ਰਵੀ (ਫਿਲਮੀ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ)
ਰਵੀ ਸ਼ੰਕਰ ਸ਼ਰਮਾ (ਜਨਮ 3 ਮਾਰਚ 1926-ਦੇਹਾਂਤ 7 ਮਾਰਚ 2012), ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਰਵੀ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਕਈ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਮਲਿਆਲਮ ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੀ।[2] ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਫਲ ਕੈਰੀਅਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਵਿਰਾਮ ਲਿਆ ਅਤੇ 1982 ਵਿੱਚ ਮਲਿਆਲਮ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਟੇਜ ਨਾਮ ਬੰਬੇ ਰਵੀ ਦੇ ਤਹਿਤ ਇੱਕ ਸਫ਼ਲ ਵਾਪਸੀ ਕੀਤੀ। ਜੀਵਨੀਰਵੀ ਦਾ ਜਨਮ 3 ਮਾਰਚ 1926 ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਕੋਈ ਰਸਮੀ ਸਿਖਲਾਈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲਈ, ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਭਜਨ ਗਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਸੁਣ ਸੁਣ ਕੇ ਸੰਗੀਤ ਸਿੱਖਿਆ। 1947 ਵਿੱਚ ਉਹ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗਾਇਕ ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਗਏ ਜੋ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ ਸਮਾਰੋਹ ਸਮਾਰੋਹ 'ਜਸ਼ਨ ਏ ਜਮ੍ਹੂਰਿਯਤ' ਵਿੱਚ ਕੋਰੋਨੇਸ਼ਨ ਹੋਟਲ, ਫਤਿਹਪੁਰ, ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਗਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਰਫੀ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਬਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰਵੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਸੰਗੀਤ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ।[3] ਉਸਨੇ ਹਾਰਮੋਨੀਅਮ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਲਾਸੀਕਲ ਯੰਤਰ ਵਜਾਉਣਾ ਦੀ ਤਾਲੀਮ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਕਰਨ ਲਈ ਪੋਸਟ ਅਤੇ ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਫ, ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਸ਼ੀਅਨ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।[3] ਸੰਨ 1950 ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੰਬਈ ਜਾ ਕੇ ਇੱਕ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਗਾਇਕ ਬਣਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।ਬੰਬਈ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਸ਼ੁਰੂ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਰਵੀ ਬੇਘਰ ਸੀ ਉਸਨੂੰ ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਰਹਿਣਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਮਲਾਡ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ' ਤੇ ਸੌਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਸਫਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਗਿਆ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਓਹ ਇੱਕ ਟੀਨ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਰਿਹਾ।[4] ਰਵੀ ਦੀ ਖੋਜ ਹੇਮੰਤ ਕੁਮਾਰ ਨੇ 1952 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫਿਲਮ ਆਨੰਦ ਮਠ (1952 ਦੀ ਫਿਲਮ) ਤੋਂ ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ ਵਿੱਚ ਬੈਕਿੰਗ ਵੋਕਲ ਗਾਉਣ ਲਈ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਹੇਮੰਤ ਕੁਮਾਰ ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਜਾਣੂ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸ ਲਈ ਰਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਸੀ।