ਮੂਕਾਮਬਿਕਾ
ਮੂਕਾਂਬਿਕਾ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Mookambika; ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: मूकाम्बिका , ਤਮਿਲ : மூகாம்பிகை, ਕੰਨੜ : ಮೂಕಾಂಬಿಕಾ, ਤੁਲੂ ಅಪ್ಪೆ ಮೂಕಂಬಿಕಾಕಂಬಿಕ మూకాంబికా, ਮਲਿਆਲਮ : മൂകമ്പിക) ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵੀ ਹੈ, ਆਦਿ ਪਰਾਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਪਹਿਲੂ ਹੈ,[1][2] ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੀ ਸਰਵਉੱਚ ਦੇਵੀ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਰੂਪ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਬ੍ਰਹਮ ਨਾਰੀ ਊਰਜਾ, ਜੋ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਅਤੇ ਚਤੁਰਾਈ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਕਰਨਾਟਕ ਰਾਜਾਂ - ਤੁਲੁਨਾਡੂ, ਕੇਰਲ ਅਤੇ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਿਵਾਸ ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਤੱਟਵਰਤੀ ਖੇਤਰ ਤੁਲੁਨਾਡੂ ਦੇ ਉਡੂਪੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਕੋਲੂਰ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਮੂਕਾਮਬਿਕਾ ਮੰਦਰ ਹੈ। ਦੰਤਕਥਾਇੱਕ ਵਾਰ, ਕੌਮਾਸੁਰ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਅਸੁਰ ਨੇ ਅਜਿੱਤ ਬਣਨ ਲਈ ਤਪੱਸਿਆ ਦੁਆਰਾ ਦੇਵਤਾ ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਔਰਤ ਦੁਆਰਾ ਮਾਰਨ ਦਾ ਵਰਦਾਨ ਮਿਲਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਮਹਿਸ਼ਾਸੁਰ ਦੀ ਮੌਤ ਕਾਰਨ, ਕੌਮਾਸੁਰ ਘਬਰਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ, ਦੇਵੀ ਸਰਸਵਤੀ ਨੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਕਹਿਣ 'ਤੇ ਉਸਦੀ ਬੋਲੀ ਰੋਕ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਸ਼ਿਵ ਤੋਂ ਵਰਦਾਨ ਮੰਗਣ ਦੇ ਅਯੋਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਨਾਲ ਕੌਮਾਸੁਰ (ਹੁਣ ਮੂਕਾਸੁਰਾ, ਮੂਕਾ ਭਾਵ ਮੂਰਖ) ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਭੜਕ ਉੱਠਿਆ। ਉਸਨੇ ਇੰਦਰ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਉਸਦਾ ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਕਰ ਲਿਆ, ਅਤੇ ਤਿੰਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ। ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਸੰਤੁਲਨ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਲਈ, ਤ੍ਰਿਮੂਰਤੀ (ਬ੍ਰਹਮਾ, ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵ) ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਪਤਨੀਆਂ, ਤ੍ਰਿਦੇਵੀ (ਸਰਸਵਤੀ, ਲਕਸ਼ਮੀ ਅਤੇ ਪਾਰਵਤੀ) ਨੂੰ ਅਸੁਰ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਰੂਪ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸੰਯੁਕਤ ਊਰਜਾਵਾਂ ਇੱਕ ਦੇਵੀ ਵਿੱਚ ਪਰਿਣਿਤ ਹੋਈਆਂ, ਜਿਸਨੇ ਇੱਕ ਸ਼ੇਰ 'ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋ ਕੇ ਮੂਕਾਸੁਰ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਮੂਕਾੰਬਿਕਾ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਸਤਿਕਾਰਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਮੂਕਾਮਬਿਕਾ ਨੇ ਕਾਮਸੁਰ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਸੀ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਕੋਲੂਰ ਦੇ ਇੱਕ ਰਿਸ਼ੀ ਨੇ ਤ੍ਰਿਮੂਰਤੀ ਅਤੇ ਤ੍ਰਿਦੇਵੀ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਤਪੱਸਿਆ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਮੂਰਤੀ (ਮੂਰਤੀ) ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਤਪੱਸਿਆ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਇੱਛਾ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੁਨਹਿਰੀ ਰੇਖਾ ਵਾਲਾ ਲਿੰਗ ਬਣ ਗਿਆ, ਜੋ ਵਿਚਕਾਰੋਂ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਜੋ ਇੱਕ ਪਾਸਾ ਤ੍ਰਿਮੂਰਤੀ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਤ੍ਰਿਦੇਵੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੋਵੇ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਆਦਿ ਸ਼ੰਕਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਗ੍ਰਹਿਮ, ਜਾਂ ਇੱਕ ਮੂਰਤੀ ਮਿਲੀ, ਜੋ ਮੂਕਾਮਬਿਕਾ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਲਿੰਗ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਜੋ ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਕੋਲੂਰ ਵਿੱਚ ਮੂਕਾਮਬਿਕਾ ਮੰਦਰ ਦਾ ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ ਸਰਸਵਤੀ, ਦੁਪਹਿਰ ਨੂੰ ਲਕਸ਼ਮੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਪਾਰਵਤੀ ਵਜੋਂ ਪੂਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੂਕਾਮਬਿਕਾ ਅਤੇ ਆਦਿ ਸ਼ੰਕਰ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਥਾ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਆਦਿ ਸ਼ੰਕਰ ਕੇਰਲਾ ਵਿੱਚ ਦੇਵੀ ਸਰਸਵਤੀ ਲਈ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇਵਤੇ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਤਪੱਸਿਆ ਕੀਤੀ। ਸਰਸਵਤੀ ਨੇ ਆਦਿ ਸ਼ੰਕਰ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਮੰਨ ਲਈ, ਬਸ਼ਰਤੇ ਕਿ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਵੇਖੇ ਬਿਨਾਂ ਕੇਰਲ ਲੈ ਜਾਣ। ਉਹ ਇਸ ਸ਼ਰਤ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਿਆ ਪਰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਸਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਦੇਵੀ ਦੇ ਗਿੱਟੇ ਹੁਣ ਗੂੰਜਦੇ ਨਹੀਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ, ਉਤਸੁਕਤਾ ਉਸ ਉੱਤੇ ਹਾਵੀ ਹੋ ਗਈ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਦੇਖਿਆ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਨੇ ਉਸਦੀ ਸ਼ਰਤ ਤੋੜ ਦਿੱਤੀ, ਸਰਸਵਤੀ ਉਸੇ ਥਾਂ (ਕੋਲੂਰ) 'ਤੇ ਹੀ ਰਹੀ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਮੁੜਿਆ ਸੀ। ਪਰ ਕਿਉਂਕਿ ਆਦਿ ਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਉਸ ਲਈ ਤਪੱਸਿਆ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਦੇਵੀ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਈ ਕਿ ਉਹ ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਛੋਟਾਨੀੱਕਰਾ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮੂਕਾਮਬਿਕਾ ਮੰਦਰ ਦਾ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਰਹੇਗੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਛੋਟਾਨੀੱਕਰਾ ਮੰਦਰ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਮੂਕਾਮਬਿਕਾ ਮੰਦਰ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖੁੱਲ੍ਹਦੇ ਹਨ। ਹੁਣ, ਮੂਕਾੰਬਿਕਾ ਦੇਵੀ ਮੰਤਰ, ਮਹਾਲਕਸ਼ਮੀ ਅਸ਼ਟਕਮ ਸ੍ਤੋਤ੍ਰਮ ਭਗਵਾਨ ਇੰਦਰ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋਹਵਾਲੇ
|
||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
