ਪੱਟੀ, ਪੰਜਾਬ

ਪੱਟੀ ਤਰਨਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੇ ਮਾਝਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਤਰਨਤਾਰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਇੱਕ ਨਗਰ ਕੌਂਸਲ ਹੈ। ਇਹ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ 47 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। ਪੱਟੀ ਸ਼ਹਿਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨੇੜੇ ਵੱਸਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜੰਕਸ਼ਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਖੇਮ ਕਰਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੱਕ ਇੱਕ ਰੇਲ ਨੈੱਟਵਰਕ ਰਾਹੀਂ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ (ਖੇਮ ਕਰਨ ਭਾਰਤ ਦਾ ਆਖਰੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਹੈ)।

ਪੱਟੀ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਰਾਏ ਦੁਨੀ ਚੰਦ ਦਾ ਨਿਵਾਸ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰੀ ਬੀਬੀ ਰਜਨੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਜਾਣੀ-ਪਛਾਣੀ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਸੀ। ^[1] ਮੁਗਲ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮੁਗਲ ਗਵਰਨਰ ਵੀ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੱਟੀ ਲਾਹੌਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਤਹਿਸੀਲ ਸੀ। ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮੁਗਲ ਕਿਲ੍ਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਵਾਗਲੇ ਦੀ ਕੰਧ ਦੇ ਖੰਡਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਈ ਹੋਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ ਹਨ। ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਪੱਟੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਕਾਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਅਜੇ ਵੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਧੰਦਿਆਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਸਕੂਲ ਹਨ। ਪੱਟੀ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸਰਹੱਦੀ ਸ਼ਹਿਰ ^[2] ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਾਰੇ ਯੋਗ ਲਾਭਪਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕੋਵਿਡ-19 ਵੈਕਸੀਨ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਖੁਰਾਕ ਨਾਲ ਟੀਕਾਕਰਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਖੇਤਰਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਟੀਕਾਕਰਨ ਮੁਹਿੰਮ ਸਥਾਨਕ ਸਰਕਾਰੀ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਖੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਮੈਡੀਕਲ ਅਫ਼ਸਰ ਡਾ: ਗੁਰਸਿਮਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਚਲਾਈ ਗਈ। ^[3]

ਪੱਟੀ (ਪੰਜਾਬੀ: पट) ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਅਰਥ ਹੈ ਗਲੀ। ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਮੂਲ ਨਾਮ ਪੱਟੀ ਹੈਬਤਪੁਰਾ ਸੀ, ਪਰ ਇੱਕ ਖਾਸ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਪੱਟੀ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਨੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਪਹਿਲੇ ਨਾਮ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਲੈ ਲਈ। ^[4]

ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੱਟੀ ਲਾਹੌਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਤਹਿਸੀਲ ਸੀ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਮਾਲ ਜ਼ਿਲੇ ਨੂੰ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਤਰਨਤਾਰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ। ਪੱਟੀ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀ ਕੇਂਦਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁਝ ਅਨੁਮਾਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ 1000 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਅਜਿਹਾ ਹੈ। ਮੱਧਕਾਲ ਵਿੱਚ ਇਹ 9 ਲੱਖੀ ਪੱਟੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਭਾਵ ਇਸ ਨੇ 9 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੀ ਉੱਚ ਆਮਦਨੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਹੁਕਮਰਾਨ ਰਹੇ ਮਿਰਜ਼ਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਖਾਸ ਹਵੇਲੀ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਲਈ ਢਾਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸਦੇ ਮਾਲਕ 1947 ਵਿੱਚ ਲਾਹੌਰ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਚਲੇ ਗਏ ਸਨ ^[4]

ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਇੱਕ ਟਿੱਲੇ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਸਦੀ ਉਚਾਈ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਪਰ ਉੱਚਾ ਟਿੱਲਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਸ਼ਿਵ ਮੰਦਰ ਹੈ। ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ 1755 ਵਿੱਚ ਬਣਿਆ ਇੱਕ ਕਿਲ੍ਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਾਲ 2003 ਤੱਕ ਸਥਾਨਕ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਸੀ ^[4]

ਪੱਟੀ ਦੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਭਰਪੂਰ ਹਵਾਲੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਦੋਂ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਨੇ ਸਿੱਖ ਜਥੇਦਾਰਾਂ (ਧਾੜਵੀਆਂ) ਉੱਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਲੁੱਟਿਆ ਸੀ। ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਗੀਆਂ ਨੂੰ ਤਸੀਹੇ ਦੇਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸਿੱਖ ਅਰਦਾਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਈਆਂ। ^[4]

ਮਿਸਲਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ, ਪੱਟੀ ਨੂੰ ਆਖ਼ਰਕਾਰ ਫੈਜ਼ਲਪੁਰੀਆ (ਸਿੰਘਪੁਰੀਆ) ਮਿਸਲ ਨੇ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਸੀ। ਅਫਵਾਹਾਂ ਹਨ ਕਿ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਕਸਬੇ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਮਿਰਜ਼ਾ ਤਾਲਿਬ ਅਲੀ ਬੇਗ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਜ਼ਾਨ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਉਣ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗਾਵਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ । ਇਸ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਦੌਰਾਨ ਬਾਹਰੀ ਕੰਧ ਦਾ ਕੁਝ ਹਿੱਸਾ ਢਹਿ ਗਿਆ ਸੀ।

ਪੱਟੀ ਨੂੰ ਪੀਰ (ਸੂਫੀਵਾਦ) ਦਾ ਸਥਾਨ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੀਰਾਂ ਦੇ ਘਰ ਸਨ ਜੋ ਗਿਲਾਨੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਸਨ। ਗਿਲਾਨੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਥਾਵਾਂ ਵੀ ਹਨ। ^[4] ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਿਲਾਨੀ ਪਰਿਵਾਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜਾ ਕੇ ਵੱਸ ਗਿਆ। ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਬਰਨਸ ਦੀ ਲਿਖੀ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਿਤਾਬ "ਬੋਖਾਰਾ ਯਾਤਰਾਵਾਂ" ਵਿੱਚ ਪੱਟੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ 'ਪੁਟੀ' ਵਜੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਆਬਾਦੀ 5000 ਦੱਸੀ ਗਈ ਹੈ। ^[5]

ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਪੱਟੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।

1. ↑ The Golden Temple Amritsar official site. http://www.goldentempleamritsar.org/places-to-visit-in-golden-temple-amritsar/dukh-bhanjani-beri.php
2. ↑ Service, Tribune News. "Patti first to achieve 100% target of first dose". Tribuneindia News Service (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2021-09-18.
3. ↑ "pehredar, 18 September 2021 : readwhere". epaper.dailypehredar.com. Retrieved 2021-09-18.
4. ↑ ^{4.0 4.1 4.2 4.3 4.4} Patti from kartarpur.com Archived 3 January 2010 at the Wayback Machine.
5. ↑ Burnes, Alexander. Travels into Bokhara Vol. I (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ).