ਸਲਾਮਤ ਅਲੀ ਖਾਨ

ਸਲਾਮਤ ਅਲੀ ਖਾਨ (12 ਦਸੰਬਰ 1934 – 11 ਜੁਲਾਈ 2001 ^[1]) ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਗਾਇਕ ਅਤੇ ਘੂੰਮਮਕੜ ਕਲਾਕਾਰ ਸੀ ਜੋ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ^[2]

ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਗਾਇਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ^[3] ਉਹ ਸੰਗੀਤ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਸੀ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਈ ਸੀ। 1969 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਐਡਿਨਬਰਗ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ। ਉਸਨੇ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਸਮੇਤ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਕਲਕੱਤਾ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹ, ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸੰਗੀਤ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਅਸਥਿਰ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਬੰਧਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ 1953 ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨਜ਼ਾਕਤ ਅਲੀ ਖਾਨ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਜਿੱਥੇ ਉਸਦੇ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਵੀ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕੀਤੀ।

ਸਲਾਮਤ ਅਲੀ ਖਾਨ ਸ਼ਾਮ ਚੌਰਸੀਆ ਘਰਾਣੇ ਵਿੱਚ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ, ਉਹ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ੈਲੀ, ਖਿਆਲ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੀ। ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸ਼ਾਮ ਚੌਰਸੀਆ ਘਰਾਣੇ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ^[4]

ਉਸਨੇ ਰਜ਼ੀਆ ਬੇਗਮ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਸਦੇ ਅੱਠ ਬੱਚੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਧੀਆਂ ਅਤੇ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰਾਂ ਸ਼ਰਾਫਤ ਅਲੀ ਖਾਨ ਅਤੇ ਸ਼ਫਕਤ ਅਲੀ ਖਾਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮ ਚੌਰਸੀਆ ਘਰਾਣੇ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਥਿਤੀ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖੀ ਗਈ। ^[4]

ਉਸ ਨੂੰ, ਆਪਣੇ ਭਰਾ (ਸਮੂਹਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਲੀ ਭਰਾਵਾਂ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਦੇ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਉਸਤਾਦ ਵਿਲਾਇਤ ਅਲੀ ਖਾਨ ਦੁਆਰਾ 12 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਗਾਉਣਾ ਸਿਖਾਇਆ ਸੀ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਉਸਤਾਦ ਵੱਡੇ ਗੁਲਾਮ ਅਲੀ ਖਾਨ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ। ਸੰਗੀਤ ਸਿੱਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਕਲਕੱਤਾ (ਅਜੋਕੇ ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿੱਚ) ਚਲਾ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਇਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1947 ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਲਾਹੌਰ ਚਲਾ ਗਿਆ।

ਮੁਲਤਾਨ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਹ 1941 ਵਿੱਚ ਹਰਬੱਲਭ ਸੰਗੀਤ ਸੰਮੇਲਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। 1955 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਮੁਲਤਾਨ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆਇਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਜੱਦੀ ਸ਼ਹਿਰ ਲਾਹੌਰ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਉਸਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ ਦੁਆਰਾ ਸੰਗੀਤ ਕਾਨਫ਼ਰੰਸਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿੰਮਾ ਸੌਂਪਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸਟੇਸ਼ਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ 1965 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਚਲੇ ਗਏ। ਇੱਕ ਸਿੰਗਲ ਗਾਇਕ ਵਜੋਂ, ਉਸਨੇ ਇੰਗਲੈਂਡ, ਅਮਰੀਕਾ, ਹਾਲੈਂਡ, ਸਕਾਟਲੈਂਡ, ਜਰਮਨੀ, ਇਟਲੀ, ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ, ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ, ਨੇਪਾਲ ਅਤੇ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ^[5] 1973 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਭਰਾ, ਨਜ਼ਾਕਤ ਨੇ ਕੁੱਝ ਨਿੱਜੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਆਪਣੀ ਜੋੜੀ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰ ਲਿਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਲਾਮਤ ਨੇ ਇੱਕ ਸਿੰਗਲ ਗਾਇਕ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣੀ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ। ^[4]

ਉਸ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਸਨ 1977 ਵਿੱਚ "Pride of Performanc" ਅਤੇ "ਸਿਤਾਰਾ-ਇਮਤਿਆਜ਼ " ਦੇ ਅਵਾਰਡਾਂ ਨਾਲ ਨਵਾਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ

11 ਜੁਲਾਈ 2001 ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੇ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ^[4] ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਚਰਾਘ ਸ਼ਾਹ ਵਲੀ ਦੀ ਦਰਗਾਹ ਵਿੱਚ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਸਦੇ ਭਰਾ, ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ, ਸ਼ਰਾਫਤ ਅਲੀ ਖਾਨ ਨੂੰ ਵੀ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ। ^[6]

1. ↑ "Ustad Salamat Ali Khan - Profile & Biography". Rekhta.
2. ↑ Palmer, Robert (22 September 1987). "Concert: Music From India (Published 1987)". The New York Times – via NYTimes.com.
3. ↑ "Legend Remembered: Salamat Ali Khan's anniversary observed". The Express Tribune. 11 July 2013.
4. ↑ ^{4.0 4.1 4.2 4.3} Reginald Massey (2 August 2001). "Obituray: Salamat Ali Khan". The Guardian newspaper. Retrieved 24 June 2022.Reginald Massey (2 August 2001). "Obituray: Salamat Ali Khan". The Guardian newspaper. Retrieved 24 June 2022.
5. ↑ "Classical singing great Ustad Salamat Ali's anniversary today | SAMAA". Samaa TV. 11 July 2012.
6. ↑ "Classical singer Ustad Sharafat passes away". DAWN.COM. 2 December 2009.