ਲਾਵਨੀ

Lavani
ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਮੂਲਮ	17th century
ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਸਾਜ਼	Dholak

ਲਾਵਨੀ ( ਮਰਾਠੀ ) ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ। ^[1] ਲਾਵਨੀ ਰਵਾਇਤੀ ਗਾਣੇ ਅਤੇ ਡਾਂਸ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਧੜਕਣ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਇਹ ਇਕ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸਾਧਨ ਹੈ। ਲਾਵਨੀ ਇਸਦੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਤਾਲ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਲਾਵਾਨੀ ਨੇ ਮਰਾਠੀ ਲੋਕ ਰੰਗਮੰਚ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ^[2] ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਔਰਤ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨੌ-ਵਿਹੜੇ ਲੰਮੀ ਸਾੜੀਆਂ ਪਾ ਕੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਗਾਣੇ ਇਕ ਤੇਜ਼ ਟੈਂਪੋ ਵਿਚ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

'ਲਾਵਨੀ' ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਬਾਰੇ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਹਨ। ਲਾਵਨੀ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਸੰਤਾਂ ਦੇ ਭਜਨਾਂ, ਗੌਲਣੀ ਦੇ ਭਜਨਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਨਾਟਕਾਂ ਦੇ ਅਭੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੇਖੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਵੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਰਚੇ ਗਏ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਸਾਂ, ਭਾਵ ਕਵੀਆਂ ਨੇ, ਸੰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜੋ ਰਚਨਾਵਾ ਰਚੀਆਂ ਓਹਨਾ ਵਿਚ ਲਾਵਨੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀ। 12ਵੀਂ ਅਤੇ 13ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੌਰਾਨ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੰਤ ਉੱਭਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ, ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜਾਤਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ। ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਚੈਤਨਯ ਮਹਾਪ੍ਰਭੂ, ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਪੁਰੰਦਰਦਾਸ, ਸੰਤ ਮੀਰਾਬਾਈ ਅਤੇ ਤੁਲਸੀਦਾਸ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਸੰਤ ਗਿਆਨੇਸ਼ਵਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਨਾਮਦੇਵ, ਤੁਕਾਰਾਮ, ਰਾਮਦਾਸ, ਏਕਨਾਥ, ਗੋਰੋਬਾ, ਸਾਵਤਾ, ਚੋਖਾ, ਕਨਹੋਪਾਤਰਾ ਅਤੇ ਨਰਹਰੀ ਤੱਕ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੰਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਾਜਿਕ ਪੱਧਰਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ। ਸੰਤ ਦੇ ਕੰਮ ਦਾ ਇਹ ਸਮਾਂ 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਫਿਰ, 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ, ਟੈਂਟਸ, ਜਾਂ ਕਵੀਆਂ ਦਾ ਉਭਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਕਰ, ਰਾਮਜੋਸ਼ੀ, ਸਗਨਭਾਉ, ਹੈਬਤੀ, ਅਨੰਤ ਫਾਂਦੀ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗੀਤ ਰਚੇ। ਉਹ ਸਾਰੀਆਂ ਭੇਟਾਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਹਜਵਾਦੀ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਉਹ ਸ਼ਰਧਾ, ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਵੀ ਭਰੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ, ਪੱਥੇ ਬਾਪੁਰਾਓ, ਕਵੀ ਬਸ਼ੀਰ ਮੋਮਿਨ (ਕਵਠੇਕਰ), ਭਾਊ ਫੱਕੜ, ਅਰਜੁਨ ਵਾਘੋਲੀਕਰ, ਹਰੀ ਵਡਗਾਂਵਕਰ, ਡੱਗਡੂ ਬਾਬਾ ਸਾਲੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੇ ਗਣ, ਗੌਲਨੀ, ਲਾਵਣਿਆ ਅਤੇ ਕਥਾਗੀਤਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਗਾਣੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਡਰਾਮੇ ਬਣ ਗਏ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਲਾਵਨੀ ਕਵੀ ਬਸ਼ੀਰ ਮੋਮਿਨ (ਕਵਠੇਕਰ) ਨੇ 50 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਆਪਣੀ ਕਲਮ ਰਾਹੀਂ ਤਮਾਸ਼ਾ ਉਦਯੋਗ ਨੂੰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਨੋਰੰਜਕ ਸਮੱਗਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ 4000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲਾਵਣੀਆਂ, ਗਾਨਾ, ਗਵਲਨ, ਪੋਵੜੇ ਅਤੇ ਲੋਕ ਗੀਤ ਲਿਖ ਕੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਬਸ਼ੀਰ ਮੋਮਿਨ ਕਵਾਠੇਕਰ ਨੂੰ ਸਾਲ 2018 ਲਈ "ਤਮਾਸ਼ਾਸਮਰਾਜਨੀ ਵਿਥਾਬਾਈ ਨਾਰਾਇਣਗਾਂਵਕਰ ਲਾਈਫਟਾਈਮ ਅਚੀਵਮੈਂਟ ਅਵਾਰਡ" ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।[10]

