ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਗਮ ਕਰਨਾਟਕੀ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੀ ਜਾਂ ਸ਼੍ਰੀਰਾਗ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਸੱਤ ਸੁਰ (ਸੰਗੀਤਕ ਨੋਟਸ) ਚੜਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚੋਂ ਨਹੀਂ ਹਨ।[1] ਸ਼੍ਰੀ 22ਵੇਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ, ਖਰਹਰਪ੍ਰਿਯਾ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਅਸੰਪੂਰਨਾ ਮੇਲਕਾਰਥਾ ਹੈ।[1] ਇਹ ਕਰਨਾਟਕਿ ਸੰਗੀਤ ਦੇ 5 ਘਾਨਾ ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਆਖਰੀ ਹੈ।[1] ਇਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਾਗ ਹੈ ਜੋ ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਭ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[2]
ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸ਼੍ਰੀ ਹੇਠਲੇ ਮੱਧਮਮ ਨੂੰ ਖਰਹਰਪ੍ਰਿਆ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਅਸੰਪੂਰਨਾ ਸਕੇਲ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਰਾਗ, ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਨ
ਚੜ੍ਹਨ ਦਾ ਪੈਮਾਨਾ ਮੱਧਮਾਵਤੀ ਪੈਮਾਨੇ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਥੇ C ਉੱਤੇ ਸ਼ਡਜਮ ਨਾਲ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਨੋਟ ਖਰਹਰ ਪ੍ਰਿਯਾ ਪੈਮਾਨੇ ਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਇੱਥੇ C ਉੱਤੇ ਸ਼ਡਜਮ ਨਾਲ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਹਨ।
ਸ਼੍ਰੀ ਇੱਕ ਅਸਮਰੂਪ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਰੋਹ (ਚੜ੍ਹਨ ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਵਿੱਚ ਗੰਧਾਰਮ ਜਾਂ ਧੈਵਤਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਹ ਇੱਕ ਔਡਵ-ਵਕਰਾ ਸੰਪੂਰਨਾ ਰਾਗਮ (ਜਾਂ ਔਡਵਾ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਪੈਂਟਾਟੋਨਿਕ ਮਤਲਬ ਪੰਜੂ ਸੁਰ ਅਤੇ ਅਵਰੋਹ ਮਤਲਬ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਵਕ੍ਰ ਸੁਰ ਮਤਲਬ ਸੁਰਾਂ ਦੇ ਜ਼ਿਗ-ਜ਼ੈਗ ਸੁਭਾਅ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਆਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ (ਚੜ੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਇਸ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ (ਹੇਠਾਂ ਸੰਕੇਤ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸਵਰ ਵੇਖੋ)
