ਵਾਇਲਟ ਐਲਵਾ

ਵਾਇਲਟ ਹਰੀ ਐਲਵਾ (24 ਅਪ੍ਰੈਲ 1908 – 20 ਨਵੰਬਰ 1969) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਵਕੀਲ, ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸਭਾ ਦੀ ਉਪ ਪ੍ਰਧਾਨ (ਚੇਅਰਪਰਸਨ) ਹੈ, ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਗਰਸ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਸੀ।^[1][2] ਉਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਵਕੀਲ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸਭਾ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਔਰਤ ਸੀ।

ਐਲਵਾ ਦਾ ਜਨਮ 24 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1908 ਵਿੱਚ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਵਿੱਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਾਂ-ਪਿਉ ਦੇ ਨੌ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਅੱਠਵਾਂ ਬੱਚਾ ਸੀ। ਵਾਇਲਟ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਰੇਵੇਂਦਰ ਲਕਸ਼ਮਨ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਚਰਚ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਭਾਰਤੀ ਪਾਦਰੀ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਸਦੀ ਉਮਰ 16 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਉਸਦੇ ਵੱਡੇ ਭੈਣ-ਭਰਾਵਾਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਬੰਬੇ ਦੇ ਕਲੇਰ ਰੋਡ ਕੋਨਵੈੰਟ ਵਿੱਖੇ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਤੱਕ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਗ੍ਰੈਜੁਏਸ਼ਨ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਸੈਂਟ. ਐਗਜ਼ਵਾਇਅਰ ਕਾਲਜ, ਮੁੰਬਈ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਲਾਅ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਬੰਬਈ ਵਿੱਚ ਬਤੌਰ ਇੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।

1944 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਵਕੀਲ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਕਿਸੇ ਕੇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਬਹਿਸ ਕੀਤੀ। 1944 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਮੈਗਜ਼ੀਨ, ‘ਦ ਬੇਗਮ’, ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਨਾਂ "ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ" ਜਾਂ "ਇੰਡੀਅਨ ਵੁਮੈਨ" ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। 1946 ਤੋਂ 1947 ਤੱਕ, ਉਸਨੇ ਮਿਉਂਸੀਪਲ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਬਤੌਰ ਡਿਪਟੀ ਚੇਅਰਮੈਨ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 1947 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਨਰੇਰੀ ਮੈਜਿਸਟਰੇਟ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ; ਅਤੇ 1948 ਤੋਂ 1954 ਤੱਕ, ਉਸਨੇ ਜੁਵੇਨਿਲ ਕੋਰਟ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵਜੋਂ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਕਈ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਯੰਗ ਵੁਮੈਨ'ਸ ਕ੍ਰਾਇਸਟ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ, ਇੱਕ ਵਪਾਰਕ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਮਹਿਲਾ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ, ਅਤੇ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਵੂਮਨ ਲਾਅਇਅਰ ਨਾਲ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ। ਉਹ 1952 ਵਿੱਚ, ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਅਖਬਾਰ ਸੰਪਾਦਕਾਂ ਦੇ ਸੰਮੇਲਨ ਦੀ ਸਥਾਈ ਕਮੇਟੀ ਲਈ ਚੁਣੇ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਸੀ।^[3]

1952 ਵਿੱਚ, ਐਲਵਾ ਨੂੰ ਰਾਜ ਸਭਾ ਲਈ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਭਾਰਤੀ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਦਾ ਅੱਪਰ ਹਾਉਸ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ, ਖੋਜ ਅਤੇ ਰੱਖਿਆ ਰਣਨੀਤੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਨੇਵਲ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਉਸਨੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪੂੰਜੀ ਨਾਲ ਵਿਹਾਰ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾਈ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਥਨ ਦੇਣ ਲਈ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ।^[4] 1957 ਵਿੱਚ ਦੂਜੀ ਭਾਰਤੀ ਆਮ ਚੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਗ੍ਰਹਿ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਰਾਜ ਦੀ ਉਪ ਮੰਤਰੀ ਬਣੀ।

1962 ਵਿੱਚ, ਐਲਵਾ ਰਾਜ ਸਭਾ ਦੀ ਡਿਪਟੀ ਚੇਅਰਮੈਨ ਬਣ ਗਈ, ਜਿਸਨੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਸਭਾ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਔਰਤ ਆਪਣਾ ਨਾਂ ਦਰਜ ਕਰਵਾਇਆ। ਉਹ ਰਾਜ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਦੋ ਵਾਰ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਿਆਦ 19 ਅਪ੍ਰੈਲ 1962 ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਅਤੇ 2 ਅਪ੍ਰੈਲ 1966 ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹੀ।ਉਸਦਾ ਦੂਜਾ ਕਾਰਜ 7 ਅਪ੍ਰੈਲ 1966 ਨੂੰ ਡਿਪਟੀ ਚੇਅਰਮੈਨ ਦੇ ਦਫਤਰ ਦੇ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ 16 ਨਵੰਬਰ 1969 ਤੱਕ ਇਸ ਪਦਵੀ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ।^[5]

1969 ਵਿੱਚ, ਐਲਵਾ ਨੇ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਉਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਪ-ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਸਤੀਫ਼ਾ ਦਿੱਤਾ।

1937 ਵਿੱਚ, ਵਾਇਲਟ ਹਰੀ ਨੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨ, ਵਕੀਲ, ਪੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਏ ਤੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ, ਜੋਆਚਿਮ ਐਲਵਾ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ। ਇਸ ਜੋੜੇ ਨੇ ਇਕੱਠੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਭਿਆਸ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਅਲਵਾਸ ਦੇ ਦੋ ਬੇਟੇ ਸਨ, ਨਿਰੰਜਨ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਜਨ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਧੀ, ਮਾਇਆ ਸੀ। ਨਿਰੰਜਨ ਐਲਵਾ ਨੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਸਾਬਕਾ ਗਵਰਨਰ ਮਾਰਗਰੇਟ ਐਲਵਾ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ।^[6] 1943 ਵਿੱਚ, ਵਾਇਲਟ ਐਲਵਾ ਨੂੰ ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਦੂਜੇ ਪੁੱਤਰ, ਚਿੱਤਰੰਜਨ, ਐਲਵਾ ਉਸਦੇ ਦੂਜੇ ਪੁੱਤਰ ਨਾਲ ਗਰਭਵਤੀ ਆਰਥਰ ਰੋਡ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਸੀ। 

20 ਨਵੰਬਰ, 1969 ਨੂੰ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਵਾਇਲਟ ਐਲਵਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਘਾਤਕ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਿਆ।

2007 ਵਿੱਚ, ਜੋਚਿਮ ਅਤੇ ਵਾਇਲੇਟ ਐਲਵਾ ਦਾ ਇੱਕ ਪੋਰਟਰੇਟ, ਜੋ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਸੰਸਦੀ ਜੋੜਾ ਸੀ, ਨੂੰ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨਵੰਬਰ 2008 ਵਿੱਚ ਵਾਇਲਟ ਅਤੇ ਜੋਚਿਮ ਐਲਵਾ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਸਟੈਂਪ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜੋ ਵਾਇਲਟ ਐਲਵਾ ਦੀ ਜਨਮ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਸਾਲ ਦੀ ਉਸੇ ਤਾਰੀਖ਼ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

• First women lawyers around the world