ਜਾਨਕੀ ਅੰਮਾਲ

ਜਾਨਕੀ ਅੰਮਾਲ ജാനകി അമ്മാൾ
ਈ. ਕੇ. ਜਾਨਕੀ ਅੰਮਾਲ ਦਾ ਬੁੱਤ, ਬਿਰਲਾ ਉਦਯੋਗਿਕ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰ, ਕੋਲਕਾਤਾ, ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ, ਭਾਰਤ।
ਜਨਮ	(1897-11-04)4 ਨਵੰਬਰ 1897 ਤੇਲੀਚੇਰੀ, ਕੇਰਲ
ਮੌਤ	ਫਰਵਰੀ 1984 (ਉਮਰ 87)
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ	ਭਾਰਤੀ
ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਰੀਅਰ
ਖੇਤਰ	ਬੌਟਨੀ
ਅਦਾਰੇ	ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਬੌਟਨੀ ਲੈਬਾਰਟਰੀ, ਮਦਰਾਸ

ਜਾਨਕੀ ਅੰਮਾਲ ਏਡਵਾਲੇਠ ਕੱਕਟ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ ਔਰਤ ਵਨਸਪਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਜਿਸਨੇ ਸਾਈਟੋਜੇਨੈਟਿਕ ਅਤੇ ਭੂਗੋਲ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ।^[1] ਉਸਦਾ ਵਧੇਰੇ ਜਿਕਰਯੋਗ ਕੰਮ ਗੰਨਾ ਅਤੇ eggplant ਬਾਰੇ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਕੇਰਲ ਦੇ ਬਰਸਾਤੀ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦਵਾਯੁਕਤ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਮਹੱਤਵ ਵਾਲੇ ਵਿਵਿਧ ਪੌਦੇ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੇ।

ਜਾਨਕੀ ਅੰਮਾਲ ਦਾ ਜਨਮ ਕੇਰਲ ਦੇ ਤੇੱਲੀਚੇਰੀ ਵਿੱਚ ਸਾਲ 1897 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਇੱਕ ਤਹਿਜੀਬਯਾਫਤਾ ਮਧਵਰਗੀ ਪਰਵਾਰ ਵਿੱਚ ਜੰਮੀ ਅੰਮਾਲ ਦੇ ਪਿਤਾ ਤਤਕਾਲੀਨ ਮਦਰਾਸ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਉਪ-ਜੱਜ ਸਨ। ਅੰਮਾਲ ਦੇ ਛੇ ਭਰਾ ਅਤੇ ਪੰਜ ਭੈਣਾਂ ਸਨ। ਤੇੱਲੀਚੇਰੀ ਵਿੱਚ ਆਰੰਭਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਅੰਮਾਲ ਮਦਰਾਸ ਚੱਲੀ ਗਈ ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਕਵੀਂਸ ਮੇਰੀਜ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਡਿਗਰੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1921 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੈਜੀਡੇਂਸੀ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਆਨਰਜ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ।

ਫਿਰ 1924 ਵਿੱਚ ਮਿਸ਼ੀਗਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਚਲੀ ਗਈ, 1926 ਵਿੱਚ ਬਾਰਬਰ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਨਾਲ ਬੋਟਨੀ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਮਦਰਾਸ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਚੀਅਨ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਭਾਰਤ ਵਾਪਸ ਆਈ, ਇੱਕ ਓਰੀਐਂਟਲ ਬਾਰਬਰ ਫੈਲੋ ਵਜੋਂ ਮਿਸ਼ੀਗਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਈ ਅਤੇ 1931 ਵਿੱਚ ਪੀਐਚਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ 1956 ਵਿੱਚ ਆਨਰੇਰੀ ਐਲ.ਐਲ.ਡੀ. ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਥੀਸਿਸ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ "ਨਿਕੰਦਰਾ ਫਿਜ਼ਲੋਇਡਜ਼ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰੋਮੋਸੋਮ ਸਟੱਡੀਜ਼" ਸੀ।