- ਆਰੋਹਣਃ ਸ ਰੇ2 ਮ1 ਪ ਨੀ2 ਸੰ [a]
- ਅਵਰੋਹਣ : ਸੰ ਨੀ2 ਪ ਮ1 ਰੇ2 ਗ2 ਰੇ2 ਸ[b] (ਜਾਂ) ਸੰ ਨੀ2 ਪ ਧ2 ਨੀ2 ਪ ਪ ਮ1 ਰੇ2 ਗ2 ਰੇ2 ਸ[c]
ਇਹ ਪੈਮਾਨਾ ਚਤੁਰਸ਼ਰੁਤੀ ਰਿਸ਼ਭਮ, ਸਾਧਨਾ ਗੰਧਾਰਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਮੱਧਯਮ, ਪੰਚਮ, ਚਤੁਰਸ਼ਰੁਤਿ ਧੈਵਤਮ ਅਤੇ ਕੈਸਿਕੀ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾਵਾਂ
ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਗ ਨੂੰ ਕਈ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਇੱਥੇ ਸੂਚੀਬੱਧ ਹਨ।
- ਸਾਮੀ ਨਿੰਨੇਕੋਡ਼ੀ, ਤੇਲਗੂ ਵਿੱਚ ਕਰੂਰ ਦੇਵਡੂ ਅਈਅਰ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਵਰਨਮ
- ਅੰਡਾਲ ਦੁਆਰਾ ਮਾਇਆਨਾਈ-5 ਵੀਂ ਥਿਰੁਪਵਈ
- ਤਿਆਗਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਤੇਲਗੂ ਵਿੱਚ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਪੰਜਵਾਂ ਪੰਚਰਤਨ ਕ੍ਰਿਤੀ ਐਂਡਾਰੋ ਮਹਾਨੁਭਾਵੁਲੂ, ਪੰਜ ਰਤਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਆਖਰੀ ਹੈ।
- ਤੇਲਗੂ ਵਿੱਚ ਤਿਆਗਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਨਾਮਾ ਕੁਮੁਸੁਮਾਮੁਲਾ, ਯੁਕਟਾਮੂ ਗਾਡੂ
- ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਮੁਥੁਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਵਰਲਕਸ਼ਮੀ, ਸ਼੍ਰੀ ਮੁਲਧਾਰਾ ਚੱਕਰ ਵਿਨਾਇਕਾ, ਸ਼੍ਰੀ ਕਮਲੰਬਿਕੇ, ਸ਼੍ਰੀ ਅਭਿਆਮਬਾ, ਸ਼੍ਰੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਮ ਭਜੇ, ਤਿਆਗਰਾਜ ਮਹਾਧਵਜਾਰੋਹ ਅਤੇ ਕਾਮੇਸ਼ਵਰਨਾ ਸਮਰਕਸ਼ਿਤੋਹਮ
- ਕਰੂਣਾ ਜੂਡੂ ਨਿੰਨੂ ਸ਼ਿਆਮਾ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੁਆਰਾ ਤੇਲਗੂ ਵਿੱਚ
- ਤੇਲਗੂ ਵਿੱਚ ਸੁਬਰਾਇਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੁਆਰਾ ਸੰਗੀਤਬੱਧ ਵਨਜਾਸਨ ਵਿਨੂਤਾ
- ਸਵਾਤੀ ਥਿਰੂਨਲ ਦੁਆਰਾ ਭਵਯਾਮੀ ਨੰਦਾ ਅਤੇ ਰੀਨਾ ਮਦਾਦਰੀਥਾ
- ਵੰਦੇ ਵਾਸੁਦੇਵਮ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੀਨਮੂ ਦਵਾਦਸੀ ਨੇਦੂ (ਤੇਲਗੂ ਓ! ਪਵਨਤਮਾਜਾ ਹੇ! ਅੰਨਾਮਾਚਾਰੀਆ ਦੁਆਰਾ ਘਨੂਦਾ (ਤੇਲਗੂ)
- ਬੰਦਾਨੇ ਰੰਗਾ (9ਵਾਂ ਨਵਰਤਨ ਮਲਿਕੇਆ ਆਦਿ ਵਰਾਹਨਾ) (ਕੰਨਡ਼ ਵਿੱਚ ਪੁਰੰਦਰ ਦਾਸ ਦੁਆਰਾ ਭਗਵਾਨ ਵਰਾਹ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦੁਰਲੱਭ ਰਚਨਾ)
- ਮੰਗਲਮ ਅਰੁਲ ਦੁਆਰਾ ਤਮਿਲ ਵਿੱਚ ਪਾਪਨਾਸਾਮ ਸਿਵਨ
- ਮਲਿਆਲਮ ਵਿੱਚ ਇਰਾਇਮਨ ਥੰਪੀ ਦੁਆਰਾ ਕਰੁਣਾ ਚੇਵਨ ਐਂਥੂ
ਫ਼ਿਲਮੀ ਗੀਤ
| ਗੀਤ.
|
ਫ਼ਿਲਮ
|
ਸਾਲ.