[4] ਰਵੀ ਨੇ ਕਈ ਹਿੱਟ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂਃ ਚੌਧਵੀਂ ਕਾ ਚਾਂਦ (1960) ਦੋ ਬਦਨ (1966) ਹਮਰਾਜ਼ (1967) ਆਂਖੇ (1968) ਅਤੇ ਨਿਕਾਹ (1982) । ਉਹਨਾਂ ਨੇ 'ਘਰਾਨਾ' (1961) ਅਤੇ 'ਖਾਨਦਾਨ' (1965) ਲਈ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤੇ।[4] ਉਸ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਸਫਲ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵਕਤ, ਨੀਲ ਕਮਲ ਅਤੇ ਗੁਮਰਾਹ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਸ ਦੇ ਗੀਤ 'ਆਜ ਮੇਰੇ ਯਾਰ ਕੀ ਸ਼ਾਦੀ ਹੈ', 'ਬਾਬੁਲ ਕੀ ਦੁਆਏਂ ਲੇਤੀ ਜਾ', 'ਡੌਲੀ ਚੱਢ ਕੇ ਦੁਲਹਨ ਸਸੁਰਾਲ ਚਲੀ' ਅਤੇ 'ਮੇਰੇ ਯਾਰ ਬਨਾ ਹੈ ਦੁਲ੍ਹਾ' ਵਿਆਹ ਦੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਏ। ਰਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 'ਤੋਰਾ ਮਨ ਦਰਪਣ ਕਹਿਲਾਏ', 'ਆਗੇ ਭੀ ਜਾਨੇ ਨਾ ਤੂ' ਅਤੇ 'ਸੁਨ ਲੇ ਪੁਕਾਰ ਆਈ' ਵਰਗੇ ਗੀਤਾਂ ਨਾਲ ਆਸ਼ਾ ਭੋਸਲੇ ਦੇ ਕਰੀਅਰ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਹਿੰਦਰ ਕਪੂਰ ਨੂੰ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗਾਇਕ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਸੀ। 1950 ਅਤੇ 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਫਲ ਕਰੀਅਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1970 ਤੋਂ 1982 ਤੱਕ ਇੱਕ ਲੰਮਾ ਬਰੇਕ ਲਿਆ। ਸੰਨ 1982 ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਨਿਕਾਹ' ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਸਲਮਾ ਆਗਾ ਦੁਆਰਾ ਗਾਏ ਗਏ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਗੀਤਾਂ 'ਦਿਲ ਕੇ ਅਰਮਾਨ ਅਨੁਓਂ ਮੈਂ ਬੇਹ ਗਏ' ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਫ਼ਿਲਮਫੇਅਰ ਬੈਸਟ ਫੀਮੇਲ ਪਲੇਬੈਕ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਿਆ।[2] 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮਲਿਆਲਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸੀ ਕੀਤੀ (ਅਤੇ ਕੁਝ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਬੰਬੇ ਰਵੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੰਚ। 1986 ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਮਲਿਆਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਹਰੀਹਰਨ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇਸ ਵਾਪਸੀ ਲਈ ਰਾਜ਼ੀ ਕਰ ਲਿਆ। ਪਹਿਲੀ ਫਿਲਮ ਪੰਚਗਨੀ ਸੀ। ਸਾਗਰੰਗਲੇ ਅਤੇ ਆ ਰਾਤਰੀ ਮਾਂਜੂ ਪੋਈ (ਯਸ਼ੁਦਾਸ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰ ਦੁਆਰਾ ਗਾਏ ਗਏ ਗੀਤ) ਹਿੱਟ ਸਨ। ਉਸੇ ਸਾਲ, ਹਰੀਹਰਨ ਦੀ 'ਨੱਖਕਸ਼ਥੰਗਲ' ਵੀ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਾ ਨੇ ਉਸੇ ਫਿਲਮ ਦੇ ਗੀਤ 'ਮੰਜਲਪ੍ਰਸਾਦਵੁਮ' ਲਈ ਆਪਣਾ ਦੂਜਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ। ਸਾਲ 1989 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਮਲਿਆਲਮ ਫਿਲਮ ਵੈਸਾਲੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਗੀਤ ਸੁਪਰ ਹਿੱਟ ਰਹੇ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਾ ਨੇ ਇਸੇ ਫਿਲਮ ਦੇ ਗੀਤ ਇੰਦੂਪੁਸ਼ਪਮ ਚੂਡੀ ਨੀਲਕੁਮ ਲਈ ਆਪਣਾ ਤੀਜਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ। ਰਵੀ ਹਰੀਹਰਨ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਰੰਤਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਨੂੰ ਮਲਿਆਲਮ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੇ ਸਰਬੋਤਮ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਵੀ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਬੈਨਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਿਤ ਕਈ ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਕੰਪੋਜ਼ ਕੀਤਾ ਹੈਃ ਘੁੰਘਟ, ਘਰਾਨਾ ਗ੍ਰਿਹਸਤੀ, ਔਰਤ, ਸਮਾਜ ਕੋ ਬਦਲਾਲੋ (ਜੇਮਿਨੀ ਮੇਹਰਬਾਨ, ਦੋ ਕਾਲੀਆਂ (ਏਵੀਐਮ) ਭਰੋਸਾ, ਅਤੇ ਖੰਡਨ (ਵਾਸੂ ਫਿਲਮਾਂ) । ਰਵੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੰਮ ਚੋਪੜਾ ਭਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ਹੈ। ਗੁਮਰਾਹ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲਗਾਤਾਰ ਗੀਤਕਾਰ ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 'ਵਕਤ', 'ਹਮਰਾਜ਼', 'ਆਦਮੀ ਔਰ ਇਨਸਾਨ', 'ਧੁੰਦ', 'ਨਿਕਾਹ' ਅਤੇ 'ਦੇਹਲੀਜ਼' ਉਸ ਦੀਆਂ ਆਲ ਟਾਈਮ ਹਿੱਟ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਨ। ਉਹ 'ਸਾਹਿਰ' ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਹਿਜ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 'ਆਜ ਔਰ ਕਲ', 'ਕਾਜਲ', 'ਅੰਖੇ', 'ਨੀਲਕਮਲ', 'ਦੋ ਕਲਿਆਂ', 'ਅਮਾਨਤ', 'ਗੰਗਾ ਤੇਰਾ ਪਾਣੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ' ਅਤੇ 'ਏਕ ਮਹਿਲ ਹੋ ਸਪਨਾ ਕਾ' ਲਈ ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਧੁਨਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨਰਵੀ ਦੀ ਪਤਨੀ ਕਾਂਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ 1946 ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਦੀ 1986 ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।[4] ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਦੋ ਬੇਟੀਆਂ ਵੀਨਾ ਅਤੇ ਛਾਇਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਅਜੈ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਵੱਖ ਹੋਏ ਪੁੱਤਰ ਅਜੈ ਦਾ ਵਿਆਹ ਵਰਸ਼ਾ ਉਸਗਾਓਂਕਰ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਮਰਾਠੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਹੈ। ਜਾਇਦਾਦ ਦੇ ਵਿਵਾਦ ਕਾਰਨ ਉਹ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਇੱਕ ਧੀ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਰਹਿ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ।[4] ਰਵੀ ਦੀ ਮੌਤ 7 ਮਾਰਚ 2012 ਨੂੰ 86 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਪੁਰਸਕਾਰ
ਫ਼ਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀਤੇਲਗੂ
ਪੰਜਾਬੀ
ਹਿੰਦੀਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਹਿੱਟ ਧੁਨਾਂ ਦਾ ਸੇਹਰਾ ਰਵੀ ਦੇ ਸੈਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਨੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸੰਗੀਤਕ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। "ਚੰਦਾ ਮਾਮਾ ਦੂਰ ਕੇ" ਦੀ ਧੁਨ ਨੇ ਫਿਲਮ ਤੇਜਾਬ ਦੇ ਹਿੱਟ ਗੀਤ "ਏਕ ਦੋ ਤੀਨ" ਦੀ ਧੁਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਰਵੀ ਨੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਿਹਾ ਹੈ, "ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਲਿਖਤੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਅਤੇ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਪੂਰੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਹੈ।
ਮਲਿਆਲਮ (ਜਿਵੇਂ ਬੰਬੇ ਰਵੀ ਅਤੇ ਰਵੀ ਬੰਬੇ)
ਗ਼ੈਰ-ਫ਼ਿਲਮ ਆਡੀਓ ਐਲਬਮ (ਮਲਿਆਲਮ)
ਹਵਾਲੇ
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ |
||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
