ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ

ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ
ਜਨਮ	ਮਾਹਜਬੀਨ ਬਾਨੋ (1933-08-01)1 ਅਗਸਤ 1933 ਬੰਬੇ, ਬੰਬੇ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਆ
ਮੌਤ	31 ਮਾਰਚ 1972(1972-03-31) (ਉਮਰ 38) ਬੰਬੇ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਭਾਰਤ
ਦਫ਼ਨਾਉਣ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ	ਰਹਿਮਤਾਬਾਦ ਕਬਰਸਤਾਨ, ਮੁੰਬਈ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਭਾਰਤ
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ	ਭਾਰਤੀ
ਹੋਰ ਨਾਮ	ਟ੍ਰੈਜਡੀ ਕਵੀਨ, ਮੰਜੂ, ਮੀਨਾਜੀ, ਚੀਨੀ ਡੌਲ, ਫਿਮੇਲ ਗੁਰੂ ਦੱਤ, ਭਾਰਤੀ ਫਿਲਮਾਂ ਦੀ ਸਿੰਡਰੇਲਾ
ਪੇਸ਼ਾ	ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਕਵੀ ਗਾਇਕ ਕਾਸਟਿਊਮ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰ
ਸਰਗਰਮੀ ਦੇ ਸਾਲ	1939–1972
ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ	ਕਮਾਲ ਅਮਰੋਹੀ ​ ​ (ਵਿ. 1952; ਅ. 1964)​
ਸੰਗੀਤਕ ਕਰੀਅਰ
ਵੰਨਗੀ(ਆਂ)	ਫ਼ਿਲਮੀ, ਗ਼ਜ਼ਲ
Writing career
ਕਲਮ ਨਾਮ	ਨਾਜ਼
ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਆਈ ਰਾਈਟ, ਆਈ ਰੀਸਾਈਟ, 1971 ਤੋਂ "ਤਨਹਾ ਚੰਦ" ਦਾ 30-ਸਕਿੰਟ ਦਾ ਨਮੂਨਾ।
ਦਸਤਖ਼ਤ

ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ^[1] (ਜਨਮ ਮਾਹਜਬੀਨ ਬਾਨੋ; 1 ਅਗਸਤ 1933^[2] – 31 ਮਾਰਚ 1972) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਅਤੇ ਕਵੀ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਟ੍ਰੈਜੇਡੀ ਕਵੀਨ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ,^[3][4] ਉਹ 1939 ਅਤੇ 1972 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਰਗਰਮ ਸੀ।^[5] ਕੁਮਾਰੀ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੀਆਂ ਮਹਾਨ ਅਭਿਨੇਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^[6] 33 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਕਰੀਅਰ ਵਿੱਚ, ਬਾਲ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਤੋਂ ਬਾਲਗ ਤੱਕ, ਉਸਨੇ 90 ਤੋਂ ਵੱਧ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਅਭਿਨੈ ਕੀਤਾ। ਉਸਦੀ ਮੌਤ 38 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਜਿਗਰ ਦੇ ਸਿਰੋਸਿਸ ਤੋਂ ਹੋਈ ਸੀ, ਜੋ ਉਸਦੀ ਸ਼ਰਾਬ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ।

ਕੁਮਾਰੀ ਨੇ ਸਰਬੋਤਮ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤੇ। ਉਹ 1954 ਵਿੱਚ ਬੈਜੂ ਬਾਵਰਾ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਰਵੋਤਮ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਅਵਾਰਡ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਪਰਿਣੀਤਾ ਲਈ ਦੂਜੇ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ (1955) ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਕੁਮਾਰੀ ਨੇ 10ਵੇਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ (1963) ਵਿੱਚ ਤਿੰਨੋਂ ਸਰਬੋਤਮ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਇਤਿਹਾਸ ਰਚਿਆ, ਅਤੇ ਸਾਹਿਬ ਬੀਬੀ ਔਰ ਗੁਲਾਮ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਜਿੱਤੀ।^[7] 13ਵੇਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡਸ (1966) ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਕਾਜਲ ਲਈ ਆਪਣਾ ਆਖਰੀ ਸਰਵੋਤਮ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਦਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ। ਆਲੋਚਕਾਂ ਨੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਹਿਬ ਬੀਬੀ ਔਰ ਗੁਲਾਮ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਕਿਰਦਾਰ ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ ਵਰਗਾ ਹੈ।

ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ ਦਾ ਜਨਮ 1 ਅਗਸਤ 1933 ਨੂੰ, ਬਤੌਰ ਮਾਹਜਬੀਨ ਬਾਨੋ, ਪਿਤਾ ਅਲੀ ਬਖ਼ਸ਼ ਦੇ ਘਰ ਮਾਂ ਇਕਬਾਲ ਬੇਗਮ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੰਬੇ (ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਮੁੰਬਈ) ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਸੁੰਨੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਉਰਦੂ ਸ਼ਾਇਰ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਸਨ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਈਦ ਕਾ ਚਾਂਦ ਵਰਗੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾਏ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹੀ ਲੁਟੇਰੇ ਜਿਹੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਵੀ ਦਿੱਤਾ। ਕੁਮਾਰੀ ਦੀ ਮਾਂ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਦੂਜੀ ਪਤਨੀ ਸੀ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਕਾਮਿਨੀ ਨਾਂ ਹੇਠ ਇੱਕ ਸਟੇਜ ਅਦਾਕਾਰਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹਦਾਇਤਕਾਰ ਕਮਾਲ ਅਮਰੋਹੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ।^[8] ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ ਦਾ ਬਚਪਨ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਬੀਤਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਅੰਤ ਵੀ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਸਿਰਫ਼ 6 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਦਾਇਰਾ, ਦੋ ਬੀਘਾ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਪਰਿਨੀਤਾ ਬਹੁਤ ਹਿੱਟ ਹੋਈਆਂ। ਉਸ ਦੇ ਫ਼ਿਲਮ ਪਰਿਨੀਤਾ ਵਿਚਲੇ ਕਿਰਦਾਰ ਨੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਦਿਲ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਦੁਖਦਾਈ ਤੇ ਸਤਾਈ ਹੋਈ ਔਰਤ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾਏ। ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਫ਼ਿਲਮਸਾਜ਼ ਕਮਾਲ ਅਮਰੋਹੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ, ਪਰ ਇਹ ਰਿਸ਼ਤਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਾ ਚੱਲਿਆ ਤੇ ਉਹ 1964 ਵਿੱਚ ਕਮਾਲ ਅਮਰੋਹੀ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਗਈ। ਫ਼ਿਲਮ ਪਾਕੀਜ਼ਾ ਵਿਚਲੇ ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਨੂੰ ਅੱਜ ਵੀ ਚੇਤੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੀ ਲਿਖਦੀ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਛਪਵਾਉਂਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ ਦੀ ਦਾਦੀ, ਹੇਮ ਸੁੰਦਰੀ ਟੈਗੋਰ ਜਾਂ ਤਾਂ ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਦੇ ਦੂਰ ਦੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਦੀ ਧੀ ਜਾਂ ਵਿਧਵਾ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੁਆਰਾ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੋ ਕੇ, ਉਹ ਮੇਰਠ ਚਲੀ ਗਈ, ਇੱਕ ਨਰਸ ਬਣ ਗਈ, ਪਿਆਰੇ ਲਾਲ ਸ਼ਾਕਿਰ ਮੇਰੂਤੀ (1880-1956) ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਈਸਾਈ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਜੋ ਇੱਕ ਉਰਦੂ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸੀ ਅਤੇ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਅਪਣਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਹੇਮ ਸੁੰਦਰੀ ਦੀਆਂ ਦੋ ਧੀਆਂ ਸਨ; ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ ਦੀ ਮਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਵਤੀ ਸੀ।

ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਅਦਾਕਾਰਾ ਸੀ ਜਿਸ ਦੀ ਬਿਹਤਰੀਨ ਅਦਾਕਾਰੀ ਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦਾ ਲੋਹਾ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਹੀ ਮੰਨਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਫ਼ਿਲਮ ਪਾਕੀਜ਼ਾ, ਦੁਸ਼ਮਨ, ਮੇਰੇ ਅਪਨੇ, ਜਵਾਬ, ਮੰਝਲੀ ਦੀਦੀ, ਨੂਰ ਜਹਾਂ, ਚੰਦਨ ਕਾ ਪਾਲਨਾ, ਬਹੂ ਬੇਗ਼ਮ, ਫੂਲ ਔਰ ਪੱਥਰ, ਕਾਜਲ, ਭੀਗੀ ਰਾਤ, ਗ਼ਜ਼ਲ, ਬੇਨਜ਼ੀਰ, ਚਿਤਰਲੇਖਾ, ਦਿਲ ਏਕ ਮੰਦਿਰ, ਅਕੇਲੀ ਮਤ ਜਾਇਓ, ਕਿਨਾਰੇ ਕਿਨਾਰੇ, ਆਰਤੀ, ਪਿਆਰ ਕਾ ਸਾਗਰ, ਕੋਹਿਨੂਰ, ਦਿਲ ਅਪਨਾ ਪ੍ਰੀਤ ਪਰਾਈ, ਚਾਰ ਦਿਨ ਚਾਰ ਰਾਹੇਂ, ਸਹਾਰਾ, ਫਰਿਸ਼ਤਾ, ਯਹੂਦੀ, ਸਵੇਰਾ, ਬੈਜੂ ਬਾਵਰਾ, ਤਮਾਸ਼ਾ, ਪਰਿਨੀਤਾ ਅਤੇ ਸਨਮ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਸੀ। ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ ਨੂੰ 1954,1955, 1963 ਤੇ 1966 ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ ਫੇਅਰ ਸਰਵਸ਼੍ਰੇਸਠ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲੇ।

ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਆਦਤ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਜਿਗਰ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਪਾਕੀਜ਼ਾ ਦੇ ਰਿਲੀਜ਼ ਤੋਂ ਹੋਣ ਦੋ ਕੁ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਹੀ 31 ਮਾਰਚ 1972 ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਹ ਇੱਕ ਸ਼ਾਇਰਾ ਵੀ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾਜ਼ ਨਾਮ ਹੇਠ ਲਿਖਦੀ ਸੀ।^[8] ਉਸ ਦੀਆਂ ਉਰਦੂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋ ਬਾਅਦ ਛਪੀਆਂ।

• ਪਾਕੀਜ਼ਾ
• ਮਧੂਬਾਲਾ

ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ ਦੀ ਦਾਦੀ ਹੇਮ ਸੁੰਦਰੀ ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਦੀ ਭਤੀਜੀ ਸੀ,ਜਿਸ ਨੇ ਇੱਕ ਇਸਾਈ ਉਰਦੂ ਪੱਤਰਕਾਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਕੇ ਇਸਾਈ ਧਰਮ ਧਾਰਨ ਕਰ ਲਿਆ। ਹੇਮ ਸੁੰਦਰੀ ਦੀਆਂ ਦੋ ਧੀਆ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਤੀ ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ ਦੀ ਮਾਂ ਸੀ।

ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ ਵੱਲੋਂ ਲਿਖੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ "ਤਨਹਾ ਚਾਂਦ" ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਵੱਲੋਂ 1972 ਵਿੱਚ ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਬਾਅਦ ਛਪਵਾਈ ਗਈ।

ਇਹ ਲੇਖ ਅਧਾਰ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਵਧਾਕੇ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਦੀ ਮੱਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। v t e

