ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ
ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ: Nankana Sahib; ਉਰਦੂ: ننکانہ; صاحب, ਪੰਜਾਬੀ: ننکاݨا صاحب (ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ), ਰੋਮਨਾਈਜ਼ਡ: Nankāṇā Ṣahib) ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਥੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 91 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (57 ਮੀਲ) ਅਤੇ ਫੈਸਲਾਬਾਦ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 75 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (47 ਮੀਲ) ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। 2017 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 110,135 ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੀ ਹੈ। 2005 ਤੱਕ, ਇਹ ਸ਼ੇਖੂਪੁਰਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। ਇਸ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਇ ਭੋਇ ਦੀ ਤਲਵੰਡੀ ਕਰਕੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਪਾਵਨ ਧਰਤ ਉਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਬਚਪਨ ਬੀਤਿਆ।[1] ਇਹਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਨਾਂ ਤਲਵੰਡੀ ਸੀ। ਇਹਨੂੰ ਰਾਇ ਭੋਇ ਦੀ ਤਲਵੰਡੀ ਅਤੇ ਰਾਇਪੁਰ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਸਾਹਿਬ ਇਸੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਥਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਬੜੀ ਪਵਿੱਤਰ ਹੈ। ਇਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਹੈੱਡਕਵਾਟਰ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਤਹਿਸੀਲ ਵੀ। ਇਥੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੱਟੀ ਸਾਹਿਬ, ਕਿਆਰਾ ਸਾਹਿਬ, ਬਾਲ ਲੀਲਾ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤੰਬੂ ਸਾਹਿਬ ਆਦਿ ਹੋਰ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਹਨ।  ਇਤਿਹਾਸਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਇਲਾਕਾ ਰਾਜਾ ਵੈਰਾਟ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਸਕ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਮੂਲ ਨਾਮ ਰਾਏਪੁਰ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਇਸਲਾਮੀ ਹਮਲਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।[2] ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਪਹਿਲੀ ਬੰਦੋਬਸਤ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਮੁੜ-ਬਣਾਈ ਗਈ ਟਾਊਨਸ਼ਿਪ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਭਾਟੀ ਸਟਾਕ ਦੇ ਇੱਕ ਰਾਜਪੂਤ ਰਾਏ ਭੋਈ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਹਿੰਦੂ ਪੂਰਵਜ ਸੂਫੀਵਾਦ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਇਸਲਾਮ ਧਾਰਨ ਕਰ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਾਏ-ਭੋਈ-ਦੀ-ਤਲਵੰਡੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੜਪੋਤੇ ਰਾਏ ਬੁਲਾਰ ਭੱਟੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ 'ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ' ਰੱਖਿਆ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ, ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਗਭਗ 1600 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਮੁਰੰਮਤ 1819-20 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਗਿਆਨ-ਪੰਜਾਬ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੰਜਾਬ, ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ, ਪੇਸ਼ਾਵਰ, ਕਾਂਗੜਾ ਅਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾ ਦੀ ਸਿੱਖ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਕਾਲੀ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ, 20 ਫਰਵਰੀ 1921 ਨੂੰ, ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ ਉਦਾਸੀ ਮਹੰਤ (ਪਾਦਰੀ) ਨਰੈਣ ਦਾਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਅਕਾਲੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ 'ਤੇ ਗੋਲੀ ਚਲਾਉਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨਨਕਾਣਾ ਕਤਲੇਆਮ ਹੋਇਆ। ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦਾ ਕੰਟਰੋਲ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਤੱਕ ਇੱਕ ਅੰਦੋਲਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 1930 ਅਤੇ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਹੋਰ ਇਮਾਰਤਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ।[3] ਭੂਗੋਲਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੇਖੂਪੁਰਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਤਹਿਸੀਲ ਸੀ। ਮਈ 2005 ਵਿੱਚ, ਸੂਬਾਈ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਦਰਜਾ ਵਧਾ ਕੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਇੱਕ ਢੰਗ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ।[4] ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਿਤੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਤਹਿਸੀਲਾਂ ਹਨ: ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ, ਸ਼ਾਹ ਕੋਟ ਅਤੇ ਸਾਂਗਲਾ ਹਿੱਲ। ਦਸੰਬਰ 2008 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਦਰਾਬਾਦ ਤਹਿਸੀਲ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਸਥਾਨਕ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਅਤੇ ਰਾਏ ਬੁਲਾਰ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਆਪਸੀ ਹਿੱਤਾਂ ਨਾਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ 100 ਏਕੜ (40 ਹੈਕਟੇਅਰ) ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹਸਪਤਾਲ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਸਹੂਲਤਾਂ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਹੈ।[5] 2007 ਵਿੱਚ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਇਵੈਕੂਈ ਟਰੱਸਟ ਪ੍ਰਾਪਰਟੀ ਬੋਰਡ (ਈਟੀਪੀਬੀ) ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਜਨਰਲ (ਆਰ) ਜ਼ੁਲਫ਼ਕਾਰ ਅਲੀ ਖਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ "ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਬਾਰੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ, ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਅਤੇ ਖੋਜ ਕੇਂਦਰ ਹੋਵੇਗਾ"।[6] ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਸਥਾਨ
ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਹੋਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ। ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੋਕ
ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ/ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਸੰਸਥਾਵਾਂ
ਹਵਾਲੇ
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