|
ਸੰਗੀਤਕਾਰ
|
ਗਾਇਕ
|
| ਦੇਵੀਅਰ ਇਰੂਵਰ
|
ਕਲਾਈ ਕੋਵਿਲ
|
1964
|
ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਨ-ਰਾਮਮੂਰਤੀ
|
ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ
|
| ਉਲਾਗਿਨ ਮੁਦਾਲੀਸਾਈ (ਰਾਗਮ ਪਹਾੜ੍ਹੀ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੀ ਲਾਈਨਾਂ)
|
ਥਾਵਪੁਧਲਵਨ
|
1972
|
ਐਮ. ਐਸ. ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਨ
|
ਟੀ. ਐਮ. ਸੁੰਦਰਰਾਜਨ, ਪੀ. ਬੀ. ਸ੍ਰੀਨਿਵਾਸ
|
| ਸੁਗਮਨ ਰਾਗੰਗਲੇ (ਕੇਵਲ ਪੱਲਵੀ)
|
ਮਿਰੁਤੰਗਾ ਚੱਕਰਵਰਤੀ
|
1983
|
ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ
|
| ਨੀਨਾਈਵਾਲੇ
|
ਅੰਡੇਮਾਨ ਕਡ਼ਹਾਲੀ
|
1978
|
ਕੇ. ਜੇ. ਯੇਸੂਦਾਸ, ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ
|
| ਸੁਗਾਰਾਗਮੇ ਯੇਨ (ਰਾਗਮ ਮਣਿਰੰਗੂ)
|
ਕੰਨੀ ਰਾਸੀ
|
1985
|
ਇਲੈਅਰਾਜਾ
|
ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਾਸੁਦੇਵਨ, ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ
|
| ਸੋਲਮ ਵਿਧਾਕਾਇਲ
|
16 ਵੈਆਥਿਨਿਲ
|
1977
|
ਇਲਯਾਰਾਜਾ
|
| ਸਾਮਕੋਝੀ ਕੂਵੁਧੰਮਾ
|
ਪੋਨੂ ਉਰੂੱਕੂ ਪੁਧੁਸੂ
|
|
ਇਲੈਅਰਾਜਾ, ਐਸ. ਪੀ. ਸੈਲਜਾ
|
| ਕੰਡੇਨ ਇੰਗਮ
|
ਕੈਟਰੀਨਿਲੇ ਵਰੂਮ ਗੀਤਮ
|
1978
|
ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ, ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ (ਪਾਠੋਸ)
|
| ਪੂਵਾਨਾ ਏਨਾ ਥੋਟੂ
|
ਪੋਨਮਾਨਾ ਸੇਲਵਨ
|
1989
|
ਮਾਨੋ, ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ
|
| ਦੇਵੀ ਦੁਰਗਾ ਦੇਵੀ
|
ਐਨ ਪਾਦਲ ਉਨਾਕਾਗਾ
|
|
ਮਨੋ, ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ
|
| ਨੀ ਪੋਗਮ ਪਾਤਾਇਲ
|
ਗ੍ਰਾਮੱਥੂ ਮਿਨਨਾਲ
|
1987
|
ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਾਸੁਦੇਵਨ, ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ
|
| ਵਾਦੀ ਯੇਨ ਸੇਂਗਮਾਲਮ
|
ਰਾਸੁਕੁੱਟੀ
|
1992
|
ਮਿਨੀਮੀਨੀ
|
| ਪੇਰੀ ਚੋਲਾਵਾ
|
ਗੁਰੂ ਜੀ।
|
1980
|
ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ
|
| ਕੋਂਡਾਈ ਸੇਵਾਲ ਕੂਵਮ
|
ਐਂਗਾ ਚਿੰਨਾ ਰਾਸਾ
|
1987
|
ਸ਼ੰਕਰ-ਗਣੇਸ਼
|
| ਥੋਡੂ ਵਾਨਮ ਨਿਜਾਮੱਲਾ
|
ਕਵਿਤਾਈ ਪਾਡਾ ਨੇਰਾਮਿਲਈ
|
ਐੱਲ. ਵੈਦਿਆਨਾਥਨ
|
ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ
|
| ਅੰਧੀ ਮਲਾਈ ਕੋਵਿਲ
(ਤਿਆਗਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਐਂਡਾਰੋ ਮਹਾਨੁਭਾਵੂਲੂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ)
|
ਅੰਧੀ ਮਲਾਈ (ਐਲਬਮ ਗੀਤ)
|
1992
|
ਔਸੇੱਪਚਨ (ਕੀਬੋਰਡ ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ ਦੁਆਰਾ)
|
| ਥੀਨਡਾਈ ਮੇਈ ਥੀਨਡਾਈ
|
ਐਨ ਸਵਾਸਾ ਕਾਤਰੇ
|
1999
|
ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ
|
ਐਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ
|
| ਸਲਾਈ ਕੱਟਮ
|
ਕੋਡੀ ਪਰਾਕੁਥੂ
|
1988
|
ਹਮਸਲੇਖਾ
|