ਜਿਸ ਦਿਨ ਕੁਮਾਰੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ, ਉਸ ਦੀ 1952 ਦੀ ਫਿਲਮ ਬੈਜੂ ਬਾਵਰਾ ਨੂੰ ਬੰਬਈ ਦੇ ਸੁਪਰ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਦਰਸ਼ਕ ਆਏ ਅਤੇ ਉਹ ਉਸ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਬਹੁਤ ਰੋਏ ਸਨ ।^[1] ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਥੋਡ਼੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਉਸਦੀ ਦੋਸਤ ਅਤੇ ਸਾਥੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਨਰਗਿਸ ਨੇ ਇੱਕ ਉਰਦੂ ਮੈਗਜ਼ੀਨ-ਸ਼ਮਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਿੱਜੀ ਲੇਖ ਲਿਖਿਆ, ਜਿਸਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਸੀ "ਮੀਨਾ-ਮੌਤ ਮੁਬਾਰਕ ਹੋ" (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀਃ ਤੁਹਾਡੀ ਮੌਤ 'ਤੇ ਵਧਾਈਆਂ ਮੀਨਾ) ।^[2] ਅਕਤੂਬਰ 1973 ਵਿੱਚ, ਨਰਗਿਸ ਨੇ ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਅੰਨ੍ਹੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸ ਟਰੱਸਟ ਦੀ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵੀ ਸੀ।^[3] ਸੰਨ 1979 ਵਿੱਚ ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ ਕੀ ਅਮਰ ਕਹਾਣੀ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀਃ ) ਸਵਰਗੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਇੱਕ ਫਿਲਮ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਸੋਹਰਾਬ ਮੋਦੀ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕਪੂਰ ਅਤੇ ਰਾਜੇਂਦਰ ਕੁਮਾਰ ਵਰਗੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫਿਲਮੀ ਹਸਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਇੰਟਰਵਿਊ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਫਿਲਮ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਖਯਾਮ ਨੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਅਗਲੇ ਸਾਲ, ਸ਼ਾਇਰਾ (ਬਦਲਵੇਂ ਸਿਰਲੇਖ 'ਸਾਹਿਰਾ' (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀਃ ਪੋਏਟੇੱਸ) ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਹ ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਐਸ ਸੁਖ ਦੇਵ ਨੇ ਗੁਲਜਾਰ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਾਂਤਾ ਸੁਖਦੇਵ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ। 13 ਫਰਵਰੀ 2011 ਨੂੰ ਇੰਡੀਆ ਪੋਸਟ ਦੁਆਰਾ ਉਸ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ 500 ਪੈਸੇ ਦੀ ਇੱਕ ਡਾਕ ਟਿਕਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।^[4]