ਆਪਣੀ ਵਾਪਸੀ 'ਤੇ, ਉਹ ਤ੍ਰਿਵੇਂਦਰਮ (ਹੁਣ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਾਲਜ, ਤ੍ਰਿਵੇਂਦਰਮ) ਵਿੱਚ ਬਨਸਪਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਬਣ ਗਈ ਅਤੇ 1932 ਅਤੇ 1934 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਸਹਾਇਕ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਜਾਨਕੀ ਫਿਰ ਜੌਨ ਇਨਸ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ, ਮਰਟਨ, ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ। ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੇ C D. ਡਾਰਲਿੰਗਟਨ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਇੱਕ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਸਹਿਯੋਗੀ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ। ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਕੋਇੰਬਟੂਰ ਵਿੱਚ ਗੰਨਾ ਬਰੀਡਿੰਗ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸੀ.ਏ. ਨਾਈ. ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਹਾਈਬ੍ਰਿਡ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਐਸਜੀ 63-32 ਕਿਸਮਾਂ ਸਮੇਤ ਕਈ ਅੰਤਰਜਾਤੀ ਕਰਾਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।^[2]

1939 ਵਿੱਚ ਉਹ ਜੈਨੇਟਿਕਸ, ਐਡਿਨਬਰਗ ਦੀ 7ਵੀਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉੱਥੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਅਗਲੇ ਛੇ ਸਾਲ ਜੌਨ ਇਨਸ ਸੈਂਟਰ ਵਿੱਚ ਸੀ.ਡੀ. ਦੀ ਸਹਾਇਕ ਸਾਇਟੋਲੋਜਿਸਟ ਵਜੋਂ ਬਿਤਾਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ 1945 ਵਿੱਚ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਕ੍ਰੋਮੋਸੋਮ ਐਟਲਸ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੂੰ 1945 ਤੋਂ 1951 ਤੱਕ ਰਾਇਲ ਹਾਰਟੀਕਲਚਰਲ ਸੋਸਾਇਟੀ, ਵਿਸਲੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਇਟੋਲੋਜਿਸਟ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਨੇ ਮੈਗਨੋਲਿਆਸ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਇਟੋਲੋਜੀ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਾਈਬ੍ਰਿਡਾਈਜੇਸ਼ਨ 'ਤੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤੇ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਬੋਟੈਨੀਕਲ ਸਰਵੇਖਣ ਦਾ ਪੁਨਰਗਠਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਵਿਖੇ ਕੇਂਦਰੀ ਬੋਟੈਨੀਕਲ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। 1962 ਤੋਂ, ਉਸ ਨੇ ਜੰਮੂ ਵਿੱਚ ਖੇਤਰੀ ਖੋਜ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਡਿਊਟੀ 'ਤੇ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਟਰੌਮਬੇ ਦੇ ਭਾਭਾ ਪਰਮਾਣੂ ਖੋਜ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਫਿਰ ਮਦਰਾਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਬੋਟਨੀ ਵਿੱਚ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਐਡਵਾਂਸਡ ਸਟੱਡੀ (CAS) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਐਮਰੀਟਸ ਸਾਇੰਟਿਸਟ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਨਵੰਬਰ 1970 ਵਿੱਚ ਮਦਰਾਸ ਵਿੱਚ ਸੈਟਲ ਹੋ ਗਈ।^[3] ਉਹ ਫਰਵਰੀ 1984 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਮਦੂਰਾਵੋਇਲ ਵਿਖੇ ਸੈਂਟਰ ਦੀ ਫੀਲਡ ਲੈਬਾਰਟਰੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਰਹੀ।^[4]

ਅੰਮਾਲ ਨੇ ਵਿਮੈਨ ਈਸਾਈ ਕਾਲਜ, ਮਦਰਾਸ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕ ਰਹੀ। ਉਹ ਮਿਸ਼ੀਗਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਾਰਬਰ ਸਕਾਲਰ ਦੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਤੱਕ ਲਈ ਰਹੇ ਜਿੱਥੋਂ ਉਸ ਨੇ 1925 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪੋਸਟ ਗਰੈਜੂਏਟ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਭਾਰਤ ਵਾਪਸੀ ਦੇ ਬਾਦ ਉਸ ਨੇ ਵੀ॰ਕਰਿ॰ਕਾ॰ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਉਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਅੰਮਾ, ਪਹਿਲਾਂ ਓਰੀਐਂਟਲ ਬਾਰਬਰ ਫ਼ੈਲੋ ਦੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ, ਫੇਰ ਮਿਸ਼ਿਗਨ ਚੱਲੀ ਗਈ ਜਿੱਥੇ 1931 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਡੀ ਐੱਸ ਸੀ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।

