင်း လုံးဝပိတ်နေသည်။)
3. လီဆိုသိုဘုရင့်နိုင်ငံ (တောင်အာဖရိကနိုင်ငံအတွင်း လုံးဝပိတ်နေသည်။)

အင်္ဂလိပ်ဝီကီပီဒီးယား