'ਭ੍ਰਿੰਗਾ-ਅਧਾਰਤ ਗੀਤਕਾਰੀ ਰਚਨਾ' ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਪੌਦੇ ਲਗਾਉਣਾ। 'ਲਾਵਨੀ' ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਚੁਰਾਹੇ ਦੇ ਫੁੱਟਪਾਥ ਲਗਾਉਣਾ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ, ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਗਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਗੀਤ ਜਾਤੀ ਵਿੱਚ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਗਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹਨ। "ਲਾਵਨੀ" ਸ਼ਬਦ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਬਿਜਾਈ ਅਤੇ ਲਾਉਣ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।[11] ਸੰਤ ਸਾਹਿਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਲਾਵਨੀ ਦੇ ਉਭਾਰ ਦਾ ਸਮਾਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇੱਕ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਲਾਵਨੀ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸੁਰੇਖਾ ਪੁਣੇਕਰ ਦੁਆਰਾ ਗਾਈ ਗਈ ਲਾਵਨੀ ਕਵੀ ਬਸ਼ੀਰ ਮੋਮਿਨ (ਕਵਠੇਕਰ) ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲਾਵਨੀ, ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਰਿਸ਼ੀ ਨੂੰ ਮੇਕਅਪ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਚਲੋ ਰੰਗ ਮਹਲੀ ਵਿੱਚ ਚੱਲੀਏ।

ਮੈਂ ਸੱਜਣਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਲੈ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।

ਮੇਰਾ ਇਹ ਨੌਜਵਾਨ ਆਖਰਕਾਰ ਹੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਰੰਗ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਸਦੇ ਗੱਲ੍ਹ ਲਾਲ ਹਨ।

ਮਦਨਾ ਦਾ ਇਹ ਫੁੱਲ ਖਿੜਿਆ ਹੈ, ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਕਲਾ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ.....

ਇੱਕ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਲਾਵਨੀ ਸ਼ਬਦ ਲਾਵਣਿਆ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਸੁੰਦਰਤਾ। ਇਕ ਹੋਰ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਮਾਰਥੀ ਲਵੇਨ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ ਤੇ, ਲੋਕ ਨਾਚ ਦੀ ਇਹ ਵਿਧਾ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਅਤੇ ਵਿਭਿੰਨ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਮਾਜ, ^[3] ਧਰਮ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। 'ਲਾਵਨੀ' ਵਿਚ ਗਾਣੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਹਨ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦ ਸਮਾਜਿਕ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਿਅੰਗ ਵਿਚ ਤਿੱਖੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ^[4] ਅਸਲ ਵਿਚ, ਇਸ ਨੂੰ ਥੱਕੇ ਹੋਏ ਸੈਨਿਕਾਂ ਲਈ ਮਨੋਰੰਜਨ ਅਤੇ ਮਨੋਬਲ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਲਾਵਨੀ ਗਾਣੇ, ਜੋ ਨ੍ਰਿਤ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਅਤੇ ਸੁਭਾਵਕ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਹਲਕਾ ਦੁਆਰਾ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੇ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤ ਗਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈ। ^[5] ਲਾਵਨੀ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਨਿਰਗੁਨੀ ਲਾਵਨੀ (ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ) ਅਤੇ ਸ਼ਿੰਗਾਰੀ ਲਵਾਨੀ (ਭਾਵਨਾਤਮਕ) ਹਨ। ਨਿਰਗੁਨੀ ਪੰਥ ਦਾ ਭਗਤੀ ਸੰਗੀਤ ਸਾਰੇ ਮਾਲਵੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ।

ਲਾਵਨੀ ਦੋ ਵੱਖ ਵੱਖ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈ, ਅਰਥਾਤ ਫਾਦਾਚੀ ਲਾਵਨੀ ਅਤੇ ਬੈਥਾਚੀ ਲਾਵਨੀ। ਨਾਟਕ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਰੋਤਿਆਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲਾਵਨੀ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਗਾਇਆ ਅਤੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਫਦਾਚੀ ਲਾਵਾਨੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਲਾਵਾਨੀ ਨੂੰ ਇਕ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਅਤੇ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਇਕ ਬੰਦ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਗਾਇਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਕ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਸਾਮ੍ਹਣੇ ਬੈਠੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਬੈਥਾਚੀ ਲਵਾਨੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਲਾਵਨੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਲਗਭਗ 9 ਗਜ਼ ਦੀ ਲੰਬੀ ਸਾੜ੍ਹੀ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਜੂੜਾ (ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਜੂਡਾ ਜਾਂ ਮਰਾਠੀ ਵਿਚ ਅੰਬਡਾ) ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਭਾਰੀ ਗਹਿਣੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹਾਰ, ਮੁੰਦਰੀ, ਪਾਇਲ, ਕਮਰਪੱਟਾ (ਕਮਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਬੈਲਟ), ਕੜਾ ਆਦਿ ਗਹਿਣੇ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੱਥੇ' ਤੇ ਗੂੜ੍ਹੇ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਬਿੰਦੀ ਲਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਜਿਹੜੀ ਸਾੜੀ ਪਹਿਨਦੀਆਂ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੌਵਰੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾੜੀ ਲਪੇਟੀ ਹੋਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾੜੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਧੇਰੇ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ^[6]