1 ਜਨਵਰੀ 2000 ਨੂੰ ਐਸ. ਗੋਪੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਅਤੇ ਵੰਦਨਾ ਕੁਮਾਰ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਇੰਡੀਆ ਕਰੰਟਸ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੇ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਅਮਰੀਕਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਨਕੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ: "ਇੱਕ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਔਰਤਾਂ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ, ਕੀ ਇਹ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇਗਾ? ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਸਰਵੋਤਮ ਜਨਤਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਿੱਚ ਪੀਐਚਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਲਈ!" ਕੇਰਲਾ ਵਿੱਚ ਜਨਮੀ ਜਾਨਕੀ ਯੂ.ਐਸ. (1931) ਵਿੱਚ ਬਨਸਪਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਪੀਐਚਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਔਰਤ ਸੀ, ਅਤੇ ਮਿਸ਼ੀਗਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਉਸ ਦੇ ਅਲਮਾ ਮੈਟਰ ਦੁਆਰਾ ਡੀਐਸਸੀ (ਆਨਰਿਸ ਕਾਰਨਾ) ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੁਝ ਏਸ਼ੀਆਈ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਐਨ ਆਰਬਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਮਾਰਥਾ ਕੁੱਕ ਬਿਲਡਿੰਗ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ, ਇੱਕ ਆਲ-ਔਰਤ ਨਿਵਾਸ ਹਾਲ ਅਤੇ ਬੋਟਨੀ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਹਾਰਲੇ ਹੈਰਿਸ ਬਾਰਟਲੇਟ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਸੀ।

ਉਹ 1935 ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਅਨ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸਿਜ਼ ਅਤੇ 1957 ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਾਇੰਸ ਅਕੈਡਮੀ ਦੀ ਫੈਲੋ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੀ। ਮਿਸ਼ੀਗਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਆਨਰੇਰੀ ਐਲ.ਐਲ.ਡੀ. 1956 ਵਿੱਚ ਬੋਟਨੀ ਅਤੇ ਸਾਇਟੋਜੈਨੇਟਿਕਸ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ: "ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਅਤੇ ਸਹੀ ਨਿਰੀਖਣ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਬਲੈਸਟ, ਉਹ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਯਤਨ ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਸਮਰਪਿਤ ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਨਮੂਨੇ ਵਜੋਂ ਖੜੇ ਹਨ।" ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 1977 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।^[5] ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਜੰਗਲਾਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ 2000 ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਟੈਕਸੋਨੋਮੀ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।

ਉਸ ਨੇ ਬੈਂਗਣ ਦੀਆਂ ਕਈ ਹਾਈਬ੍ਰਿਡ ਕਿਸਮਾਂ (ਬੈਂਗਾਂ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਨਾਮ) ਪੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ।^[6][7][8]

1999 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਦੋ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ: ਈ.ਕੇ. ਜਾਨਕੀ ਅੰਮਾਲ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਵਾਰਡ ਆਨ ਪਲਾਂਟ ਟੈਕਸੋਨੋਮੀ ਅਤੇ ਈ.ਕੇ. ਜਾਨਕੀ ਅੰਮਾਲ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਵਾਰਡ ਆਨ ਐਨੀਮਲ ਟੈਕਸੋਨੋਮੀ।^[9] ਜੰਮੂਤਵੀ ਵਿੱਚ 25000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵਾਲਾ ਹਰਬੇਰੀਅਮ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਜਾਨਕੀ ਅੰਮਾਲ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।^[10] ਜੌਹਨ ਇਨਸ ਸੈਂਟਰ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਪੀਐਚਡੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।^[11]