ਸਾਲ 2012 ਵਿੱਚ, ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਫਿਲਮ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਬਾਂਦਰਾ, ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਬੈਂਡਸਟੈਂਡ ਪ੍ਰੋਮੇਨੇਡ ਦਾ ਇੱਕ ਭਾਗ ਵਾਕ ਆਫ਼ ਦ ਸਟਾਰਸ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ ਦੇ ਆਟੋਗ੍ਰਾਫ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹੋਰ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ, ਹੱਥਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਆਟੋਗ੍ਰਾਫ ਵੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਵਾਕ ਆਫ਼ ਦ ਸਟਾਰਸ ਨੂੰ ਹਾਲਾਂਕਿ 2014 ਵਿੱਚ ਭੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।^[5] ਮਈ 2018 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਇੱਕ ਨਾਟਕ ਅਜੀਬ ਦਸਤਾਨ ਹੈ ਯੇ, ਜੈਪੁਰ ਦੇ ਜਵਾਹਰ ਕਲਾ ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਰੰਗਯਾਨ ਆਡੀਟੋਰੀਅਮ ਵਿੱਚ ਖੇਡਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।^[6] 1 ਅਗਸਤ 2018 ਨੂੰ, ਸਰਚ ਇੰਜਨ ਗੂਗਲ ਨੇ ਕੁਮਾਰੀ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ 85 ਵੀਂ ਜਨਮ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ 'ਤੇ ਡੂਡਲ ਨਾਲ ਯਾਦ ਕੀਤਾ।^[7] ਗੂਗਲ ਨੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀਃ "ਕੁਮਾਰੀ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸੁੰਦਰ, ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਮੋਹਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਪਰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਰਸਤਾ ਬਣਾਇਆ, ਅਕਸਰ ਰੋਮਾਂਸ ਦੁਆਰਾ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਏ। ਅੱਜ, ਉਸ ਦੀ ਸਕ੍ਰੀਨ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦਾ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਪਲਾਂ ਅਤੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਲਈ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਹ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਬੋਲੇ ਬਿਨਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਸੀ।"^[8] ਸਾਲ 2023 ਵਿੱਚ, ਕਿਰਨ ਨਾਦਰ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਆਫ਼ ਆਰਟ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਸੀ "ਸਿਤਾਰੇ ਜ਼ਮੀਨ ਪਰ", ਵਿੱਚ ਕੁਮਾਰੀ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਸਨ ਜੋ ਜੇ. ਐਚ. ਠੱਕਰ ਦੁਆਰਾ ਖਿੱਚੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ।^[9] ਉਸੇ ਸਾਲ ਹੋਰ ਅਭਿਨੇਤਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵੀ ਆਨਲਾਈਨ ਨਿਲਾਮੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।^[10] ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ ਦੀ 91 ਵੀਂ ਜਨਮ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ, ਮੂਰਤੀਕਾਰ ਪੰਕਜ ਭਾਰਗਵ ਨੇ ਜੈਪੁਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਇੱਕ ਮੂਰਤੀ ਦਾ ਅਨਾਵਰਣ ਕੀਤਾ।^[11]

1. ↑ Mohamed, Khalid (25 March 2016). "Remembering the Tragedy Queen Meena Kumari". Khaleej Times. Archived from the original on 18 October 2019. Retrieved 12 October 2020.
2. ↑ Malik, Ektaa (6 January 2019). "'This place is not meant for people like you': When Nargis wrote on Meena Kumari's death". The Indian Express (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Archived from the original on 19 September 2020. Retrieved 2 March 2021.
3. ↑ "Nargis paying tribute to Meena Kumari (October 1973)". Cineplot. 6 October 2012. Archived from the original on 7 August 2018. Retrieved 7 August 2018.
4. ↑ "India Post releases stamps on six legendary actresses". Sify. 14 February 2011. Archived from the original on 18 August 2016. Retrieved 14 August 2016.
5. ↑ Thirani, Neha (26 March 2012). "Mumbai Gets Its Own Walk of Fame". The New York Times. Archived from the original on 2 April 2012. Retrieved 5 April 2012.
6. ↑ "When Meena Kumari comes alive on Jaipur stage". The Times of India. 13 May 2018. Archived from the original on 8 July 2018. Retrieved 13 May 2018.
7. ↑ "Meena Kumari, Tragedy Queen, remembered by Google Doodle on 85th birth anniversary". The Indian Express. 1 August 2018. Archived from the original on 1 August 2018. Retrieved 1 August 2018.
8. ↑ "Meena Kumari's 85th Birthday". 1 August 2018. Archived from the original on 3 August 2018. Retrieved 3 August 2018.
9. ↑ Sharmi Adhikary (8 February 2023). "Romancing the icons of Hindi cinema's golden years". India Today. Archived from the original on 10 August 2023. Retrieved 21 February 2023.
10. ↑ Soma Basu (19 November 2023). "Timeless souvenirs of Indian celluloid to be auctioned online from November 23 to 25". The Hindu. Archived from the original on 6 March 2024. Retrieved 28 November 2023.
11. ↑ "एक्ट्रेस मीनाकुमारी की पंकज भार्गव ने बनाई अनोखी मूर्ति:चार महीने में बनकर हुई तैयार, सीआरसी केमिकल से साकार किया गया यह मूर्तिशल्प". Dainik Bhaskar. 1 August 2024. Retrieved 2 August 2024.