ਕਈ ਵਾਰ ਕੁਝ ਆਦਮੀ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਲਾਵਨੀ ਵਿੱਚ ਨੱਚਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਿੰਨਰ (ਨਰ ਡਾਂਸਰ) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਆਦਮੀ ਲੀਡ ਡਾਂਸਰ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਵਿਚ ਡਾਂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਹਾਲਾਂਕਿ ਲਾਵਨੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 1560 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਵੀ ਲੱਭੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਪੇਸ਼ਵਾ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਵਿਚ ਆਈ। ਕਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮਰਾਠੀ ਸ਼ਾਇਰ ਕਵੀ-ਗਾਇਕ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਪਰਸ਼ਰਾਮ (1754-1844), ਰਾਮ ਜੋਸ਼ੀ (1762-1812), ਅਨੰਤ ਫੰਦੀ (1744-1819), ਹੋਨਾਜਾ ਬਾਲਾ (1754-1844), ਪ੍ਰਭਾਕਰ (1769-1843), ਸਗਨਭਾਓ ਅਤੇ ਲੋਕ ਸ਼ਾਹੀ ਅੰਨਾਭੂ ਸਾਥੀ (1 ਅਗਸਤ 1920 - 18 ਜੁਲਾਈ 1969) ਨੇ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਇਸ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਲੋਕਸ਼ਹਿਰ ਬਸ਼ੀਰ ਮੋਮਿਨ ਕਵਾਟੇਕਰ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਲਾਵਨੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵੀਸ਼ਰ / ਕਵੀ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਸੁਰੇਖਾ ਪੁਨੇਕਰ, ਸੰਧਿਆ ਮਾਣੇ, ਰੋਸ਼ਨ ਸਤਕਰ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤਮਾਸ਼ਾ ਸਮੂਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਟੇਜ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਹਨਾਜੀ ਬਾਲਾ ਨੇ ਰਵਾਇਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਤਬਲਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਬੈਥਾਚੀ ਲਾਵਨੀ, ਇਕ ਉਪ- ਉਪਕਰਣ ਵੀ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਗਾਇਕੀ ਦੁਆਰਾ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਸੱਤਿਆਭਾਮਾਈ ਪੰਧੇਰਪੁਰਕਰ ਅਤੇ ਯਮੁਨਾਬਾਈ ਵਾਈਕਰ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਲਾਵਨੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸ਼ੋਸ਼ਣਕਾਰ ਹਨ।

ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਲਾਵਨੀ ਜਿਆਦਾਤਰ ਇੱਕ ਔਰਤ ਦੁਆਰਾ ਸਟੇਜ ਤੇ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਹੀ ਨੱਚਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਮਰਦਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਾਵਨੀ ਲਿਖੇ ਗਏ ਹਨ। ਵਿਥਾਬਾਈ ਨਾਰਾਇਣਗਾਂਕਰ, ਕਾਂਤਾਬਾਈ ਸਤਰਕਰ, ਸੂਰੇਖਾ ਪੁਨੇਕਰ, ਮਨਗਲਾ ਬਨਸੋਡ, ਸੰਧਿਆ ਮਾਣੇ, ਰੌਸ਼ਨ ਸਤਰਕਰ ਮੰਨੇ ਪ੍ਰਮੰਨੇ ਲਾਵਨੀ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਲਾਕਾਰ ਹਨ। ਲਾਵਨੀ ਨੂੰ ਇਕ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਗਾਣਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਔਰਤ ਦੁਆਰਾ ਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮੀ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲਾਵਾਨੀ ਡਾਂਸਰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਜਾਤੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਮਹਾਰ ਕੋਲਹਾਟੀ, ਅਤੇ ਮਤੰਗ ਦੇ ਹਨ।

ਮਰਾਠੀ ਫਿਲਮਾਂ ਨੇ ਲਾਵਨੀ ਗਾਇਕੀ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਪਿੰਜਾਰਾ ਅਤੇ ਨਤਰੰਗ ਵਰਗੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਰਵਾਇਤੀ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਬਲਕਿ ਲਾਵਨੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ।

• ਲਾਵਾਨੀ ਤਸਵੀਰਾਂ
• ਲਾਵਣੀ ਸੁਣੋ Archived 2020-07-12 at the Wayback Machine.

1. ↑ Thielemann, Selina (2000). The Music of South Asia. New Delhi: A. P. H. Publishing Corp. p. 521. ISBN 978-81-7648-057-4.
2. ↑ The Encyclopaedia Of Indian Literature (Volume Two) (Devraj To Jyoti), Volume 2 By Amaresh Datta,p 1304
3. ↑ Shirgaonkar, Varsha.
4. ↑ The Encyclopaedia Of Indian Literature (Volume Two) (Devraj To Jyoti), Volume 2 By Amaresh Datta, p 1304
5. ↑ History of Indian theatre, Volume 2, By Manohar Laxman Varadpande, p 164
6. ↑ Shirgaonkar, Varsha ""Glimpses of Jewellery in Lavanis" " Rasika-Bharati ( Prof.