ਟੋਹਾਣਾ

ਟੋਹਾਣਾ
ਉਪਨਾਮ:  ਨਹਿਰਾਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ
ਟੋਹਾਣਾ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ ਹਰਿਆਣਾ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਦੇਖੋ ਟੋਹਾਣਾ ਟੋਹਾਣਾ (ਭਾਰਤ) ਭਾਰਤ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਦੇਖੋ
ਗੁਣਕ: 29°42′N 75°54′E / 29.7°N 75.9°E / 29.7; 75.9
ਦੇਸ਼	ਭਾਰਤ
ਰਾਜ	ਹਰਿਆਣਾ
ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ	ਫਤਿਹਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ
ਸਰਕਾਰ
• ਕਿਸਮ	ਗਣਤੰਤਰ
ਉੱਚਾਈ	224 m (735 ft)
ਆਬਾਦੀ  (2011)
• ਕੁੱਲ	63,871 [ਸ਼ਹਿਰੀ] 1,99,870 [ਦਿਹਾਤੀ]
ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ
• ਅਧਿਕਾਰਕ	ਹਿੰਦੀ
ਸਮਾਂ ਖੇਤਰ	ਯੂਟੀਸੀ+5:30 (IST)
PIN	125120
ਟੈਲੀਫੋਨ ਕੋਡ	01692
ISO 3166 ਕੋਡ	IN-HR
ਵਾਹਨ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ	HR23

ਟੋਹਾਣਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜ ਦੇ ਫਤਿਹਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਨਗਰ ਕੌਂਸਲ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ 'ਤੌਸ਼ਯਨਾ' ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਨਹਿਰਾਂ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ (ਨਹਿਰੋਂ ਕੀ ਨਗਰੀ) ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਟੋਹਾਣੇ ਦੀ ਸਥਿਤੀ 29°42′N 75°54′E / 29.7°N 75.9°E / 29.7; 75.9 ਹੈ।^[1] ਇਸਦੀ ਔਸਤ ਉਚਾਈ 225 ਮੀਟਰ (734 ਫੁੱਟ) ਹੈ।

ਟੋਹਾਣਾ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਲੋਕ ਹਿੰਦੂ, ਸਿੱਖ ਜਾਂ ਜੈਨ ਹਨ। ਜਾਟ, ਜੱਟ ਸਿੱਖ, ਦਲਿਤ, ਅਗਰਵਾਲ, ਭਾਟੀਆ ਅਤੇ ਅਰੋੜਾ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਹੋਰ ਆਬਾਦੀ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸੈਣੀ, ਜੰਗੀਰ ਅਤੇ ਜੈਨ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਲੋਕ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ, ਹਰਿਆਣਵੀ, ਮੁਲਤਾਨੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਬੋਲਦੇ ਹਨ।

2011 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ,^[2] ਟੋਹਾਣਾ ਵਿੱਚ 12,642 ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ 63,871 ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਸੀ। ਮਰਦ ਆਬਾਦੀ ਦਾ 52.65% ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ 47.35% ਹਨ। ਟੋਹਾਣਾ ਦੀ ਔਸਤ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ 67.81% ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਔਸਤ 74.5% ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ; ਮਰਦ ਸਾਖਰਤਾ 72% ਹੈ, ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ 62.54% ਹੈ। ਟੋਹਾਣਾ ਵਿੱਚ, 11.99% ਆਬਾਦੀ 6 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੀ ਹੈ। 6 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਮਰਦ-ਔਰਤ ਅਨੁਪਾਤ 55.48:44.52 ਹੈ।

ਟੋਹਾਣਾ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਤੋਂ ਦੋ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ। ਗੁਆਂਢੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਹਿਸਾਰ, ਜੋ ਕਿ ਟੋਹਾਣਾ ਤੋਂ 72 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ। ਹਿਸਾਰ 1997 ਤੱਕ ਟੋਹਾਣੇ ਦਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਸੀ। ਫਤਿਹਾਬਾਦ ਨੂੰ ਹਿਸਾਰ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਟੋਹਾਣੇ ਨੂੰ ਉਸ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਫਤਿਹਾਬਾਦ ਵਿਚ ਗਿਆ ਸੀ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪਾਰਕ ਨਹਿਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹਨ।

ਟੋਹਾਣਾ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਮਾਰੂਥਲ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਭਾਖੜਾ ਨੰਗਲ ਸਬ-ਬ੍ਰਾਂਚ ਨਹਿਰ ਨੇ ਕਸਬੇ ਅਤੇ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡਾਂ ਲਈ ਸਿੰਚਾਈ ਦਾ ਸਰੋਤ ਨਹੀਂ ਲਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਟੋਹਾਣਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਹੱਬ ਵਜੋਂ ਵਿਕਸਤ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਰਾਏ ਬਹਾਦਰ ਕੰਵਰ ਸੇਨ ਗੁਪਤਾ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 1899 ਵਿੱਚ ਟੋਹਾਣਾ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।^[3]

ਟੋਹਾਣਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਉੱਤਰੀ ਰੇਲਵੇ ਜ਼ੋਨ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਰੇਲਵੇ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਡਬਲ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਲਾਈਨ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਕੁੱਲ 47 ਟਰੇਨਾਂ ਰੁਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਰੇਲਗੱਡੀ ਅਵਧ ਅਸਾਮ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ ਵੀ ਟੋਹਾਣਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ 'ਤੇ ਰੁਕਦੀ ਹੈ।

ਟੋਹਾਣਾ ਨੈਸ਼ਨਲ ਹਾਈਵੇਅ 148ਬੀ (ਭਾਰਤ) ਨਾਲ ਨਾਰਨੌਲ, ਹਾਂਸੀ, ਮੂਨਕ, ਬਠਿੰਡਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਟੋਹਾਣਾ ਭੂਨਾ ਅਤੇ ਰਤੀਆ ਰਾਹੀਂ ਇਸਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਫਤਿਹਾਬਾਦ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।