| ਕਾਕਾਈ ਚਿਰਾਗਿਨੀਲੇ
|
ਪੁਰਸ਼ ਲਕਸ਼ਣਮ
|
1993
|
ਦੇਵਾ
|
| ਪਾਚਾ ਮਾਰੀਕੋਝੁੰਧੂ
|
ਵੀਰਮ ਵਿਲਾਂਜਾ ਮੰਨੂ
|
1998
|
ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਅਨੁਰਾਧਾ ਸ਼੍ਰੀਰਾਮ
|
| ਪ੍ਰਬੰਧਨ
|
ਨੈਨਜਿਨਲ
|
1999
|
ਪੀ. ਉਨਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ, ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ
|
| ਕੋਚੀਨ ਮਾਦਾਪੁਰਾ
|
ਉਨਨੂਦਨ
|
1998
|
ਪੀ. ਉਨਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ, ਸਵਰਨਾਲਥਾ
|
| ਸੂਟੀਪੂਵ
|
ਕੈਵਨਥਾ ਕਲਾਈ
|
2006
|
ਦੀਨਾ
|
ਕਾਰਤਿਕ, ਸਾਧਨਾ ਸਰਗਮ
|
| ਸਿੰਥਮਨੀ ਸਿੰਥਮਣੀ
|
ਆਹਾ ਏਨ੍ਨਾ ਪੋਰੁਥਮ
|
1997
|
ਵਿਦਿਆਸਾਗਰ
|
ਹਰੀਹਰਨ, ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ
|
| ਥੋਡੂ ਥੋਡੂ ਵਾ ਮੇਲਾ
|
ਧਰਮ ਦੇਵਥਾਈ
|
1986
|
ਰਵਿੰਦਰਨ
|
ਕੇ. ਜੇ. ਯੇਸੂਦਾਸ, ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ
|
| ਓਤੀਆਨਾਮ ਸੇਂਜੂ
|
ਅਰੁਲ
|
2004
|
ਹੈਰਿਸ ਜੈਰਾਜ
|
ਹਰੀਹਰਨ, ਸ਼੍ਰੀਮਤੀਥਾ
|
| ਅਨਬੇ ਅਨਬੇ
|
ਈਦੂ ਕਥਿਰਵੇਲਨ ਕਦਲ
|
2014
|
ਹਰੀਸ਼ ਰਾਘਵੇਂਦਰ, ਹਰੀਨੀ
|
| ਪੂੰਚੋਲਾਈ ਕਿਲੀਏ
|
ਅਰਾਨ
|
2006
|
ਜੋਸ਼ੁਆ ਸ਼੍ਰੀਧਰ
|
ਕਾਰਤਿਕ, ਆਸ਼ਾ ਜੀ. ਮੈਨਨ
|
ਤਮਿਲ ਭਗਤੀ ਗੀਤ
| ਗੀਤ.
|
ਐਲਬਮ
|
ਸੰਗੀਤਕਾਰ
|
ਗਾਇਕ
|
| ਆਧਾਰਮ ਨੀਏ
|
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਭਗਵਾਨ
|
ਵੀਰਾਮਣੀ ਕੰਨਨ
|
ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ
|
ਸਬੰਧਤ ਰਾਗਮ
ਇਹ ਭਾਗ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸਕੇਲ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ
- ਮੱਧਮਾਵਤੀ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮਰੂਪ ਅਰੋਹ-ਅਵਰੋਹ (ਚੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਉਤਰਨ) ਦਾ ਪੈਮਾਨਾ ਹੈ, ਜੋ ਸ਼੍ਰੀ ਦੇ ਅਰੋਹ (ਚੜ੍ਹਨ ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਅਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ ਸ ਰੇ2 ਮ1 ਪ ਨੀ2 ਸੰ - ਸੰ ਨੀ2 ਪ ਮ1 ਰੇ2 ਸ ਹੈ।
- ਮਣਿਰੰਗੂ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅਵਰੋਹ ਮਤਲਬ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਗੰਧਾਰਮ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਰੋਹ-ਅਵਰੋਹ ਮਤਲਬ ਚੜ੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਨੋਟ ਮੱਧਮਾਵਤੀ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਅਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ ਸ ਰੇ2 ਮ1 ਪ ਨੀ2 ਸੰ - ਸੰ ਨੀ2 ਪ ਮ1 ਗ2 ਰੇ2 ਸ ਹੈ।
ਨੋਟਸ
- ↑ 1.0 1.1 1.2 ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid
<ref> tag; no text was provided for refs named ragas
- ↑ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid
<ref> tag; no text was provided for refs named raganidhi
ਹਵਾਲੇ
